بزرگنمايي:

آریا بانو - یک کارشناس صنعت خودرو: تا زمانی که قیمت خودرو دو نرخی و ایران‌خودرو مدعی قیمت‌گذاری دستوری است و به این بهانه، موانعی برای سیستم توزیع خود می‌گذارد؛ بازار آزاد و سیاه وجود خواهد داشت و تا زمانی که این بازار سیاه وجود دارد و خودرو قیمت مشخصی ندارد؛ همیشه بخشی از جامعه به عنوان دلال حضور پیدا می‌کند و می‌خواهد از این مزیت استفاده کند.
روزنامه توسعه ایرانی نوشت: بعد از یک سال و نیم فروش خودرو از طریق سامانه، سامانه یکپارچه فروش خودرو حذف و روش قدیمی پیش‌فروش خودرو توسط خودروسازان و قرعه‌کشی احیا شد. طبق آخرین آمارها، دو در طرح پیش‌فروش ایران خودرو میلیون نفر متقاضی خرید شدند. حجم عظیمی از پول بلوکه شده که به اعتقاد برخی این پول چندین برابر ارزش خود ایران‌خودرو و سایپا است و خودروسازان برای احیای خود از ضررهای انباشته دست به این پیش‌فروش زده‌اند.
هرچند که دلیل اولیه استقبال مردم از قرعه‌کشی ایران‌خودرو، ناکارآمدی سامانه فروش یکپارچه است اما چرا تمایل افراد برای خرید محصولات ایران‌خودرو حتی در بحران‌های اقتصادی بالاست؟ همچنین چرا که خودروسازان پیش‌ازاین، محصولات خود را در سامانه یکپارچه تا دو سال پیش‌فروش کرده بودند و این موعد زمانی تمام نشده است؛ اکنون چگونه می‌خواهند خودروی مورد نیاز مردم را تامین کنند؟
برای پاسخ به این پرسش‌‌ها، با بابک صدرایی، کارشناس و تحلیلگر صنعت خودرو، به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
استقبال مردم نشان از بی‌ثباتی اقتصادی-سیاسی است
این کارشناس صنعت خودرو درباره استقبال مردم از طرح پیش‌فروش ایران‌خودرو یادآور شد که این جریان بار اول نیست که اتفاق می‌افتد و بارها و بارها شاهد همین داستان‌ها بودیم. بابک صدرایی تصریح کرد: بازار ویژه‌ای داریم و هرچه برای آن مدلسازی کنیم، به دلیل بی‌ثباتی اقتصادی و سیاسی حاکم بر شرایط ایران و با توجه به سرمایه‌ای بودن خودرو در آن، رفتار بازیگران بازار غیرقابل پیش‌بینی است.
او با اشاره به اینکه این رفتار مردم برای خرید خودروهای وارداتی و حتی برقی که هیچ زیرساختی برای آن موجود نیست، سابقه داشته است، افزود: حجم عظیمی از مردم بارها و بارها در پیش‌فروش‌های ایران‌خودرو و سایپا شرکت کرده‌اند؛ این داستان حکایت از یک اقتصاد بیمار و شرایط ناپایدار دارد و نشان‌دهنده ساختاری است که پول مردم نمی‌تواند در تولید و کسب‌وکار برود و همه چشم دلالی دارند.
این تحلیلگر بازار خودرو تاکید کرد: نشانه بی‌ثباتی و بی‌مدیریتی در صنعت خودرو است که هنوز هم به دلیل سرمایه‌ای بودن خودرو در کشور، نمی‌توانیم تقاضای واقعی خودرو را تخمین بزنیم.
او خاطرنشان کرد: تا زمانی که اختلاف قیمت خودرو در بازار آزاد و کارخانه وجود داشته باشد، شاهد همین داستان بارها و بارها خواهیم بود، یعنی اگر 6 ماه دیگر ایران‌خودرو همین طرح را اجرا کند همین تعداد افراد ثبت‌نام می‌کنند و اگر 3 ماه دیگر سایپا چنین طرحی اجرا کند باز هم همین تعداد افراد ثبت‌نام می‌کنند زیرا دنبال سرمایه‌گذاری و کسب عایدی هستند.
برنده اصلی قرعه‌کشی، خودروساز و نظام بانکی است
صدرایی عنوان کرد: درباره علت بازگشت روش قرعه‌کشی مدیران خودروسازی باید شفاف کنند چه استراتژی‌ای برای فروش دارند؟ هرچند مشخص است که برنده این قرعه‌کشی، خودروساز و نظام بانکی است و مصرف‌کننده حقیقی هم که توان خرید یک خودروی داخلی با قیمت کارخانه‌ای دارد، بازنده است.
او در پاسخ به اینکه «با وجود پیش‌فروش شدن خودروها در سامانه یکپارچه تا دو سال، ایران‌خودرو چگونه قادر به تامین خودروهای ثبت‌نامی خواهد بود؟»، اظهار کرد: واحد‌های نظارتی به جای اینکه بر قیمت‌گذاری تاکید کنند و خود را در نقش معاونت‌های فروش شرکت‌ها درآورند، باید روی همین مسائل نظارت کنند.
این کارشناس ادامه داد: باید نظارت کرد که ایران خودرو و سایپا اگر پولی از مردم می‌گیرند چقدر قدرت تامین دارند که خودرو به مردم تحویل دهند؟ چقدر ظرفیت افزایش تولید وجود دارد؟ در صورتی که هیچ شواهدی نیست که خودروسازان واقعا بخواهند تولید را تصاعدی بالا ببرند و چنین چیزی حس نمی‌شود.
او تصریح کرد: اینها مسائلی است که باید شفاف شوند، اما به نظر می‌رسد خودروساز و سیستم بانکی علاقه‌مند هستند در فواصلی، پول‌هایی از بازار سرگردان جذب کند و به سمت خودرو بیاورند، ولی اگر چنین روشی توالی داشته باشد، خطرات اقتصادی دارد.
قرعه‌کشی بازار سیاه را تقویت می‌کند
صدرایی در ادامه درباره تاثیر قرعه‌کشی بر بازار بیان کرد: وقتی این روش‌ها اجرا می‌شوند، سیگنال‌های بدی به بازار فرستاده می‌شوند از جمله اینکه تقاضا آنقدر زیاد بوده که عرضه به سطح آن نرسیده و هروقت این سیگنال به بازار ارسال شود، قیمت‌های بازار خودبه‌خود رشد می‌کنند و خودرو یک کالای انحصاری و ویژه‌ می‌شود.
او اضافه کرد: اکنون این سیگنال ارسال می‌شود که دو میلیون نفر برای ایران‌خودرو ثبت‌نام کردند ولی تنها 100 هزار نفر ماشین گرفتند اما هرکس که خودروی تولیدی ایران‌خودرو دارد، طرفدار بیشتری پیدا می‌کند زیرا بخشی از این یک میلیون و 900 هزار نفری که موفق به دریافت خودرو در قرعه‌کشی نشدند، به سمت بازار سرازیر می‌شوند.
این تحلیلگر صنعت خودرو با تاکید بر اینکه بخشی از مصرف‌کننده واقعی که توان خرید خودرو از بازار آزاد دارد برای رفع نیاز خود به این بازار می‌رود و با این کار بازار سیاه تقویت می‌شود، تاکید کرد که همین اتفاقات بازار را تحریک می‌کند تا قیمت معقولی که هم خودروساز و مصرف‌کننده از آن راضی باشند، در بازار کشف نشود و تا زمانی که این قیمت در بازار وجود نداشته باشد، شاهد تکرار این اتفاقات خواهیم بود.
شانس دلالان 15 برابر مصرف‌کننده واقعی است
صدرایی درباره تاثیر قرعه‌کشی بر دلالی، به 120 هزار خودرویی که وعده تحویل آن داده شده اشاره کرد و گفت: دو میلیون نفر برای 120 هزار خودرو ثبت‌نام کرده‌اند و اگر 120 هزار نفر را مصرف‌کننده واقعی درنظر بگیریم، شانس هر مصرف‌کننده واقعی برای برنده شدن، یک پانزدهم است در صورتی که شانس دلال برای گرفتن این خودرو 15 برابر مصرف‌کننده واقعی است.
او با تأکید بر اینکه شانس مصرف‌کننده واقعی بسیار کم است، افزود: بخشی از مصرف‌کنندگان واقعی در این طرح موفق به خرید خودرو نخواهند شد. اگر وسع این افراد برسد باید در بازار آزاد نیاز خود را رفع کنند یا اینکه بی‌خیال خرید خودرو شوند و منتظر قرعه‌کشی‌های بعدی باشند‌‌.
این کارشناس بازار خودرو با اشاره به اینکه همین جمعیت که برنده نشدند به قرعه‌کشی‌های بعدی و یا سامانه خودروهای وارداتی و برقی و ... حمله می‌کنند، تصریح کرد: این یک چرخش افراد با همین میزان پول است و این خطر را دارد که این پول بعد از اتمام زمان بلوکه، از بازار خودرو وارد بازارهای دیگر بشود که می‌تواند دردسر ایجاد کند.
او خطرنشان کرد: تا زمانی که قیمت خودرو دو نرخی و ایران‌خودرو مدعی قیمت‌گذاری دستوری است و به این بهانه، موانعی برای سیستم توزیع خود می‌گذارد؛ بازار آزاد و سیاه وجود خواهد داشت و تا زمانی که این بازار سیاه وجود دارد و خودرو قیمت مشخصی ندارد؛ همیشه بخشی از جامعه به عنوان دلال حضور پیدا می‌کند و می‌خواهد از این مزیت استفاده کند.
دولت پارادوکس‌ها را شفاف کند
این تحلیلگر درباره بهترین روش برای فروش خودرو عنوان کرد: دولت جدید باید سامانه را حذف کند، هرجا که محدودیتی با سامانه ایجاد می‌شود، خود این محدودیت باعث می‌شود خودرو دو نرخی شود.
صدرایی تاکید کرد: با سامانه مشکل بازار خودرو حل نمی‌شود و با سامانه نمی‌توان جلوی تقاضا را گرفت. باید یک سیستم مدون داشته باشیم که خودرو در کشور قیمت واحد داشته و در اصطلاح تک‌نرخی باشد.
او با تصریح بر اینکه قیمت خودرو باید شفاف شود، ادامه داد: خودروساز اکنون می‌گوید ضررده است؛ اما پیش‌فروش گسترده‌ای راه می‌اندازد. با این روش به یک پارادوکس و تناقض می‌رسیم؛ مگر می‌شود گفت روی تولید یک کالا ضرر می‌دهیم اما به این شکل تقاضا برای آن ایجاد و پیش‌فروش گسترده‌ای انجام شود؟
این کارشناس صنعت خودرو اظهار کرد؟ باید به یک نقطه شفاف برای مردم و مصرف‌کننده برسیم که قیمت تمام شده خودروی ایرانی چقدر است تا به خودرو یک نرخ ثابت و مشخصی دهیم.
صدرایی با تاکید بر اینکه ضرر خودروساز دولتی از جیب مردم می‌رود، در نهایت تصریح کرد: اگر خودروسازی ضررده است، چرا ظرفیت تولید بالا می‌رود و پیش‌فروش گسترده‌ای انجام می‌شود؟ اگر ضررده نیست چرا قیمت‌ها سرکوب می‌شوند؟ این یک پارادوکس است که متولیان صنعت خودرو باید آن را روشن کنند و ابهامات را از بین ببرند.
رامتین موثق