آریا بانو - انگیزه – اختلال وسواس فکری، یک اختلال اضطرابی است که به طور کلی باعث ناراحتی شدید فرد می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال اغلب با تحریکات مداوم و مکرر افکار و تصاویر ناخواسته مواجه می‌شوند. بر اساس گزارش موسسه ملی بهداشت روان، وسواس فکری بیش از 2 میلیون بزرگسال را در ایالات متحده تحت تاثیر قرار داده است. وسواس فکری شدید می‌تواند به اضطراب منجر شده و به طور چشمگیری زندگی روزمره را دچار کند. این تنها نشانه‌های کوچکی از ابتلا به این اختلال است؛ اگر می‌خواهید بطور کامل با این اختلال و علائم آن آَشنا شوید، با ما همراه باشید.
انواع وسواس فکری
همانگونه که گفته شد، اختلال وسواسی-اجباری (وسواس فکری)، به عنوان یک نوع اختلال اضطراب طبقه بندی می‌شود. افراد مبتلا به وسواس فکری ممکن است متوجه شوند که وسواس‌هایشان غیر منطقی است، اما تلاش برای متوقف کردن یا نادیده گرفتن آنها سبب اضطراب و استرس آنها می شود، بنابراین فرد مبتلا باید حتماً تحت نظر پزشک قرار گیرد. طبق گفته کارشناسان، اختلالات وسواس فکری گونه‌های مختلفی دارند که عبارتند از:
افکار مزاحم بررسی دائمی ترس از آلودگی‌های شخصی و محیطی وسواس قهری بیماران مبتلا به وسواس فکری، افکاری نفوذی داشته و به طور کلی تصاویری که در ذهنشان اتفاق می‌افتد ناراحت کننده یا وحشتناک است. این افکار ممکن است بر اساس تجارب زندگی شخصی‌شان رخ داده یا ممکن است به دلایل خاصی اتفاق بیفتد.
آن دسته از بیماران مبتلا به وسواس فکری که نیاز دارند به طور مداوم، افراد یا اقلام را مورد بررسی قرار دهند، عموما ترس از آن دارند که اگر بررسی و چک کردن پی در پی آنها را متوقف کنند، اتفاق بدی بیفتد. به عنوان مثال، فردی با وسواس فکری ممکن است به طور مداوم سرتاسر خانه خود راه رفته تا مطمئن شود که تمام درها و پنجره ها بسته شده‌اند؛ زیرا می‌ترسد کسی سعی در شکستن قفل داشته باشد و وارد خانه او شود.
افراد مبتلا به ترس از آلودگی ممکن است در طول روز، دست‌های خود را چندبار شستشو داده و به حمام بروند؛ علاوه بر این ممکن است برای اطمینان از آن که محیط اطراف‌شان عاری از میکروب باشد، سانت به سانت خانه خود را تمیز کنند.
گروهی دیگر از مبتلایان به وسواس فکری، همواره اشیا و اجسامی را که تحت تصرف و مالکیت دارند، حفظ و نگهداری می‌کنند و هرگز آن‌ها را دور نمی‌ریزند، حتی اگر بی‌فایده یا با فایده ‌باشد. افردی که در نگهداری از اشیا و لوازم خود چنین وسواس فکری را دارند، از نظر احساسی به اشیا وابسته می‌شوند و فکر کردن به چیزهایی که دور انداخته شده‌اند، منجر به ناراحتی آن‌ها می‌شود.

تصاویر ذهنی، ایده ها و افکار وسواسی به سادگی اتفاق نمی‌افتند. افکار مزاحم همیشه با فرد مبتلا همراه بوده و نمی‌تواند از افکار خود فرار کند، این افکار تکراری شدید آنها را مجبور به انجام کاری به صورت پی در پی و متوالی می‌کند.
علت وسواس فکری چیست؟
وسواس فکری یک اختلال است که هنوز به طور کامل شناخته‌نشده است. با این حال، متخصصان پزشکی معتقدند که مولفه‌ای ژنتیکی برای این بیماری وجود دارد، زیرا برخی تحقیقات نشان داده‌اند که این اختلال به تربیت خانواده‌ها مرتبط است. این رفتار همچنین می‌تواند بر اثر عادات دوران کودکی و یا انجام کاری به صورت متوالی و پی در پی ایجاد شود.
علائم وسواس فکری چیست؟
علائم وسواس فکری عبارتند از رفتارهای وسواسی و اجباری.
رفتارهای وسواسی عبارتند از:
ترس از آلودگی محیطی و شخصی انگیزه‌های پرخاشگرانه افکار جنسی پایدار تصویر ذهنی آزار کسی که دوستش دارید افکاری که ممکن است باعث آسیب دیگران شوند افکاری که ممکن است به شما آسیب برسانند علائم وسواس فکری اجباری عبارتند از:
بررسی دائمی شمارش دائمی تمیز کردن مکرر یک یا چند چیز شستن مرتب دستها چک کردن مداوم اجاق‌گاز یا قفل‌ها نگهداری وسایل به روشی خاص تا زمانی طولانی سایر علائم وسواس فکری که افراد مبتلا به آن ممکن است آن را تجربه کنند به شرح زیر است:
1. مجازات
مجازات‌ها رفتارهایی هستند که افراد وسواسی برای تسکین اضطراب‌شان از خود نشان می‌دهند. رفتار وسواسی به طور مستقیم با فکر کردن بیش از حد مرتبط است. به عنوان مثال، کسی که نگران است پول‌هایش سرقت شود، ترسی وسواسی داشته و پول خود را هر ساعت شمارش می‌کند.
2. وسواس بدون اجبار
همیشه رفتار فیزیکی مرتبط با وسواس فکری وجود ندارد. اگر به طور مداوم در مورد موضوعی غیرقابل کنترل (مانند امنیت داشتن افراد خانواده یا فامیل) نگران هستید و افکار وسواسی منجر به ناراحتی شدیدتان می‌شود، پزشک شما بعید است اختلال وسواس فکری‌تان را تشخیص دهد.
3. علائم عاطفی
بیماران مبتلا به وسواس فکری به طور کلی بسیار مضطرب و عاطفی هستند. آنها افسردگی، نگرانی بیش از حد، تنش شدید و احساس چک کردن مداوم و غیرطبیعی وسایل را تجربه می‌کنند.
4. علایم فیزیکی
علاوه بر رفتارهای وسواسی اجباریِ فرد مبتلا به وسواس فکری، هیچ نشانه فیزیکی از این اختلال وجود ندارد؛ با این حال، یک فرد مبتلا به وسواس فکری مشکلات جسمی خاصی را تجربه می‌کند. برای مثال، یک فرد مبتلا به وسواس فکری دستهایش را به حدی می‌شوید که پوستش قرمز، زبر و دردناک می‌شود.
تأثیرات کوتاه مدت و بلند مدت علائم وسواس فکری
فرد مبتلا به وسواس فکری ممکن است اثرات کوتاه مدت متعددی را تجربه کند؛ از جمله ناتوانی در عملکرد به عنوان یک عضو فعال در گروه‌های عضو یا در جامعه، مشکلات در مدرسه یا کار، یا مشکل حفظ دوستی و روابط عاشقانه. اثرات درازمدت وسواس فکری به طور کلی به علت کیفیت پایین زندگی بیماران دچار افسردگی، توسعه می‌یابد. اثرات درازمدت شامل افسردگی، اضطراب ثابت و افزایش خطر سوء مصرف مواد است.
بیشتر بخوانید: افسردگی ناشی از مواد و دارو؛ علت، علائم و راه های درمان
راه های تشخیص اختلال وسواس فکری
اگر دوستانتان به شما گفته‌اند که افکار وسواسی دارید یا در عمل دچار وسواسی اجباری هستید، احتمالا متوجه شده‌اید که به این بیماری مبتلا شده‌اید. اکثر بیماران مبتلا به وسواس فکری از رفتارهایی که نشان می‌دهند آگاهی دارند، آنها نمی‌توانند رفتارهایشان را متوقف کنند.
هیچ آزمون خود ارزیابی برای مبتلایان به وسواس فکری وجود ندارد، اما شما می‌توانید برای ارزیابی خود همراه با دوستانتان فهرستی از رفتارهایی که همیشه آن‌ها تکرار می‌کنید جمع آوری کرده و آن‌ها را ارزیابی کنید. سپس می‌توانید این لیست را با پزشک خود در میان گذاشته و در مورد این موضوع بحث کنید. پس از صحبت کردن با شما درباره افکار و رفتارهایتان، پزشک ممکن است یک ارزیابی روانشناختی را پیشنهاد کند. پزشک ممکن است برای ارزیابی صحیح، بخواهد با دوستان و نزدیکانتان شما نیز صحبت کند.

داروهای وسواس فکری: مشابه داروهای ضد اضطراب
داروهایی که برای درمان اختلال وسواسی-اجباری استفاده می‌شوند، همان داروهایی هستند که برای درمان بیشتر اختلالات اضطرابی استفاده می‌شوند. روان درمانی یکی دیگر از جنبه های مهم درمان است و به طور کلی در ارتباط با استفاده از دارو توصیه می‌شود.
طبق گفته کارشناسان، داروهای مورد استفاده برای درمان وسواس فکری به طور کلی عبارتند از: فلوکستین، سرترالین، سیتالوپرام، پاروکستین، اِسیتالوپرام، اولانزاپین و رسپریدون. این داروهای روانپزشکی می‌توانند افکار وسواسی و اجباری را کنترل کنند، آنها سطح سروتونین را در مغز افزایش می‌دهند.
عوارض جانبی دارویی
بیشتر داروهای اعصاب، از جمله آن‌هایی که در بالا لیست شده‌اند، عوارض جانبی دارند. استفراغ، اسهال، از دست دادن کنترل، لرزش بدن، ادرار غیرطبیعی، تغییرات بینایی، سردرگمی شدید، سفت شدن عضلات، تغییرات اشتها، از دست دادن قوای جنسی، همه عوارض جانبی احتمالی این داروها هستند. اگر هر کدام از این علائم را تجربه کردید، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.
اعتیاد به داروها و مواد مخدر ضد وسواس فکری، وابستگی و درمان کامل
ممکن است در طول درمان با داروهای تجویزی، به این داروهاوابستگی پیدا کنید؛ بنابراین، هنگامی که آنها را مصرف می‌کنید، انجام دقیق دستورالعمل‌های پزشک‌تان اهمیت ویژه‌ای دارد. این داروها ممکن است به کاهش علائم وسواس فکری شما کمک کند، اما پس از درمان، کنار گذاشتن آنها برایتان بسیار دشوار است و باید حتماً در این زمینه با پزشک خود صحبت کنید.
سوء مصرف دارو
یکی دیگر از دلایلی که توصیه می‌شود حتما به توصیه های پزشک خود پایبند باشید، جلوگیری از مصرف بیش از حد داروها است. اگر داروهای ضد اضطراب را بیش از حد مصرف کنید، می‌تواند سریعا ضربان قلب و مشکلات تنفسی را در شما افزایش داده و به استفراغ، تهوع، تشنج، خواب آلودگی شدید و فشار خون پایین منجر شود. اگر این علائم را تجربه می‌کنید، با پزشک‌تان تماس بگیرید.
افسردگی یکی دیگر از علائم وسواس فکری
افسردگی اغلب با وسواس فکری رخ می دهد، به همین دلیل بخشی از برنامه درمان شامل روان درمانی می شود. اکثر داروهای ضد اضطراب مورد استفاده برای درمان وسواس فکری، برای درمان افسردگی نیز مناسب هستند. همچنین امکان دارد پزشک شما مجموعه‌ای از داروهای ضد افسردگی را برای شما مجددا تجویز کند تا وضعیت شما را پس از مصرف آن بررسی کند.
کمک گرفتن برای درمان علائم وسواس فکری
مهم نیست که وضعیت چقدر شدید به نظر برسد، شما در هر زمانی می‌توانید به درمان وسواس فکری خود یا اطرافیانتان کمک کنید. کمک به خودتان یا عزیزتان، به طور چشمگیری کیفیت زندگی شما را بهبود می‌بخشد.