آریا بانو - هر یک از اشخاص بسته به شرایط زندگی، مشکلات و درگیر‌ی‌های روزمره خود، ممکن است در معرض بروز خطرناکترین بیماری های روانی قرار گیرند. با این حال نمی‌توان تنها اتفاقات و عوامل محیطی را در بروز چنین اختلالاتی دخیل دانست. به عبارتی، عواملی همچون نحوه تربیت فرزندان و همچنین اختلالات ژنتیکی نیز در بروز بیماری‌های روانی تأثیرگذار هستند.
در همین راستا، در این مقاله قصد داریم تا به معرفی خطرناکترین بیماری های روانی مانند اختلال اوتیسم ، شخصیت مرزی و … پرداخته،‌ علائم ، راه‌های تشخیص ، روش‌های درمانی و دلایل احتمالی ابتلا به هر یک را مورد بررسی قرار دهیم.
10 مورد از خطرناکترین بیماری های روانی
1. اختلال دو قطبی
Bipolar Disorder به معنی اختلال دوقطبی یک نوع بیماری روانی مزمن بوده و باعث نوسان شدید خلق‌وخو در افراد می‌شود؛ به طوری که حالات و رفتارهای آنان در بازه‌های زمانی متغیر، از حالت اوج انرژی به افسردگی تغییر می‌کند. این بیماری سطح انرژی و توانایی تفکر فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به علاوه، باید توجه داشت که این نوسانات خلقی بسیار شدیدتر از وقایع کوچکی است که روزانه اکثر مردم آن‌ها را تجربه می‌کنند.
علائم: سرخوشی بیش از حد، کاهش نیاز به خواب، اعتماد به‌ نفس کاذب، تحریک‌پذیری، توهمات شدید یا خستگی مداوم، احساس گناه ، احساس بی‌ارزش بودن، ناتوانی در تصمیم‌گیری، بی‌تفاوتی، بدبینی، انزوای اجتماعی، فکر کردن به خودکشی و … راه‌های تشخیص: مراجعه به پزشک برای بررسی علائمی مانند خواب‌های آشفته، تست اختلال دو قطبی ، دوره‌های زمانی طولانی تغییر خلق‌وخو، خودزنی، روابط ناپایدار، شیدایی ،‌ آسیب‌های دوران کودکی و نوجوانی روش درمان: راه‌های درمانی اختلال دو قطبی عبارت هستند از استفاده از داروهای تثبیت‌کننده شخصیتی، روان‌ درمانی، تغییر سبک زندگی، خود درمانی دلایل احتمالی ابتلا به بیماری: استرس، مصرف بیش از حد مواد مخدر، مصرف بی‌رویه داروهای ضدافسردگی، تغییرات فصلی، اختلالات خواب ، سابقه بیماری‌های مشابه خانوادگی

2. دیستیمیا
Dysthymia یا به اصطلاح دیس تایمی یکی دیگر از خطرناکترین بیماری های روانی است که تحت عنوان اختلال افسردگی مداوم (PDD: مخفف عبارت Persistent Depressive Disorder) نیز شناخته می‌شود. گرچه افسردگی دیس تایمی شدید نیست، اما می‌تواند زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار دهد. به طور کلی، افراد مبتلا به این بیماری حداقل دو سال علائم افسردگی را تجربه می‌کنند.
علائم: احساس غم و ناامیدی مداوم، اختلالات خواب، کم انرژی بودن، تغییر اشتها،‌ اختلالات تمرکز، بی‌تفاوتی، بی‌انگیزه بودن، منفی نگری ، کاهش عزت نفس و … راه‌های تشخیص: بررسی علائمی مانند داشتن روحیه‌ای افسرده، اشتهایی ضعیف یا پرخوری عصبی و بیش از حد، مشکلات خواب، انرژی کم، مشکل در تصمیم‌گیری، ناامیدی مداوم روش درمان: درمان از طریق داروهای مناسب، روان ‌درمانی و … دلایل احتمالی ابتلا به بیماری: عدم تعادل در واکنش‌های شیمیایی مغز، سابقه بیماری‌های مشابه خانوادگی، سابقه بیماری‌های روانی مانند اضطراب یا اختلال دو قطبی، وقایع استرس‌زا مانند از دست دادن عزیزان یا مشکلات مالی، ابتلا به بیماری‌های مزمنی مانند بیماری قلبی یا دیابت، ضربه‌های مغزی

3. اختلال شخصیت مرزی
Borderline Personality Disorder یا به اختصار BPD، به معنی «اختلال شخصیت مرزی»، یک نوع اختلال شخصیت ناپایدار است که باعث بروز مشکلاتی در احساسات، طرز تفکر و نحوه برقراری ارتباط افراد با سایرین می‌شود. به طور کلی، افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی یک چرخه مداوم از تغییر در ذ‌هنیت‌ها، خلق‌وخو و رفتارهای خود را تجربه می‌کنند. در اینجا بهتر است که به « تفاوت‌های اختلالات شخصیت مرزی و دوقطبی » آگاهی کافی داشته باشید.
علائم: احساس پوچی مزمن، ترس از تنها شدن ، داشتن احساس گسستگی مانند احساس غیرواقعی بودن، داشتن احساسات ناپایدار و نفرت‌انگیز نسبت به خود، تغییر در تفکرات و ارزش‌ها و … راه‌های تشخیص: صحبت کردن با پزشک معالج، درمان رفتارشناختی، بررسی سابقه پزشکی بیمار، بحث درباره علائم بیماری، مد نظر قرار دادن سن بیمار (این بیماری در بزرگ‌سالان قابل تشخیص است.) روش درمان: روان ‌درمانی از طریق پذیرش رفتارها، توجه به احساسات، آگاهی از آن‌ها و همچنین درمان‌های رفتارشناختی دلایل احتمالی ابتلا به بیماری: سابقه بیماری‌های مشابه خانوادگی، دوران کودکی پرتنش، عوامل مغزی، طرد شدن فرد در دروان کودکی در سه سال اول زندگی، بی‌ثباتی رفتار مادر، عدم وجود دلبستگی در کودک، تنش‌های خانوادگی بیش از حد و …

4. اوتیسم
Autism یا اوتیسم، به عنوان یکی از خطرناکترین بیماری های روانی شناخته شده و به طور معمول از دوران کودکی در افراد بروز پیدا می‌کند. اوتیسم در کودکان موجب بروز اختلال در نحوه برقراری ارتباط،‌ دوستی با دیگران، قدرت کلام، بیان مفاهیم انتزاعی و … می‌شود. (برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این بیماری، مطالعه مطلب « اوتیسم در بزرگسالی » خالی از لطف نیست.)
علائم: اختلال در برقراری ارتباطات اجتماعی، وانمود کردن به بازی و ارتباط کلامی و غیرکلامی، حساسیت به نور، صدا، لمس شدن، انجام یکسری حرکات تکراری، عدم تمایل به صحبت کردن، عدم توجه به خطرات محیط پیرامون و … راه‌های تشخیص: آزمایش DNA بیماری‌های ژنتیکی، ارزیابی رفتاری، تست‌های دیداری و شنیداری برای سنجش مشکلات بینایی و شنوایی ناشی از این بیماری، غربال‌گری کار درمانی، پرسشنامه‌های تکاملی و … روش درمان: رفتار درمانی، بازی درمانی، کار درمانی، فیزیوتراپی، گفتار درمانی دلایل احتمالی ابتلا به بیماری: سابقه ابتلا به بیماری در اقوام درجه یک، جهش‌های ژنتیکی، به دنیا آوردن فرزند در سنین بالا، وزن کم نوزاد در هنگام تولد، عدم تعادل در سیستم متابولیک، سابقه عفونت‌های ویروسی، قرار گرفتن جنین در معرض داروهای اسیدی و …

5. اختلال اضطراب فراگیر
Generalized Anxiety Disorder یا به اختصار GAD، به معنی « اختلال اضطراب فراگیر »، یک بیماری روانی مزمن است و منجر می‌شود تا فرد مبتلا در مورد بسیاری از مسائل، حتی در شرایطی که دلیلی برای نگرانی وجود ندارد، نگران بوده و اضطراب داشته باشد. به طور کلی، افراد مبتلا به این بیماری در طول روز بسیار نگران هستند و گمان می‌کنند که کارهایشان مطابق میل آنان پیش نخواهد رفت و این موضوع موجب می‌شود تا روند انجام وظایفشان دچار اختلال شده و نتوانند کارهای روزمره خود را به درستی پیش ببرند.
علائم: مشکلات تمرکز، زودرنجی، کج‌خلقی، خستگی، سفتی عضلات، دل درد، عرق سرد، افزایش ضربان قلب، سوزش موضعی و … راه‌های تشخیص: آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون‌های نشان‌دهنده اختلالات تیروئیدی، آزمایش ادرار برای بررسی سوء مصرف مواد، آزمایشات رفلاکس معده، تست استرس برای بررسی شرایط قلب روش درمان: درمان با دارو، روش‌های رفتارشناختی و تغییر سبک زندگی دلایل احتمالی ابتلا به بیماری: سابقه خانوادگی ابتلا به اضطراب، قرار گرفتن در معرض شرایط تنش‌زا مانند مشکلات خانوادگی یا بیماری، استفاده بیش از حد از کافئین یا تنباکو، مورد سوء استفاده قرار گرفتن در کودکی

6. افسردگی شدید
Depression، افسردگی شدید یا اختلال افسردگی موجب می‌شود تا فرد مبتلا به این بیماری حداقل به مدت دو هفته به شدت احساس ناراحتی یا ناامیدی داشته باشد. به طور کلی،‌ افراد مبتلا به افسردگی شدید ممکن است نسبت به زندگی خود احساس خوبی نداشته باشند و حتی مرتکب اشتباهات وحشتناکی همچون خودکشی شوند.
علائم: احساس غم عمیق، ناامیدی، تغییر اشتها، اختلالات خواب، کمبود انرژی، عدم تمرکز، عدم توانایی و تمایل نسبت به انجام فعالیت‌های عادی روزانه، دوری از دوستان و … راه‌های تشخیص: ارزیابی، معاینه پزشکی، بررسی سابقه پزشکی فرد، انجام آزمایشات جهت بررسی بیماری‌های منجر به افسردگی مانند کم‌کاری تیروئید، سوءمصرف الکل، مواد مخدر، مصرف غیرمجاز برخی داروها، سکته مغزی و … روش درمان: مصرف دارو، روان درمانی، مشاوره و شوک درمانی دلایل احتمالی ابتلا به بیماری: فقدان عزیزان، انزوای اجتماعی، اختلاف‌های شخصی در روابط، ‌قرار گرفتن در معرض آزار جنسی، جسمی یا احساسی، تغییرات اساسی در زندگی مانند نقل مکان، فارغ‌التحصیلی، بازنشستگی، تغییر شغل و …

7. اختلال وسواس فکری
Obsessive-compulsive Disorder یا به اختصار OCD، به معنی «اختلال وسواس فکری» باعث بروز افکاری آزاردهنده، ثابت و تکراری می‌شود. این اختلال با خواسته‌های غیرضروری و غیرمنطقی برای انجام رفتارهای خاص همراه است. بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال متوجه می‌شوند که افکار و اعمالشان غیرمنطقی است، اما نمی‌توانند آن‌ها را کنترل یا متوقف کنند.
علائم: از علائم وسواس فکری می‌توان به اضطراب نسبت به کثیفی، ترس از میکروب‌ها، آلودگی، اهمیت دادن بیش از حد به نظم یا تمیزی، حساسیت به رفتار یا برخورد خود با دیگران، بال و پر دادن به افکار مزاحم در مورد خود یا دیگران و … اشاره کرد. راه‌های تشخیص: مراجعه به روان‌پزشکان، ارزیابی رفتارها یا افکار وسواس‌گونه فرد، بررسی سابقه بیماری فرد و … روش درمان: راه‌های درمان وسواس فکری عبارت هستند از روان درمانی، رفتار درمانی، استفاده از داروها دلایل احتمالی ابتلا به بیماری: سابقه بیماری اعضای خانواده، عوامل محیطی، عوامل بیولوژیکی،‌ اهمیت دادن به افکار آزاردهنده و عدم مدیریت آن‌ها و …

8. اختلال استرس پس از سانحه
Post Traumatic Stress Disorder یا به اختصار PTSD، به معنی « اختلال استرس پس از سانحه »، یکی دیگر از خطرناکترین بیماری های روانی است. به طور معمول، افراد آسیب دیده در جنگ، بلایای طبیعی، تصادف و … با این گونه از بیماری مواجه می‌شوند. به بیان دیگر، بزرگ‌سالان و همچنین کودکانی که در معرض سوانح شدیدی همچون جنگ، تجاوز و … قرار گرفته باشند و از نظر روانی توانایی تحمل آن حادثه را نداشته باشند، زمینه ابتلا به این اختلال را دارند.
علائم: کابوس‌ها، افکار ترسناک، افزایش تعریق، پرهیز از صحبت درباره‌ حادثه، انزوا، بی‌خوابی، عدم تمرکز، کج‌خلقی، حساسیت بیش از حد نسبت به خطرات احتمالی،‌ توهم بازگشت وقایع گذشته، مشکلات گوارشی،‌ سرگیجه و … راه‌های تشخیص: مراجعه به روان‌شناس، بررسی وضعیت سلامت عمومی، وضعیت خواب بیمار، اسکن مغزی و … روش درمان: مشاوره، دارو درمانی، روان درمانی،‌ درمان‌های رفتارشناختی،‌ روش درمانی قرار گرفتن در شرایط منجر به بیماری دلایل احتمالی ابتلا به بیماری: تجربه حضور در جنگ، سابقه خانوادگی، حوادث یا وقایع طبیعی، تصادفات شدید، حملات تروریستی، مشاهده‌ مرگ‌های خشونت‌بار، تجاوز به عنف و هر موقعیت دیگری که باعث ترس، شوک‌، وحشت یا احساس بی‌پناهی شود.

9. اسکیزوفرنی
Schizophrenia یا اسکیزوفرنی یک بیماری روانی مزمن است که توانایی فرد برای انتخاب و برقراری ارتباط با دیگران را مختل می‌کند. این اختلال روانی در شرایطی بحرانی و جدی، می‌تواند باعث ایجاد توهماتی همچون احساس شنیدن صداهای بلند شود. این بیماری معمولاً در اواخر دوره نوجوانی یا اوایل بزرگ‌سالی در افراد دیده می‌شود و در صورت عدم درمان می‌تواند یک مشکل مادام‌العمر باشد.
علائم: توهمات، هذیان‌ها، اختلال‌های فکر، اختلالات حرکتی،‌ بی‌تفاوتی، کاهش لذت از زندگی روزمره،‌ کاهش انگیزه، کم صحبتی، عملکرد ضعیف، اختلال در تمرکز، اختلال در حافظه فعال راه‌های تشخیص: مراجعه به روان‌شناس برای بررسی علائم بروز حملات ناشی از علائم این بیماری در بازه‌های زمانی مختلف، بروز توهمات عجیب و غریب، هذیان گفتن فرد، شروع نشانه‌های انزوا طلبی روش درمان: داروهای ضد روان‌پریشی، روان درمانی، خود درمانی، توان‌بخشی، درمان‌های رفتارشناختی دلایل احتمالی ابتلا به بیماری: سابقه بیماری‌های خانوادگی، عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی، ساختارهای مختلف مغزی و …

10. دمانس
Dementia یا به اصطلاح «دمانس» نام یک بیماری واحد نیست؛ بلکه عبارتی کلی است که برای توصیف بیماری‌هایی مانند اختلالات حافظه، مشکلات ارتباطی و فکری به کار گرفته می‌شود. گرچه با بالا رفتن سن احتمال ابتلا به این بیماری بالا می‌رود، اما می‌توان گفت که ابتلا به چنین اختلالی جزء فرایند طبیعی پیری نیست. با این حال، اختلالات شناختی خفیفی مانند ضعیف‌ شدن حافظه کوتاه‌مدت می‌توانند به شکل بخشی طبیعی از فرایند پیری رخ بدهند.
به بیان دیگر، چنین مواردی زوال شناختی ناشی از افزایش سن محسوب شده و اختلال دمانس به شمار نمی‌روند؛ چرا که منجر به بروز مشکلات شدید و قابل توجه در فرد نمی‌شوند. به طور کلی، دمانس یا زوال عقل با دو یا چند نوع علائم شدید مانند اختلال شدید در عملکرد حافظه، گم شدن و … همراه است که با شدت گرفتن آن‌ها فعالیت‌های روزانه فرد مختل می‌شوند.
علائم: مقاومت در برابر تغییرات، تضعیف حافظه کوتاه مدت، تضعیف قدرت کلام، انجام یکسری کارهای تکراری، گم شدن،‌ تغییر در خلق‌وخو، بی‌حوصله بودن،‌ اختلال در انجام کارهای روزمره راه‌های تشخیص: انجام معاینات عمومی، بررسی سابقه بیماری، آزمایش خون،‌ بررسی علائم مربوط به بیماری در فرد روش درمان: روان درمانی، دارو درمانی، مشاوره، تغییر سبک زندگی، کار درمانی دلایل احتمالی ابتلا به بیماری: بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر، پارکینسون ، تومورهای مغزی، اختلالات متابولیکی مانند کم کاری تیروئید، کمبود ویتامین B12 ، اختلالات کلیوی، کبدی و …

جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی خطرناکترین بیماری های روانی پرداخته،‌ علائم، راه‌های تشخیص، روش‌های درمانی و دلایل احتمالی ابتلا به هر یک را مورد بررسی قرار دادیم. نظر شما در مورد عوارض جانبی این بیماری‌ها چیست؟ آیا تجربه مواجهه با افراد مبتلا به چنین اختلالاتی را داشته‌اید؟ نظرات و تجربیات خود را، در پایین همین صفحه با ما در میان بگذارید.
در پایان، به منظور جلوگیری از بروز بیماری‌های روانی در خود و اطرافیانتان، پیشنهاد می‌کنیم که مطلب « بهبود سلامت روان » را مطالعه کنید.