آریا بانو - فارس / «چای» محبوبترین نوشیدنی ایرانی‌ست که روزی چندین‌بار در خانه همه ایرانی‌ها درست می‌شود. نوشیدنی که نشان صمیمیت و دورهم نشینی است و هر خانواده آداب خودش را برای آن دارد.
نوشیدنی «چای» محبوبترین نوشیدنی ایرانی‌ست که حتی به شعر و ادبیات و فضای فرهنگی و نوستالژیک ایرانی نیز رسوخ کرده‌است. ایرانی‌ها در میهمانی‌های خود به خصوص در فصول سرد در ابتدا با چای پذیرایی می‌کنند و چندین و چند نوبت آن را دم می‌کنند و قبل از شام و حتی به عنوان حسن‌ختام مهمانی چای می‌ریزند. برای کنار چای شیرینی و شکلات می‌خرند. هنگام سفر وسیله‌های دم‌‌آوری چای با خود می‌برند و آن را جزء جدا نشدنی از حضورشان در دنیا می‌دانند. و هنوز نیز فرهنگ عامه در مجالس خواستگاری دخترها با آوردن سینی چای به مجلس اضافه می‌شوند.
به این بهانه سراغ این محبوبترین رفتیم تا بدانیم چای را چطور دم کنیم بیشتر می‌چسبد؟
چای خارجی یا ایرانی؟
اگر دنبال بهترین چای جهان هستید باید بگوییم که بهترین و مرغوب‌ترین محصول چای را کشور خودمان دارد. چای ایرانی هیچ افزودنی و اسانسی ندارد و بی‌همتاست اما در چند دهه گذشته هجوم چای خارجی به داخل کشور و حتی در برندهای ایرانی باعث شده که ‌ذائقه بسیاری از ایرانی‌ها به چای خارجی نزدیک شود. چای‌های خارجی با اسانس‌ها و افزودنی‌های زیاد مزه مصنوعی دارند. اما یکی از دلایل محبوبیت چای‌های خارجی در ایران این است که رنگ‌دهی آنها به دلیل افزودنی‌های زیاد بیشتر و همچنین زمان کمتری برای دم‌کشیدن نیاز دارند.
یکی از تست‌های مرغوبیت چای که اغلب چای خارجی در آن مردود می‌شوند، تست آب سرد است. بدین گونه که روی چای سیاه آب ولرم یا سرد بریزید. اگر رنگ پس داد یعنی چای مرغوبیت لازم را ندارد. اما چای‌های ایرانی معمولا رنگ پس نمی‌دهند و فقط زمانی رنگ می‌دهند که مدت زمانی را با آب 100 درجه دم بگیرند.

یکی دیگر از آزمون‌هایی که چای ایرانی در آن معمولا برنده بیرون می‌آید، آزمون زمان است. کافیست در یک لیوان چای ایرانی و در لیوانی دیگر چای خارجی بریزید و چندساعت آنها را کنار هم قرار دهید. بعد از چندساعت می‌بینید که رنگ چای خارجی به سمت کدری رفته در حالی که رنگ چای ایرانی همچنان شفاف است.
چطور چای دم کنیم؟
قدیمی‌ها معتقدند بهتر است در کتری یا سماور آب سرد بریزیم تا بجوشد و برای زودتر به جوش آمدن کلک آب داغ ریختن را نریزیم چون بعد از ریختن چای آن لکه‌های شبیه چربی که روی استکان مانده‌است به خاطر همان آب گرم و داغیست که ریخته‌ایم. پس برای داشتن چای مرغوب‌تر آب سرد بریزید.
قوری بهتر است چینی یا شیشه‌ای باشد و قوری‌های فلزی مزه چای مطلوبی نمی‌دهد. همچنین بهتر است مدل قوری به نوعی باشد که یک سبد یا توری تفاله‌ها را از آب جوش تفکیک کند تا بعد از دم آوری بتوان آن را جدا کرد و دور ریخت. انجام این کار باعث می‌شود مدت زمان بیشتری از چای دم شده استفاده کنید به طوری که کیفیت آن نیز تغییر نکند.
قدیمی‌ها می‌گفتند اول چای را با آب سرد بشویید و بعد آب را خالی کنید تا خاک چای شسته شود و چای شفاف‌تر و مرغوب‌تری تحویل بگیرید.
بهترین چای، چایست که زیر شعله کم و روی کتری یا سماور دم بکشد. هم طعم مرغوب‌تری پیدا می‌کند و هم رنگ بهتری دارد. چای ایرانی را نباید عجله‌ای دم کرد و برایش باید وقت گذاشت.

چای را با چه چیزهایی دم کنیم؟
هل: محبوبترین افزودنی چای میان ایرانی‌ها هل است. بهتر است هل را بکوبید و دانه‌های آن را جدا کنید و بعد داخل چای بریزید و زمان مناسبی را برای دم کشیدن به آن بدهید
گل سرخ: گلبرگ یا غنچه گل محمدی یکی از بهترین انواع افزودنی به چای است. برخی آن را روی استکان چای نیز می‌ریزند و عطر بسیار دل‌انگیزی دارد.
دارچین: طعم چای دارچین، خاص و ویژه‌است. طبع چای را گرم می‌کند و می‌توانید در زمانی که بدنتان به گرمی احتیاج دارد کمی دارچین بریزید. فقط بدانید که ریختن پودر دارچین صحیح نیست. بهتر است از چوب دارچین ایرانی استفاده کنید که به شکل خرده‌تنه‌های درخت است. طعم دارچین هندی که لوله‌ای شکل است چندان دلپذیر نیست و فقط جنبه زیبایی دارد.
زنجبیل: زنجبیل تازه و زنجبیل خشک یکی از بهترین افزودنی‌ها برای گرم کردن طبع چای است و خاصیت درمانی دارد اما طعم چای را به تندی نزدیک می‌کند. اگر سردی کردید و احساس دل درد داشتید زنجبیل یکی از بهترین گزینه‌هاست.
بهار نارنج: طعم چای بهارنارنج سلیقه‌ایست اما گاهی به امتحان کردنش می‌ارزد می‌شود کمی بعد از دم کشیدن چای برای آنکه طعم آن از بین نرود کمی عرق بهارنارنج ریخت.
لیمو عمانی: اگر دوست دارید طعم چای‌تان ترشی لطیفی داشته باشد از لیمو عمانی استفاده کنید. لیمو عمانی را بهتر است پوست بکنید و از گوشت آن استفاده کنید تا تلخی نکند. سعی کنید تخم‌های لیمو را هم بگیرید.

چای را در چه ظرفی بریزیم؟
ایرانی‌ها اغلب دوست دارند چای را در استکان‌های شفاف و شیشه‌ای بنوشند. چون دوست دارند رنگ آن را با چشم‌شان ببینند. پس استکان‌هایش شیشه‌ای بر هرچیزی مقدم هستند.
در فضای سنتی از استکان‌های کمرباریک استفاده می‌کردند که حجم کمتری داشت. منتهی صاحبخانه مجبور بود استکان‌ها را تند‌تند پر کند تا میهمان از چای سیر شود. استکان‌های سنتی را با نعلبکی‌های شیشه‌ای یا چینی می‌آوردند.
برخی چای را لیوانی دوست دارند و ترجیح می‌دهند به جای اینکه چند نوبت چای بنوشند. در یک نوبت مقدار بیشتری چای بنوشند. پس سلیقه مهمانتان را این وقت‌ها دریابید.
استکان‌های چینی و گلدار نیز گزینه بعد از شیشه‌ای ها هستند که حسن‌شان این است داغی کمتری را به پوست دست هنگام خوردن چای منتقل می‌کنند.
بهتر است استکان چای لبه پهنی نداشته باشد تا چای را دیرتر سرد کند. چای را باید نه خیلی داغ ولی باید گرم خورد.
ایرانی‌ها ترجیح می‌دهند لبه ظرف چای‌شان ضخیم نباشد و نازک‌تر باشد تا وقتی جلوی دهانشان می‌گیرند چای را راحت‌تر بنوشند
چای را با چه چیزهایی سرو کنیم؟
قند: برخی قدیمی‌ها می‌گفتند چای باید «قندپهلو» باشد. برای همین هنگام سرو چای روی نعلبکی دو قند قرار می‌دادند و به مهمان پیشکش می‌کردند. قند قدیمی‌ترین همنشین چای است.
نبات: محبوب‌ترین همنشین چای نبات است که این سالها نبات‌های چوبی کار را بسیار راحت‌تر کرده‌اند. چای نبات همان نسخه داروی محبوب قدیمی‌است که همواره هنگام بیماری به افراد توصیه می‌شود. گویی که بر هر درد بی‌درمان دواست.

خرما: ماه رمضان‌ها خرما اولین همنشین چای است در باقی سال نیز این شیرینی طبیعی می‌تواند یکی از بهترین همراهان چای باشد.
مویز: دیگر همنشین محبوب چای که در بسیاری از خانه‌ها جایگزین قند است و خاصیت رژیمی هم دارد.
پولکی: بسیاری از ایرانی‌ها مثل اصفهانی‌ها پولکی را جزو جدانشدنی چای‌شان می‌دانند و هربار برای تنوع طعم آن را تغییر می‌دهند.
لیموی تازه: لیموی تازه یکی جذاب‌ترین‌ها برای خوردن چای به خصوص بعد از غذای سنگین است.
سوهان: یکی دیگر از همنشین‌های سنتی چای سوهان است. سوهان به تنهایی ممکن است دل آدم را بزند. اما کنار چای بی‌نظیر است.
شکر: بسیاری از مردم در کشورهای عربی و حتی عرب‌های ایرانی چای را با شکر می‌خورند. به گونه‌ای که استکان را پر شکر کرده و روی آن چای می‌ریزند. شما می‌توانید مثل قندان کنار چای‌تان شکر هم بگذارید.
به جز موارد بالا هرچیزی را می‌توان کنار این نوشیدنی جذاب گذاشت که چیزهایی که طعم شیرینی دارند. مثل انواع شکلات‌ها و شیرینی‌ها.

چه زمانی چای ننوشیم؟
وقتی فشارتان بالاست و یا تپش قلب دارید نباید چای بخورید که ممکن است آن را بیشتر کند.
بعد از غذاهای آهن‌دار و یا قرص آهن نباید چای نوشید و حداقل یک ساعت و نیم فاصله داد
وقتی نفخ شکم دارید چای ننوشید چون چای نفخ را بیشتر می‌کند.
اگر معده‌درد و رفلاکس دارید چای ممکن است به علت داشتن کافئین بالا حالتان را بدتر کند.
اگر قصد دارید استراحت کنید و بخوابید چای ننوشید چای به علت داشتن کافئین خوابتان را دچار اختلال می‌کند.
بعد از خوردن خوراکی‌های سرد مانند بستنی یا هندوانه خنک چای نخورید.