آریا بانو - بسیاری از کودکان خردسال معمولاً از رفتن به مدرسه امتناع کرده و به نوعی از آن می‌ترسند. این موضوع در مورد کودکانی که به پیش‌دبستانی می‌روند یا بازه‌ای از زمان خود را در مهدکودک می‌گذرانند نیز صادق است. در حقیقت، کودکان در بازه سنی 1 تا 3 سال یا 7 تا 10 سال معمولاً اضطراب جدایی را تجربه می‌کنند. به همین دلیل، هنگام جدا شدن از والدین خود دچار استرس می‌شوند. در ادامه، اختلال ترس از مدرسه، علت و علائم آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم. همچنین راه‌های کمک به درمان این ترس در کودکان را بیان می‌کنیم.
ترس از مدرسه در کودکان
همان‌طور که اشاره شد، ترس از مدرسه در کودکان معمولاً از سن 1 تا 2 سالگی آغاز شده و تا سنین 7 تا 10 سالگی ادامه دارد. در واقع، حدود 2 تا 5 درصد کودکان در چنین سنینی و در صورت رفتن به مدرسه گمان می‌کنند که احساس راحتی و آرامش خانه را از دست می‌دهند. به علاوه اضطراب جدایی از والدین نیز منجر به افزایش استرس آنان در محیط مدرسه یا مهد می‌شود.
این موضوع در کودکان و در حد کنترل‌شده می‌تواند تا حدودی طبیعی باشد. همچنین اختلال ترس از مدرسه به مرور زمان، با رشد کودک و تمایل له استقلال بیشتر وی کاهش یافته و از بین می‌رود. با این حال، در برخی از شرایط ممکن است ترس از مدرسه مدت زمان طولانی‌تری به همراه کودک باقی بماند. در این صورت است که والدین باید به دنبال راه‌های درمانی مؤثری برای کاهش استرس کودک خود باشند؛ چرا که عدم درمان ترس از مدرسه در کودکان ممکن است موجب بروز آسیب‌های جسمی و روحی شدیدی به آنان شود.

ترس از مدرسه چه علائمی به همراه دارد؟
کودکان مبتلا به فوبیای مدرسه رفتن اغلب هنگام جدا شدن از والدین یا قرار گرفتن در شرایطی غیر از محیط خانه از نظر عاطفی احساس ناامنی کرده و دچار استرس می‌شوند. در ادامه رایج‌ترین علائم ترس از مدرسه در افراد را بیان می‌کنیم.
بروز علائم جسمی قبل از رفتن به مدرسه یا مهد مانند ناراحتی معده، حالت تهوع، استفراغ، اسهال یا خستگی بیش از حد (به طور معمول، بسیاری از این علائم حتی دلایل پزشکی قابل شناسایی نیز ندارند.) بداخلاقی، چسبیدن به والدین، بروز علائم شدید استرس در هنگام دوری از والدین ترس‌های غیرمنطقی و شدید مانند ترس از تنهایی امتناع کودک از رفتن به مدرسه با بهانه‌ تراشی‌های متعدد بدخوابی، کاهش خواب یا دیدن کابوس‌های مکرر بروز علائم اضطراب در روزهای عادی مراجعه به مدرسه و بهبود شرایط کودک در روزهای تعطیل
دلایل ترس از مدرسه چه چیزهایی می‌توانند باشند؟
مطالعات نشان داده‌اند که 5 عامل اصلی در بروز رفتارهای مرتبط با اختلال ترس از مدرسه در کودکان تأثیر چشم‌گیری دارند. این عوامل عبارتند از:
خصوصیات دموگرافیک جامعه مورد نظر اضطراب افسردگی فاکتورهای تحصیلی فاکتورهای خانوادگی با در نظر گرفتن هر یک از موارد مذکور، دلایلی که در ادامه آورده‌ایم، می‌توانند در تشدید اضطراب کودک، امتناع از مدرسه رفتن و عدم تمایل به آن تأثیرگذار باشند:
انتقال یافتن به مدرسه جدید، رفتن به پایه‌های بالاتر یا شروع کلاس‌های جدید بروز تغییرات ناخوشایند در زندگی مانند ترک یکی از والدین، طلاق، مرگ یا اتفاقات آسیب‌زای دیگر اضطراب اجتماعی یا کم‌رویی کودک مورد خشونت یا قلدری قرار گرفتن در مدرسه ترس از عملکرد ضعیف، گرفتن نمرات بد یا مردودی در مدرسه ترس از داشتن روابط منفی با معلمان یا هم‌کلاسی‌ها ترس از مورد تمسخر یا تنبیه قرار گرفتن در مدرسه حمایت بیش از حد والدین و وابسته کردن کودک به خود

توجه داشته باشید که هر کودکی در ابتدای دوران تحصیلی خود ممکن است احساس ترس از مدرسه را تجربه کند. با این حال، کوچک‌ترین فرزندان خانواده یا کودکان دارای بیماری‌های مزمن بیش از سایر کودکان در معرض ابتلا به این اختلال قرار دارند.
چگونه می‌توان به درمان اختلال ترس از مدرسه کمک کرد؟
همان‌طور که اشاره شد، ترس از مدرسه در بسیاری از کودکان شایع است. همچنین به مرور زمان با بالا رفتن سن و افزایش تمایل فرد به استقلال یافتن از والدین این ترس در آنان از بین می‌رود. با این حال در برخی از موارد این ترس ممکن است شدید بوده و موجب آسیب زدن به روند تحصیلی کودک شود. در چنین شرایطی، برای جلوگیری از طولانی مدت بودن ترس فرزندتان نسبت به مدرسه رفتن بهتر است راه‌های درمانی توصیه‌شده را در پیش بگیرید و به بهبود شرایط او کمک کنید.
برای این منظور، ابتدا به پزشک متخصص مراجعه کنید تا بیماری‌ها یا ناراحتی‌های جسمی فرزندتان مانند ناراحتی معده، حالت تهوع و … مورد آزمایش قرار گیرند. در این صورت پزشک می‌تواند ارتباط یا عدم ارتباط این علائم به بیماری‌های جدی جسمانی کودک را بررسی کرده و در صورت نیاز روش درمانی مربوطه را تجویز کند.

پس از رفع ناراحتی‌های جسمی کودک‌تان می‌توانید با مشاوران، معلمان یا روان‌شناس مدرسه فرزندتان صحبت کنید و دلایل اصلی ترس کودک از مدرسه‌اش را بیابید. برای مثال، می‌توانید برنامه‌ای با کارکنان و معلمان برای حضور در مدرسه تنظیم کنید، زمانی را با فرزندتان بگذرانید تا بهتر بتوانید رفتارهای مرتبط با اضطراب و امتناع کودک از مدرسه رفتن را دریابید.
به طور کلی، دلایل ترس کودک از مدرسه می‌توانند مبتنی بر رفتارهای داخل خانه، مدرسه و حتی محیط پیرامونش باشند. به همین دلیل، با روش‌های متعددی در داخل خانه و محیط مدرسه می‌توان به کاهش ترس کودک کمک کرد. در ادامه چند مورد از مؤثرترین روش‌های کمک به فرزندان در کاهش اضطراب آنان نسبت به مدرسه رفتن را بیان می‌کنیم.
1. صحبت کردن با کودک
بعضی اوقات کودکان تا زمانی که از آنان سؤال نشود، علت احساسات و رفتارهای خود را توضیح نمی‌دهند. بنابراین برای کمک به کودک‌تان می‌توانید با او ارتباط برقرار کنید و در مورد مدرسه و احساسش نسبت به مدرسه رفتن سؤال کنید. توجه داشته باشید به جای پرسیدن سؤالاتی که نیاز به پاسخ‌های بله یا خیر دارند، بهتر است سؤال‌هایی بپرسید که نیاز به توضیح بیشتر و پاسخ‌های جامع‌تر دارند. برای مثال، سؤالی مانند «چه چیزی تو را در مدرسه ناراحت می‌کند؟» می‌تواند شروع خوبی برای پی بردن به احساسات و دلایل ترس کودک باشند.
2. شناسایی موانع یادگیری
در این مورد شما به عنوان والدین کودک‌تان باید بررسی کنید که آیا ضعف علمی فرزندتان یا ناتوانی او در یادگیری می‌توانند دلیل ترسش از مدرسه رفتن باشند یا خیر. به عبارتی، برخی از کودکان ممکن است که علی‌رغم داشتن عملکردی عالی در تحصیل، به دلیل ترس از شکست، نسبت به مدرسه رفتن هراس داشته باشند.
بیشتر بخوانید: افزایش مهارت های یادگیری با 10 راهکار موثر
3. حمایت از کودک
همچنین برای کاهش ترس فرزندتان از مدرسه نیاز است تا از او حمایت کنید. برای مثال، می‌توانید بدون نشان دادن علائم نگرانی در رفتار خود، به کودک‌تان اطمینان بدهید که همه چیز خوب خواهد شد و به مرور زمان ترس او از مدرسه رفتن از بین خواهد رفت.
4. مشورت با معلمان مدرسه
یکی دیگر از روش‌های بسیار مؤثر در کاهش اضطراب کودک این است که با معلمان یا همکلاسی‌های نزدیک به فرزندتان صحبت کنید تا در هنگام ترس یا اضطراب او و برای حل مشکلاتش در حد توان به کودک‌تان کمک کنند و در کنارش باشند.

5. کمک به بهبود روابط دوستانه کودک
همچنین می‌توانید به کودک‌تان کمک کنید تا دوستان بیشتری پیدا کند. برای این منظور می‌توانید تعدادی از همکلاسی‌های او را به خانه دعوت کنید. به علاوه، ثبت‌نام فرزندتان در باشگاه‌های ورزشی، کلاس‌های غیردرسی و … نیز راه‌حل‌های خوبی هستند.

6. ارزیابی برنامه روزانه کودک
برنامه روزانه فرزندتان را بررسی کنید و اطمینان حاصل کنید که او در مدرسه فرصت کافی برای موفقیت داشته، می‌تواند اعتماد به نفسش را تقویت کند و در فعالیت‌های مورد علاقه‌اش شرکت می‌کند. در واقع، این روش موجب افزایش تمایل کودک نسبت به تحصیل شده و احساس راحتی بیشتری در مدرسه خواهد داشت.
7. تربیت فرزندی توانمند
به فرزندتان کمک کنید تا بتواند از خودش در مقابل زورگویی و قلدری دیگر همسالانش دفاع کرده و حق خود را از آنان پس بگیرد. در عین حال توجه داشته باشید که زیاده‌روی در این زمینه ممکن است نتایج برعکس داشته باشد. به همین دلیل، به فرزندتان تأکید کنید که از دعواهای بی‌دلیل و غیرمنطقی با همکلاسی‌هایش اجتناب کند! همچنین در صورت لزوم می‌توانید خودتان به صورت مستقیم مداخله کرده و شرایط دشوار محیط مدرسه و رفتارهای نامناسب سایر کودکان را به مدیر، معلمان یا والدین‌شان گزارش دهید.

8. برداشتن قدم‌های کوچک
به عنوان یک راه‌حل دیگر می‌توانید در ابتدای شروع تحصیل فرزندتان، او را به ماندن در مدرسه به اندازه مدت زمانی کوتاه تشویق کنید. سپس به تدریج این بازه زمانی را افزایش دهید. به مرور زمان کودک‌تان توانایی ماندن در مدرسه به اندازه یک روز کامل را به دست می‌آورد.
9. جایزه دادن به کودک
همچنین برای تشویق کودک به کنار گذاشتن ترس‌هایش می‌توانید از سیستم پاداش و تنبیه نیز استفاده کنید. برای مثال، اگر کودک‌تان بدون ترس به مدرسه رفته، به خوبی با معلمان و همکلاسی‌های خود ارتباط داشته باشد، جایزه‌ای هر چند مختصر به او بدهید. در مقابل، در صورت امتناع فرزندتان از رفتن به مدرسه می‌توانید به عنوان تنبیه او را از انجام فعالیت‌های مورد علاقه‌اش در داخل خانه منع کنید.

10. مراجعه به مشاور یا روانشناس
اگر هر یک از روش‌های فوق مؤثر نبوده و ترس کودک‌تان از مدرسه رفتن به مرور زمان شدت می‌یابد، بهتر است برای بهبود فرزندتان از مشاوران و روان‌شناسان متخصص در این زمینه کمک بگیرید. همچنین اگر فکر می‌کنید که اختلال ترس از مدرسه در کودک‌تان ریشه‌ای عمیق دارد یا مشکلات خانوادگی تأثیر بسیار بدی روی فرزندتان داشته، در این مورد نیز مراجعه به روان‌شناسان راه‌حلی مناسب‌تری به نظر می‌رسند.
جمع‌بندی
در این مقاله، به بررسی اختلال ترس از مدرسه، علائم، دلایل و راه‌های کمک به بهبود آن پرداختیم. نظر شما در مورد رفتارهای ناشی از هراس کودکان نسبت به مدرسه رفتن چیست؟ شما برای کاهش ترس فرزندتان از مدرسه رفتن چه کارهایی انجام داده‌اید؟ نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.
در پایان، برای افزایش اطلاعات خود در مورد اختلالات رایج یادگیری در کودکان و روش‌های بهبود آن می‌توانید به مطلب « اختلال یادگیری در کودکان، علت و درمان » مراجعه کنید.