بزرگنمايي:

آریا بانو - خراسان / خراسان در یک سالگی انتصاب پیمان جبلی به ریاست رسانه ملی، عملکرد او را بر اساس سیاست های ابلاغی رهبر انقلاب بررسی کرد.
یک سال پیش در چنین روزی، رهبر انقلاب، پیمان جبلی را به عنوان رئیس جدید سازمان صداوسیما و جایگزین عبدالعلی علی‌عسکری منصوب کردند. جبلی بلافاصله پس از حضور در جایگاه رئیس، تصریح کرد که برای «تحول» در این سازمان آمده است. به همین دلیل حالا و پس از فرصتی یک ساله به رئیس جدید رسانه ملی برای اجرای سیاست‌های ابلاغی رهبر انقلاب، زمان مناسبی برای تحلیل و بررسی عملکرد پیمان جبلی در جایگاه سکاندار مهم ترین و بزرگ ترین سازمان رسانه‌ای جمهوری اسلامی است. نگاهی دقیق به حکم رهبر انقلاب برای پیمان جبلی نشان می‌دهد در حکم ایشان، چهار کارکرد رسانه ملی، چهار اولویت این سازمان و چهار اقدام اجرایی برای جامه عمل پوشانیدن به این اولویت‌ها ذکر شده است که در این ارزیابی، شاخص های مختلف را در قالب نیاز به تلاش بیشتر (ضعیف)، قابل قبول، خوب و خیلی خوب بررسی کرده‌ایم.
کارکردها:
1- ارتقای آگاهی و معرفت عمومی
بین چهار کارکردی که در حکم انتصاب ذکر شده، این مورد که از قضا به عنوان مورد اول آمده، کمترین تلاش و هزینه را به خود اختصاص داده است. نقطه اوج برنامه‌هایی این‌چنین را می‌توان «بدون توقف» شبکه سه دانست که آن هم نه به علت کیفیت ساخت بالا، بلکه به علت پخش از پربیننده‌ترین شبکه و در پربیننده‌ترین ساعات، بیشترین بیننده را به خود اختصاص می‌دهد. از میان برنامه‌های جدید یک سال گذشته می‌توان به مواردی مانند «ساعت سینما»، «اتم»، «محیا»، «آقای قاضی» و «سینما هویت» اشاره کرد که اغلب آن‌ها مخاطب چندانی نداشتند. در این میان برنامه مناظره‌محور «شیوه» ‌را که در حوادث اخیر روی آنتن رفت، می‌توان استثنا دانست. عملکرد رسانه ملی در این مورد ضعیف است و نیاز به تلاش بیشتر دارد.
2- مقابله با تحریف و تفتین
رسانه ملی مهم ترین نهادی است که وظیفه مقابله با امواج خصمانه تحریف و تفتین را دارد. مدیران رسانه در پاییز 1400 با دو اتفاق مواجه شدند که نیازمند ایفای جدی این نقش بود: غائله هک سیستم توزیع بنزین و اعتراضات اصفهان. عملکرد رسانه ملی در اتفاق اول، کم‌نقص و در دومی، قابل قبول بود. سازمان صداوسیما با ورود به موقع، سرنخ انتشار اخبار غائله بنزین را به دست گرفت و امواج خصمانه تحریف و تفتین را ناکام گذاشت. در اعتراضات اصفهان نیز تلویزیون دوربین را به میان معترضان برد و حتی با تصاویر هوایی، ماجرا را پوشش داد. با این حال با ادامه اعتراضات، نحوه پوشش رسانه‌ای آن نیز تغییر کرد که البته نه چندان حرفه‌ای، اما با توضیحات بعدی، جبلی حکایت از آن داشت که تغییر رویکرد به نوعی بر رسانه ملی تحمیل شده است. با این حال شرایط با پخش چند گزارش پرحاشیه و جنجالی از یارانه‌ها در اردیبهشت تغییر کرد و بعد به ماجرای فروریختن ساختمان متروپل آبادان رسید. این روزها به نظر می‌رسد از آن چه در تحول بخش‌های خبری تلویزیون باقی مانده، تغییرات فرمی و شکلی است و عملاً محتوا به دوره قبل بازگشته است و می‌توان گفت مرجعیت خبری صداوسیما به شدت تهدید شده و در وضعیت مناسبی نیست. در عین حال در مجموع درباره مقابله با تحریف و تفتین می‌توان نمره قابل قبول به صداوسیما داد.
3- بهره‌مندی همگان از جلوه‌های زیبایی و هنر
این مورد را احتمالا بیش از هرچیز در محصولات نمایشی می‌توان یافت. در میان محصولات نمایشی یک سال اخیر که عمده آن‌ها در دوره پیش از پیمان جبلی ساخته شده‌اند، به ندرت می توان مجموعه‌ای باکیفیت و خوش‌ساخت شناسایی کرد. نمونه‌های معدودی چون «زیرخاکی 3» و «مستوران» از این جمله‌اند. در این میان یک مصداق مهم وجود دارد که با ورود صداوسیما به سینما، بعد از سال‌ها رخ داد: «موقعیت مهدی». با این حال، عملاً مصداق مهم دیگری وجود ندارد و کارنامه تولیدات رسانه ملی از این جهت، خالی است. با این حال با بازگشت سریال‌های خارجی، این مشکل موقتا کمابیش حل شده و حالا باید منتظر محصولات داخلی باکیفیت ماند. تلویزیون در این مورد، نیاز به تلاش بیشتر دارد.
4- پراکندن امید و نشاط
در یک سال گذشته سریال‌های طنز پرشماری روی آنتن رفته که البته اغلب محصول دوران پیش از ریاست جبلی بر رسانه ملی است، اما از همه آن‌ها، تنها یک سریال شمار مخاطب قابل توجهی به خود اختصاص داده و رضایت نسبی مخاطب را به دست آورده است. «زیرخاکی 3» که به نوعی محصول مشترک دو رئیس اخیر صداوسیماست. در این یک سال، بقیه سریال‌های طنز موفق نبوده‌اند. تلویزیون البته در غیاب محصولات باکیفیت جدید، به بازپخش خیل سریال‌های طنز قدیمی دست زد که از سویی کمابیش موفق بود و از سوی دیگر فاصله کیفی آثار جدید را با سریال‌های پیشین نشان داد. در بین برنامه‌های غیرنمایشی، معدود برنامه‌هایی چون «خندوانه» بود که در این یک سال، توانست مخاطب را بخنداند. در عرصه مسابقات نیز «عصر جدید» و «دورهمی» توفیق یافتند، هرچند برنامه مهران مدیری به قوت فصل‌های قبل نبود. بقیه مسابقات تلویزیونی از قبیل «تهمتن»، «کهکشان»، «زوجینو» و... گاه با صرف هزینه‌های زیاد تولید، به جایی که باید نرسیدند و بعضی مثل «سیم آخر» شکست‌های سختی را پذیرفتند. در مجموع عملکرد تلویزیون در این زمینه، نیاز به تلاش بیشتر دارد.
اولویت‌ها:
1- هدایت فرهنگی
در میان برنامه‌های شاخص تلویزیون، به سختی می‌توان مواردی را یافت که «فرهنگ» و «هنر» را به عنوان موضوع اصلی برگزیند. جالب آن که شماری از برندهای تلویزیون نیز در این مدت تعطیل شده اند یا خبری از آن‌ها نیست. برنامه «کتاب باز» که مورد وثوق اغلب طیف‌های مخاطب بود، بلاتکلیف است. در حوزه سینما تقریبا برنامه خاصی وجود ندارد. اغلب برنامه‌های سینمایی تلویزیون تعطیل‌اند و «هفت» نیز روی آنتن نمی‌رود. عملکرد رسانه ملی در این مورد نیز ضعیف بوده و نیاز به تلاش بیشتر دارد.
2- تقویت روحیه و احساس هویت ملی و انقلابی
رسانه ملی به این اولویت توجه ویژه‌ای دارد و سریال‌های انقلابی هرچند گاه با کیفیت پایین، همواره بخشی از تولیدات سالانه سیما را تشکیل می‌دهند. بهترین آثار در این زمینه را می‌توان «زیرخاکی» و «ایرانگرد» دانست که یکی به احساس هویت انقلابی و دیگری به احساس هویت ملی کمک می‌کند. ساخت آثاری چون «راز ناتمام»، «نجلا»، «بی‌نشان» و «وضعیت زرد» را نیز می‌توان برای اجرای همین اولویت دانست. فیلم سینمایی «موقعیت مهدی» نیز نمونه تام و تمامی از اجرای این اولویت در سیماست. «برسد به دست فردا» و «پهلوون» از معدود برنامه‌های جدید در این زمینه بود که در یک سال اخیر پخش شد. عملکرد صداوسیما در این زمینه خوب بود.
3- ترویجِ سبک زندگی اسلامی-ایرانی
در یک سال اخیر، تلویزیون برنامه‌های متعددی را در زمینه ترویج سبک زندگی اسلامی - ایرانی، روی آنتن برده است. ساخت فصل‌های جدید برنامه‌های «زوجینو» و «کودک شو» و حفظ برنامه محبوب «طبیب» با وجود اشتباه مجری و کارشناس، اتفاقاتی مثبت بود. از نقاط ضعف سیما در اجرای این اولویت، می‌توان به ضعف‌های برنامه «مامان‌ها» در فصل دوم –به خصوص به علت تغییر مجری- اشاره کرد که به این برنامه ضربه زد. اتفاق ویژه در این میان، سریال «تازه وارد» بود که به موضوع فرزندآوری می‌پرداخت. در نهایت اگرچه همچنان آگهی‌های بازرگانی تلویزیونی، یک معضل بزرگ‌اند، اما صداوسیما در زمینه ترویج سبک زندگی اسلامی-ایرانی، خوب عمل کرد.
4- افزایش همبستگی ملی
افزایش همبستگی ملی، از آن دست اولویت‌هایی است که مناقشه فراوانی بر سر مصادیق آن وجود دارد. گاه برخی برنامه‌ها و سریال‌ها که کارکردهای مناسب دیگری دارند، اما در اجرای این اولویت -که به خصوص در شرایط کنونی کشور بسیار مهم است- دچار حواشی می‌شوند؛ مواردی مانند «گاندو» و «جهان آرا» چنین شرایطی دارند. رسانه ملی در زمینه افزایش همبستگی ملی، اقدامات مناسبی نیز انجام داد. پوشش اعتراضات مردم اصفهان و ماجرای بنزین که مانع از گسترده شدن اتفاقات و افتادن سرنخ دست رسانه‌های خارجی و ارائه روایت اول شد، در نهایت به شکل غیرمستقیم، به افزایش همبستگی ملی کمک کرد. در این مورد عملکرد صداوسیما را می‌توان خوب دانست.
اقدامات اجرایی:
1- ارتقای سرمایه انسانی
ریاست جدید صداوسیما نیز در ادامه روندی که عبدالعلی علی‌عسکری در سال‌های آغازین فعالیت خود شروع کرد، دست به جوان‌گرایی در سطح مدیران ارشد زد. این جوان‌گرایی از سویی با تحسین‌هایی مواجه شد و از سوی دیگر با انتخاب مدیران از طیف‌های خاص فکری و بعضی همکاران سابق مدیران ارشد، انتقادهایی در پی داشت. در این زمینه اقدام قابل لمسی در اداره دانشگاه صداوسیما هم دیده نشد. همچنین ارتقای سرمایه انسانی رسانه ملی، از طریق بازگشت بعضی چهره‌های کاربلد گذشته به وقوع نپیوست. عملکرد رسانه در این زمینه قابل قبول بود.
2- رشد کیفی برنامه‌ها
به گواه آمارهای رسمی مرکز تحقیقات صداوسیما از میزان بیننده برنامه‌ها، این اتفاق عملاً رخ نداده است. کاهش درصد مخاطب پربیننده‌ترین‌ها به حدود 30-35 درصد و موج سریال‌های 10-15 درصدی، نشان از شکست جدی سیاست‌ها برای اجرای این اقدام دارد. بهترین مصداق این اتفاق را می‌توان در شب عید دانست که همیشه زمان پخش بهترین برنامه‌های تلویزیون بود، اما در تحویل سال 1401، اوضاع تلویزیون به معنای واقعی کلمه، خراب‌تر از سال‌های گذشته بود. صداوسیما در این مورد ضعیف عمل کرد و نیاز به تلاش بیشتر دارد.
3- بهره‌گیری از ابتکار
یافتن ابتکارات در صداوسیما در یک سال اخیر، کاری سخت، اما شدنی است. در این دوره، اتفاق بزرگی چون جدا کردن بخش‌های خبری از شبکه‌های مختلف و انحصار آن‌ها در شبکه خبر به وقوع پیوست که از سویی کنداکتور را برای مانور مدیران آزاد و از سوی دیگر برنامه‌های سیما را از حواشی سیاسی اخبار، کمابیش دور کرد. در این دوره همچنین برنامه «حسینیه معلی» -که البته نمونه خارجی دارد- با اقتضائات داخلی و با کیفیت مناسب ساخته و پخش شد. همچنین سریال «آقای قاضی» نیز ساخته شد و روی آنتن رفت که شیوه‌ای کمابیش تازه برای ارائه مفاهیم به مخاطب به کار می‌برد و کیفیت قابل قبولی دارد.
4- تلاش شبانه‌روزی
برخلاف 11 مورد قبلی، «تلاش شبانه‌روزی» عملاً از سوی منابع خارج از رسانه ملی، قابل بررسی نیست؛ شواهدی نیز وجود ندارد که وقوع یا وقوع نیافتن آن را اثبات کند.
روایت جبلی از عملکرد 10 ماهه اش
هنوزبه میانه راه سیاست های تحولی نرسیده‌ایم
در نخستین سالگرد حضور پیمان جبلی به عنوان رئیس صداوسیما، نگاهی به صحبت‌های او در دفاع از کارنامه‌اش خالی از لطف نیست. او سه شنبه 28 تیر در برنامه «صف اول» شبکه خبر حضور یافت و به ارائه گزارشی از عملکرد خود در طول چند ماه ریاستش بر سازمان صداوسیما پرداخت.
به گزارش مهر، پیمان جبلی در شروع سخنانش درباره نقدها بیان کرد: «ما اگر خود را به عنوان رسانه ملی سازمان ارتباطی می‌دانیم، نیاز داریم به نقد و نیاز داریم به آن چه که در نتیجه عملکرد ما گفته می‌شود. آن چه که در فضای رسانه‌ای کشور وجود دارد ما به عنوان فرصت تلقی می‌کنیم.» وی ادامه داد: «اگر تمام تولید کنندگان، محتوای فاخر اصیل رو به جلو تولید کنند، کمک به رسالت سازمان است و اگر آن ها هم ضریب نفوذشان افزایش یابد کمک به رسانه ملی است.» جبلی در پاسخ به نحوه برخورد با تولیدات و محتوای مخرب و برخی آثار شبکه خانگی گفت: «ما در رویکرد تحولی در راهبردهای دوره جدید تحول در محتوا، رویکرد و ساز و کار را الگوی خود قرار دادیم که یکی از آن ها رفتار هم افزایی است که می‌تواند رویکرد باشد. این یعنی رسانه‌ای که در پیشبرد اهداف فرهنگی جامعه «هم افزا» باشد او را همکار بدانیم.»
رئیس صداوسیما بیان کرد: «ما از وجود فعالان فرهنگی نه تنها استفاده می‌کنیم که مکمل خود می‌دانیم. وظیفه سازمان در قانون مشخص است وظیفه ما تنظیم گری صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی است که قانون بر عهده ما گذاشته است نزدیک ترین قانون در این زمینه قانون بودجه 1401 است. در رویه قضایی هم که وجود دارد صداوسیما را مسئول می‌دانند.» وی اضافه کرد: «ما به فعالان فرهنگی و سازمان‌های رسانه‌ای در فضای فرهنگی نگاه هم افزا محوری داریم و به عنوان فرصت نگاه می‌کنیم.» جبلی ضمن هشدار تصریح کرد: «اگر جایی ملاحظه کنیم که در صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی، خلاف فرهنگ اصیل و هنجارهای اخلاقی و آن چه مردم به عنوان هنجار می‌دانند، باشد قطعاً در تعامل با سکوی انتشار یعنی پلتفرم‌ها، سعی داریم آن را بر طرف کنیم و اگر به نتیجه نرسد از ابزارهای قانونی بهره می‌گیریم.» 
جبلی در بخش دیگر در حوزه خبر و این که پیشرفت در این حوزه چطور بوده است، بیان کرد: «شاید هنوز به میانه راه هم در حوزه سیاست‌های تحولی نرسیده‌ایم. ما در این 10 ماه فرصتی را برای آسیب شناسی دوره‌های گذشته در حوزه اطلاع رسانی و خبر گذاشتیم، از مشورت‌ها بهره گرفتیم و تلاش کردیم به گونه‌ای حرکت کنیم که قدم به قدم سیاست‌ها را ایجاد کنیم.»
نویسنده : مصطفی قاسمیان