آریا بانو - شهر تاریخی افسوس، بهترین اثر باستانی آسیای صغیر محسوب می شود که در گذشته از مهم ترین مراکز تجاری دریای مدیترانه بوده است.

شهر تاریخی اِفِسوس (به انگلیسی : Ephesus) یکی از تاریخی ترین شهرهای دنیا است که در نزدیکی شهر ساحلی کوش آداسی در غرب ترکیه قرار گرفته است.
اِفِسوس در گذشته یکی از مهم ترین و بزرگترین مراکز تجاری مدیترانه ای در جهان بوده است و امروزه تبدیل به یکی از بهترین آثار باستانی آسیای صغیر شده است. 
شهر تاریخی افسوس در کوشی اداسی یکی از جاذبه های تاریخی کشور ترکیه محسوب می شود. 

تاریخچه شهر تاریخی افسوس
تاریخچه شهر باستانی افسوس در کوش آداسی
شهر باستانی افسوس رو به دریا ساخته شده است و تصور می شود در ابتدا به عنوان دژ و قلعه ساخته شده است. در قرن 11 قبل از میلاد ، یونانی های لونیان به این منطقه آمدند و ساکن شدند. این شهر که به درسا راه داشت موقعیت بسیار خوبی محسوب می شد و تبدیل به مرکز بازرگانی و رفت و آمد تجار کشورهای مختلف شد. 
در قرن 1 و 2 بعد از میلاد شهر افسوس تحت سلطه امپراتوری روم در امد و به عنوان پایتخت آسیایی رومی ها شناخته می شد که باعث پیشرفت روز افزون این شهر شد و بعد از حکومت الکساندریا ، تبدیل به بزرگترین شهر شرق شده بود. 

تصاویر شهر تاریخی افسوس
سنت پل در دومین ماموریت خود ، افسوس را به عنوان مرکز فعالیت خود انتخاب کرد و 3 سال را در این شهر گذراند. در آن زمان جمعیت شهر بیش از 200 هزار نفر بود. 

شهر تاریخی افسوس ترکیه
در سالهای بعد ، کلیسای جامع شهر به سنت جان اختصاص پیدا کرد و در زمان بیزانس این شهر و کلیسای جامع آن تبدیل به یکی از اصلی ترین مقاصد زیارتی آسیای صغیر شد. 
در سال 263 میلادی ، یکی از اقوام آلمانی به نام گت ها ، این شهر را در حملات مقدماتی خود نابود کرد و شهر رو به افول گذاشت و به مرور اهمیت آن از بین رفت. 
در قرن پنجم ، افسوس همچنان شهری مهم محسوب می شد و حتی سومین گردهممایی مجمع عمومی در سال 431 بعد از میلد در آنجا برگزار شد ولی بعدها این شهر مورد حملات مغول قرار گرفت و سپس به خاطر جنگ بین سلجوقیان و عثمانی رو به نابودی گذاشت . 
جاذبه های گردشگری شهرتاریخی افسوس

جاذبه های تاریخی شهر تاریخی افسوس
استادیوم و ورزشگاه ودیوس GYMNASIUM OF VEDIUS AND STADIUM
استادیوم و ورزشگاه ودیوس روی شیب تپه در سمت چپ افسوس قرار گرفته است و بقایای یک سالن کشتی که به شکل ساختمانی مستطیل شکل است و حیاطی طاقدار دارد ، کاملا مشخص است. در قسمت شرقی ، آجرهایی با روکش مرمر دیده می شود که تقریبا سالم مانده اند. در جنوب ورزشگاه یک استادیوم قرار گرفته که ردیف های نشستن تماشاگران در آن مشخص است. 
کلیسای مریم باکره CHURCH OF THE VIRGIN MARY
کلیسای مریم باکره 100 متر دورتر از ورزشگاه است. این بنا به طول 260 متر ساخته شده است .

دیدنی های شهر افسوس
میدان ورلانوس و حمام ها SQUARE OF VERULANUS AND GREAT BATHS
در شرق ورزشگاه ودیوس مجموعه ای از بناهای مختلف دیده می شود. میدان ورلانوس که محوطه ای برای تمرین ورزشکاران بوده است و خرج از آن بندر گیمناسیوم دیده می شود که تاریخ ساختش به اوایل امپراتوری می رسد. 
در خارج از این مجموعه حمام های بزرگی دیده می شود که تاریخ ساختشان مربوط به قرن دوم میلادی است. 
آرکادیان ARKADIANE
آرکادیان خیابانی است که شرق افسوس را به تئاتر بزرگ وصل میکند. این خیابان باشکوه به دستور اولین امپراتور روم شرقی حدود 400 سال بعد از میلاد ساخته شده است. 

قسمت های مختلف شهر تاریخی افسوس
تئاتر بزرگ GREAT THEATRE
دیدنی ترین مجموعه افروسی ، تئاتر بزرگ است ، ساخت این تئاتر در عصر کلادیوس شروع شد و در عصر تراجان به پایان رسید. عظمت چشمگیر این مجموعه و حفظ نگهداری عالی ارکستر و سن آن بسیار چشمگیر است. در این مجموعه 3 سالن تئاتر با 22 ردیف صندلی وجود دارد که توسط راه پله ای به 12 بخش تقسیم شده است و گنجایش 25 هزار تماشاگر را دارد. 
از بالای این بنا چشم اندازی زیبا به سمت بندر قدیمی شهر خواهید داشت. 
در این بنا تونل های پله ای وجود دارد که به طبقات بالا می رسند.
دیوار صحنه 3 طبقه بوده و 18 متر ارتفاع داشته است ولی در حال حاضر فقط طبقه پایین تر دیده می شود.
در سمت تراس غربی یک خانه فواره هلتی دیده می شود که شفافیت و سادگی جذابی دارد.

خیابان مرمر شهر افسوس
خیابان مرمر MARBLE STREET
در شرق آگورای پایین ، خیابان مرمر از دروازه کورهسوس شروع شده است ولی تنها از طرف تئاتر بزرگ به سمت جنوب حفاری شده است. این خیابان با سنگ مرمر ساخته شده است و زمانی توسط طاق های متعدد پوشیده بوده و با مجسمه های زیاد تزئین شده بوده است. 
کتابخانه سلسیوس LIBRARY OF CELSUS
کتابخانه سلسیوس به شکل مربع در زیر سطح خیابان قرار دارد. این بنای دو طبقه با ستون های زیاد و قرنیس های برجسته شاخته شده است و در دهه 1970 توسط باستان شناسان اتریشی دوباره ساخته شده است. 
کتابخانه در اصل دارای 3 طبقه بوده و کاملا با سنگ مرمر ساخته شده بود.