آریا بانو - مهر / سال 1401 باعث شد جمعی از هنرمندان در عرصه‌های مختلف دوبله، بازیگری، تهیه‌کنندگی و اجرا در تلویزیون چشم از جهان فرو بستند.
حتماً مرگ پایان زندگی نیست؛ آدم‌ها می‌روند اما بخشی از وجودشان می‌ماند، دیگر نمی‌بینیمشان اما در زندگی ما جاری‌اند. نیستند ولی هستند خیلی پررنگ‌تر و خیلی حاضرتر از حضور مادی شان. بسته به کیفیت زندگیشان، هنری که خلق کرده‌اند، اثری که به جا گذاشته‌اند، حرف‌هایی که بیان کرده‌اند و خاطره‌هایی که ساخته‌اند. با این حال، بخشی از این اتفاقات با مرگ به ناگاه متوقف می‌شود و دیگر آفرینشی، سخنی، اثری و خاطره‌سازی ای رخ نمی‌دهد.
پایان هر سال شمسی یادآور حسرت کوچ نام‌آورانی است که هر یک وارث بخش زیادی از خاطرات جمعی ما بوده‌اند. خاطراتی که فقط در پستوی ذهن ما نماندند و گاه رقم ساز بسیاری از خوشی‌ها و تلخی‌ها و حتی تجربه‌های نزیسته اما تزریقی شده‌اند.
در میان آنها که رفته‌اند برخی هنرمندان به واسطه حضورشان در عرصه تصویر بیشتر زندگی، خاطرات، هنر و آنچه که ثبت کرده‌اند بیشتر در معرض احساس و قضاوت و نگاه عموم جامعه هستند.
شهلا ناظریان، منوچهر اسماعیلی و جلال مقامی صداهای ماندگار عرصه دوبلاژ امسال با میراثی از خاطره‌هایی که در فیلم و سریال‌ها به جا گذاشته‌اند چشم از جهان فروبستند. در کنار اینها، صداهایی دیگر، چهره‌های عرصه بازیگری و تهیه کننده نیز بودند که با 1401 دفتر زندگیشان بسته شد که اینجا برخی از این نام‌ها را مرور می‌کنیم.

شهلا ناظریان
خودش و همسرش حسین عرفانی سال‌ها پا به پای هم در استودیوهای دوبله کار کردند، بعدها دخترشان مهسا عرفانی نیز به این حوزه وارد شد و پس از سال‌ها فعالیت، چهارم اردیبهشت شهلا ناظریان دوبلور باسابقه و مطرح تلویزیون بر اثر ایست قلبی دار فانی را وداع گفت. ناظریان در 75 سالگی به عمر خود پایان داد و در سال‌های اخیر بیشتر به مدیر دوبلاژی فیلم و سریال‌ها مشغول بود.
بخش زیادی از خاطرات نسل‌های مختلف در دهه‌های 60 و 70 تلویزیون با صدای این دوبلور در فیلم و سریال‌های مختلف رقم خورده است. تعداد مهمی از این آثار نیز به سینمای کلاسیک جهان مربوط می‌شود که یکی از صداهای به یاد ماندنی این فیلم‌ها را ناظریان رقم زده است.
او در طول سال‌های فعالیت خود در دوبلاژ، به‌جای بسیاری از بازیگران مطرح جهان از جمله اینگرید برگمن، لورن باکال، سوفیا لورن، دایان کیتون، راکوئل ولش، فی داناوی، آن مارگرت، کاترین اسپاک، کاترین راس، الیزابت تیلور، جولی کریستی، سیلوا کوشینا، ژاکلین بی سه، کاترین دنوو، میشل مرسیه، و… حرف زده‌است.
یکی از درخشان‌ترین گویندگی‌های او در دوبلهٔ فیلم مشهور «کازابلانکا» به‌جای اینگرید برگمن در کنار گویندگی حسین عرفانی همسرش به‌جای همفری بوگارت است.
مهرداد عشقیان
مهرداد عشقیان از هنرمندان فعال در عرصه نمایش‌های رادیویی بود که بعد از یک دوره بیماری روز هفتم اردیبهشت بر اثر سرطان درگذشت. عشقیان نویسنده، گوینده و کارگردان نمایش‌های مختلف رادیویی بوده است و آثار مختلفی در این حوزه به یادگار گذاشته است.
زنده یاد مهرداد عشقیان متولد 1341 و فارغ‌التحصیل بازیگری و کارگردانی از دانشکده هنرهای زیبای تهران بود. او از سال 1374 کار در حوزه نمایش‌های رادیویی را آغاز کرد و علاوه بر آن در حوزه کتاب‌های صوتی با آرشیو معاونت صدا رسانه ملی و ناشران خصوصی در حوزه تولید کتاب صوتی نیز همکاری نزدیکی داشت.

مهدی صباغی
آنقدر این سال‌ها او را با لهجه مشهدی اش دیده بودیم که کسی نمی‌توانست به غیر از این لهجه او را تصور کند. مهدی صباغی بازیگر باسابقه رادیو و تلویزیون که 12 خردادماه بر اثر سکته مغزی درگذشت. این بازیگر یک سال قبل از درگذشتش دچار بیماری آلزایمر شده بود در ماه‌های آخر بیشتر در بستر بیماری بود و چند ماهی بود که در هیچیک از برنامه‌های رادیویی و نمایشی نتوانسته بود حضور داشته باشد.
صباغی بازیگر مشهدی است که در فیلم و سریال‌های مختلفی به ایفای نقش پرداخته بود که از جمله سریال‌های او می‌توان به «راه بی پایان» به کارگردانی اسعدیان و «پلیس جوان» ساخته سیروس مقدم اشاره کرد. لهجه مشهدی جزیی از ویژگی‌های بازیگری زنده یاد صباغی شده بود و در اکثر فیلم و سریال‌ها با همین لهجه به ایفای نقش می‌پرداخت.
زنده یاد صباغی سه دهه در سینما و تلویزیون فعالیت کرد. سریال «عقیق» به کارگردانی حمید تمجیدی از اولین سریال‌های او بود و بعد از آن با کارگردانانی چون سیروس مقدم، کمال تبریزی، همایون اسعدیان، حسین سهیلی زاده و… همکاری کرد.
صباغی در سال‌های اخیر بیشتر در رادیو مشغول بود و در شبک های مختلف فرهنگ، ایران، سلامت و.. همکاری داشت. از آخرین فعالیت‌های او نیز می‌توان به مجموعه طنز «کوی نشاط» اشاره کرد.
روح الله مفیدی نصرآبادی
روح الله مفیدی را بیشتر در سریال‌ها دیده‌ایم با لهجه‌ای که همیشه معرف مردم یزد بوده است. او 24 تیرماه 1401 بر اثر سرطان درگذشت و در همان شهر یزد خاکسپاری شد.
مفیدی از دهه 40 به ایفای نقش در عرصه تصویر مشغول بوده است و به تعداد همه این سال‌ها فیلم و سریال بازی کرده است. او اگرچه بیشتر در نقش‌های فرعی حضور داشته است با این حال در کمدی، درام، فیلم‌های دفاع مقدسی و مهمترین آثار کارگردانان سینما و تلویزیون ظاهر شده است.
این بازیگر در سال 1308 در شهر یزد زاده شد. در سال 1332 فوق دیپلم هواشناسی را از آموزشگاه سازمان هواشناسی دریافت کرد او ابتدا با تئاتر شروع کرد و کار بازیگری در سینما را با فیلم پریچهر ساخته فضل‌الله بایگان در سال 1330 آغاز کرد.
«آینه عبرت»، «همسران»، «کلانتر» و… از جمله سریال‌های ماندگاری است که او در آنها به ایفای نقش پرداخته است.
محمود فاطمی
ابتدا یک پزشک داروساز بود و سال‌های آخر دانشگاه براساس یک آگهی به دوبله ورود می‌کند. محمود فاطمی پزشک دوبلوری که 26 مرداد دار فانی را وداع گفت. او از خانواده‌ای فرهیخته هم بود و پدرش پروفسور فاطمی، اولین استاد ریاضی ایران بود.
فاطمی دوبلور آثار پربیننده ای در تلویزیون بوده است که از جمله آنها می‌توان به «پزشک دهکده» اشاره کرد.
شاید درگذشت این دوبلور را یکی از انواع دراماتیک آن بتوان نامید که به فاصله کوتاهی از درگذشت همسرش او هم از دنیا می‌رود. او همان روز که همسرش درگذشت حالش نامساعد می‌شود او را به بیمارستان می‌برند و در همان روز دار فانی را وداع گفت.
زنده‌یاد محمود فاطمی پزشکی خوانده بود و علاوه بر گویندگی فیلم‌ها و برنامه‌های مستند، از زمان‌های قدیم تاکنون در چند اثر داستانی معروف از جمله سریال‌های «پزشک دهکده»، «مک میلان و همسر»، «پیتون پلیس»، «امام علی (ع)» و «مرد 6 میلیون دلاری» نیز گویندگی کرده است.
او درباره چگونگی ورودش به دوبله هم گفته است: «اواخر سال دوم دانشگاه (سال 1341) بودم که در روزنامه‌ها آگهی دادند به دوبلور نیاز دارند. به استودیوی البرز رفتم که مرحوم محمدباقر توکلی در آنجا فیلم دوبله می‌کردند. از جمع حدود 24 نفری که رفتیم، پس از مدتی فقط من ماندم؛»

منوچهر اسماعیلی
در میان درگذشتگان سال 1401 وداع با منوچهر اسماعیلی نه فقط برای دوستداران سینما که برای بسیاری از مردم تلخ و حسرت برانگیز بود. اسماعیلی که به دلیل توانایی خاص خود به مرد هزار صدای دوبله معروف بود 30 مردادماه در منزل خود دار فانی را وداع گفت.
وی که پیش از آن چند روزی را در بیمارستان بستری بود بر اثر ایست قلبی درگذشت و شاید از آخرین صداهای نسل طلایی دوبله باشد که سال 1401 چشم از جهان فروبست.
منوچهر اسماعیلی دوبله فیلم‌های بیشماری را بر عهده داشته است و همچنین مدیر دوبلاژ آثار مختلفی بوده است.
او به صحبت کردن به جای چند شخصیت در یک فیلم با صداهای متنوع و تیپ گویی (صحبت با صداهای مختلف) شهرت دارد. در سریال «هزاردستان اسماعیلی همزمان به جای شعبان (محمدعلی کشاورز)، رضا تفنگچی (جمشید مشایخی)، هزاردستان (عزت‌الله انتظامی) و جمشید لایق صحبت کرد.
منوچهر اسماعیلی صداپیشگی در آثار سینمایی بسیاری را هم در کارنامه حرفه‌ای خود داشت. او به جای آنتونی کوئین در نقش حمزه در فیلم محمد رسول‌الله (ص) صحبت کرده بود.
اسماعیلی همچنین دوبله بازیگران مطرحی چون استیو مک کوئین، همفری بوگارت، چارلتون هستون و کرک داگلاس را در کارنامه داشت.
از میان بازیگران مطرح سینمای ایران هم که او دوبله نقش‌هایشان را برعهده داشته می‌توان به گویندگی به جای بهروز وثوقی در فیلم‌های متعددی همچون «قیصر»، «داش آکل»، «سوته دلان» و «رضا موتوری»، جمشید مشایخی در فیلم‌های «قیصر» و «کمال‌الملک»، داریوش ارجمند در سریال «امام علی (ع)» و فیلم «ناخدا خورشید» اشاره کرد. یکی از ماندگارترین هنرنمایی‌های اسماعیلی هم در فیلم «مادر» زنده یاد علی حاتمی بود که همزمان به جای سه بازیگر یعنی محمدعلی کشاورز، جمشید هاشم‌پور و اکبر عبدی صحبت کرده بود.
فرزانه پزشکی
فرزانه پزشکی در جاده دچار سانحه شد و روز ششم مهر بر اثر عوارض این سانحه درگذشت. پزشکی سال‌ها در تلویزیون در ساخت برنامه‌های ترکیبی و گفتگومحور همکاری کرد و از مهمترین برنامه‌های او «کاملا دخترونه» بود که سردبیری برنامه را بر عهده داشت
پزشکی مدرس دانشگاه بود و بیشتر از یک دهه است که سردبیری، کارگردانی و ایده پردازی بسیاری از برنامه‌ها را بر عهده داشت.

جلال مقامی
برنامه دیدنی‌هایش سرگرمی دهه شصتی ها زیر بمباران جنگ بود و صدایش جای خیلی‌ها نشست و خاطره ساز شد؛ جلال مقامی مجری، گوینده و دوبلوری که این سال‌ها به خواست خودش از کار در رادیو و دوبله کنار کشید. چرا که نمی‌خواست اگر صدایش آن شکوه و عظمت سابق را ندارد به هر قیمتی حضور داشته باشد.
جلال مقامی پنجم آبان ماه 1401 طنین صدایش را برای همیشه همراه خود به خاک سپرد. مقامی برای خیلی‌ها با اجرای «دیدنی ها» در زمان جنگ شناخته شد و غیر از آن بسیاری از بازیگران شاخص را گویندگی کرده است.
مقامی استاد خود در دوبله را هوشنگ لطیف‌پور معرفی می‌کند و در سال‌های طلایی دوبلاژ، در فیلم‌های دوبله شده به مدیریت علی کسمایی، محمدعلی زرندی، عطاءالله کاملی، ایرج دوستدار، احمد رسول‌زاده، سعید شرافت و ابوالحسن تهامی گویندگی کرده‌است.
وی همسر رفعت هاشم‌پور، دوبلور پیشکسوت سینما و تلویزیون است که پیش از این درگذشته است.
مقامی گویندگی به‌جای بسیاری از نقش اول‌های سینما مانند رابرت ردفورد و رابین ویلیامز را بر عهده داشته است. از مشهورترین آثار مقامی می‌توان به گویندگی‌اش در آثاری چون «لورنس عربستان به جای عمر شریف»، «شکوه علفزار»، «ارتش سری»، «پوآرو»، «شرلوک هلمز»، «هشدار برای کبری 11 به جای سمیر» اشاره کرد.
جلیل فتوحی‌نیا
جلیل فتوحی‌نیا طراح صحنه سریال‌های تاریخی 30 آذرماه درگذشت.
فتوحی‌نیا متولد سال 1349 در سبزوار بود که دستیاری طراحی در فیلم سینمایی «می‌خواهم زنده بمانم» به کارگردانی ایرج قادری و طراحی صحنه و لباس فیلم‌های «عروس آتش»، «کوچه پاییز»، «سلام به انتظار»، «انتهای قدرت» و «گنج» از دیگر آثار سینمایی او هستند.
از مهمترین فعالیت‌های وی می‌توان به طراحی صحنه سریال‌های «داستان یک شهر» اصغر فرهادی، «مختارنامه» و «سلمان فارسی» داود میرباقری اشاره کرد.
محمدنادر کاشانی
بسیاری او را به عنوان سازنده آثار طنز تلویزیون می‌شناختند. تهیه کننده پیشکسوتی که نامش در خیلی از پروژه‌های طنز تلویزیون که حالا به آثار نوستالژیک و خاطره انکیز بدل شده مطرح شده است. محمد نادر کاشانی که روز چهارم دی ماه بعد از یک دوره بیماری دار فانی را وداع گفت.
اهالی تلویزیون، کاشانی را در حوزه‌های مختلف می‌شناسند. فردی بود که در قالب‌هایی از برنامه سازی های تلویزیونی هم پیشگام شد و برندهایی را به نام خود ثبت کرد که از جمله آنها می‌توان به مسابقه «آقای گزاشگر» اشاره کرد.
در میان طنزهای تلویزیونی نیز می‌توان به تاثیر حضورش در تهیه و تولید سریال‌هایی همچون «زیر آسمان شهر»، «کوچه اقاقیا» و… اشاره کرد. همچنین بسیاری او را سردمدار ساخت برنامه‌های شبانه تلویزیون همچون «شب‌های تابستان» و «شب‌های زمستان» نقش‌های داشته است. با این حال بخشی از هنرمندان طنز و حتی مجریان را به تلویزیون معرفی کرد.
همچنین بعد از درگذشتش برخی از او به عنوان آورنده احسان علیخانی به اجرای صبحگاهی معرفی کردند. علیخانی که تا سال‌ها در برنامه‌ها گزارشگری می‌کرد برای اولین بار در دهه 80 در برنامه صبحگاهی «صبح آمد» حضور یافت که توسط کاشانی انجام گرفته است.
فرشاد منجزی پور
فرشاد منجزی‌پور از تهیه کنندگان با سابقه تلویزیون بود که 11 دی ماه بر اثر تحمل یک دوره بیماری دار فانی را وداع گفت.
منجزی پور ضمن تهیه کنندگی ده‌ها برنامه در تلویزیون، مشاور اسبق بنیاد سینمایی فارابی و مدیر اسبق سینمای فرهنگ بود که روز گذشته در 54 سالگی بر اثر تحمل یک دوره بیماری سخت دار فانی را وداع گفت.
آن مرحوم مجری طرح فیلم‌های سینمایی «آبادانی»، «شرقی»، «ویترین» و تهیه کننده سریال «یه خونه یه قصه» و برنامه‌های «سینمای سیاسی جهان»، «یادگار زخم»، «عصر ایمان»، «راه حل» و ده‌ها برنامه دیگر بود.
زنده یاد منجزی پور همچنین تهیه کنندگی برنامه‌های «فصل عاشقی»، «اندیشه ماندگار»، «میراث» شبکه چهار و برنامه «دوران» شبکه افق سیما را بر عهده داشته است.
سیدمحمدحسین پناهی
سیدمحمدحسین پناهی بازیگر پیشکسوت سینما و تلویزیون ایران که شاید بیشتر او را در نقش هی فرعی می‌شناسیم روز 25 دی ماه در گذشت.
محمدحسین پناهی در سال 1377 دوره پرتلاشی را در عرصه سینما و تلویزیون گذراند و در سریال «کهنه‌سوار» به کارگردانی اکبر خواجویی بازی کرد.
از مهم‌ترین آثار محمد حسین پناهی ایفای نقش در سریال «کهنه‌سوار» بوده که وی در کنار بازیگرانی همانند محمدعلی کشاورز، حمیده خیرآبادی، محمود پاک‌نیت و حسین ابراهیمی به بازی پرداخته است.
محمدحسین پناهی علاوه بر «کهنه‌سوار» در سریال «سوخته‌دلان» به ایفای نقش پرداخته است.

هوشنگ لطیف پور
زنده یاد هوشنگ لطیف پور آنقدر سابقه و کسوت داشت که او را در ردیف نخستین مدیران دوبلاژ در ایران می‌دانستند. لطیف پور متولد 1311 بود و سال‌ها بود که به دلیل کهولت سن و بازنشستگی از دوبله کنار رفته بود. او سال‌های اخیر در کانادا زندگی می‌کرد و هر از گاهی هم به ایران سفر می‌کرد تا اینکه 26 دی ماه در کانادا درگذشت.
این دوبلور پیشکسوت نقش مهمی در انتخاب و معرفی برخی از صداهای ماندگار دوبله داشت که دعوت از پرویز بهرام از این جمله است. هم‌چنین منوچهر نوذری نخستین بار از طریق او به دوبله دعوت و به ایرج دوستدار جهت کارآموزی دوبله معرفی شد. منوچهر والی زاده هم زمانی در یک برنامه تلویزیونی او را خود «دوبله» معرفی کرد.
او گویندگی فیلم «اتللو»، راوی سریال «دایی جان ناپلئون» و همچنین گوینده متن سریال دلیران تنگستان بوده است.
لطیف پور بیشتر مدیریت دوبلاژ فیلم‌ها را بر عهده داشت که از جمله آنها می‌توان به «بدنام» (ساخته آلفرد هیچکاک)، «جولیوس سزار»، «دون کیشوت» (ساخته گریگوری کوزنتسف)، «توت فرنگی‌های وحشی» (ساخته اینگمار برگمن) اشاره کرد.
شهروز ملک آرایی
شهروز ملک آرایی دیگر دوبلور باسابقه ای که صدایش برای همیشه به سکوت بدل شد. او 29 دی ماه بر اثر عارضه ریوی در بیمارستان بهمن درگذشت. این دوبلور باسابقه و پیشکسوت مدتی در بیمارستان به دلیل بیماری ریوی بستری بود و درنهایت در بیمارستان دار فانی را وداع گفت.
از جمله مهمترین شخصیت‌های این دوبلور باسابقه می‌توان به گویندگی نقش پدر اوشین، آقای ووپی، رئیس ناوارو و.... اشاره کرد.
او متولد 20 آذر 1320 بود و در 81 سالگی دار فانی را وداع گفت.

شهرام عبدلی
بعد از فوت شهرام عبدلی، بسیاری برایش تیتر زدند ضدقهرمان محبوب درگذشت. شهرام عبدلی در میان بهت دوستدارانش و در دهه چهارم زندگی اش در ششم اسفندماه درگذشت.
درگذشت عبدلی از آن حیث ناباورانه بود که به دلیل حضور در یک پروژه سریالی به مشهد رفته بود و طبق آنچه گفته شده است بر اثر مصرف قرص دچار عارضه خونریزی شد. چند روزی سطح هوشیاری او پایین بود تا اینکه بعد از حدود یک هفته در اولین روزهای اسفند چشم از جهان فروبست.
عبدلی در این سال‌ها در فیلم و سریال‌های زیادی به ایفای نقش پرداخت با این حال هنوز اولین نقشی که با نام او در یادها تداعی می‌شود نقش منفی اش در سریال خاطره انگیز «خط قرمز» است.
جواد گلپایگانی
محمد جواد نظری گلپایگانی شاید سلبریتی دهه هفتادی‌ها و هشتادی‌ها باشد. شاید حتی نامش را هم نشنیده باشند. اما او دوره‌ای شناخته شده ترین بازیگر تلویزیون بود. «آتقی» سریال آینه عبرت که هنوز هم بسیاری از آنها که مخاطب پر و پا قرص تلویزیون در دهه 70 بودند او را می‌شناسند.
گلپاایگانی 14 اسفند 1401 دار فانی را وداع گفت و در طول عمر کاری خود تهیه‌کننده 2 فیلم و بازیگر چند فیلم و سریال بود که در میان همه این آثار با بازی در نقش آتقی در سریال آینه عبرت معروف شد.
مسعود دیانی
مسعود دیانی سال هاست پژوهشگر حوزه دین است. او همچنین اجرا و کارشناسی برنامه‌های مختلفی در تلویزیون را بر عهده داشته است که از مهمترین و آخرین آنها می‌توان به «سوره» اشاره کرد. با این حال پس از همه این سال‌ها فعالیت و پژوهش در عرصه دین و فقه و فرهنگ بسیاری او را بعد از ابتلایش به سرطان شناختند. او در صفحه شخصی خود روایت‌هایی از سرطان از اردیبهشت ماه 1401 منتشر می‌کرد که روایتی از درد همراه با امید و نگاه به آینده داشت روایت‌هایی که مخاطبان خاص خود را هم پیدا کرده بود.
دیانی سحرگاه پنج‌شنبه 18 اسفند پس از تحمل ماه‌ها بیماری سرطان، دار فانی را وداع گفت.
عطیه موذن