آریا بانو - خراسان / به مناسبت روز قدس و همچنین تولید مستند «ترانه‌های بازگشت» که به دیدار شاعران عرب زبان با رهبر معظم انقلاب می پردازد با محمدمهدی شریعتمدار کارشناس مسائل منطقه و پژوهشگر زبان و ادبیات عربی و دکتر محمدحسن مقیسه، استاد زبان و ادبیات فارسی درباره تاریخ شعر مقاومت فلسطین و وضعیت کنونی آن گفت‌وگو کرده‌ایم.
از گذشته‌های دور تا امروز، موضوع فلسطین و مقاومت موردتوجه بسیاری از شاعران بوده و شعرهای زیادی با این موضوع سروده شده که شعر شاعران کشورهای عربی در این میان جایگاه قابل‌توجهی دارد. اگرچه در دهه‌های پیشین در حوزه شعر مقاومت فلسطین شاهد ظهور شاعران عرب‌زبان قدرتمندی ازجمله ابراهیم طوقان، عبدالرحیم محمود، محمد الماغوط، عبدالوهاب البیاتی، محمد المهدی الجواهری، یوسف الخطیب، سمیح القاسم، محمود درویش و نزار قبانی بوده‌ایم اما بنا به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، شعر مقاومت فلسطین در چند دهه گذشته‌افول کرده است. سال 1385 بود که تعدادی از شاعران عرب در دیدار با رهبر انقلاب به شعرخوانی‌ پرداختند و این دیدار مقدمه‌ای برای برگزاری دیداری پرشورتر در سال 1395 شد. در همین دیدارها بود که مقام معظم رهبری ضمن اشاره به نقاط قوت شعر عرب بر لزوم استفاده از شعر به نفع مقاومت فلسطین تأکید کردند و این موضوع توجه تعداد زیادی از حاضران در این جلسه را دوباره به اهمیت بالای مقاومت فلسطین معطوف کرد.
مستند «ترانه‌های بازگشت» که به همت موسسه فرهنگی، پژوهشی انقلاب اسلامی ساخته‌شده و به شعر مقاومت فلسطین، تاریخچه آن و دیدار تعدادی از شاعران عرب‌زبان با حضرت آیت ا... خامنه‌ای می‌پردازد، پنج‌شنبه هفته گذشته از شبکه یک سیما پخش شد.به بهانه روز قدس وهمچنین برای آگاهی بیشتر از مراحل ساخت و پخش این مستند و وضعیت کنونی شعر مقاومت فلسطین با محمدمهدی شریعتمدار، کارشناس مسائل منطقه و مشاور مستند «ترانه‌های بازگشت» و همچنین محمدحسن مقیسه استاد زبان و ادبیات فارسی و یکی دیگر از کارشناسان این مستند گفت‌وگو کرده‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید.
100 سال شعر مقاومت فلسطین
محمدمهدی شریعتمدار درباره چگونگی شکل‌گیری ساخت مستند ترانه‌های بازگشت، گفت: تا امروز دو نشست شعر با حضور شاعران عرب در محضر رهبر انقلاب برگزارشده است که اولین نشست در حاشیه اجلاس فلسطین و دومین نشست در کنگره شعر بیداری اسلامی بود (که با حضور بیش از 80 تن از شاعران عرب از 13 کشور عربی در تهران برگزار شد و 22 تن از شاعران عرب به قرائت شعرشان پرداختند.) مهم‌ترین شعرهای خوانده‌شده در این جلسات، شعرهایی با محوریت مقاومت مردم فلسطین بود و درنتیجه مجموعه این نشست ها با شاعران عرب، نقطه شروعی برای تولید مستند ترانه‌های بازگشت شد. مستندی که به دو زبان فارسی و عربی تولیدشده و شعر مقاومت فلسطین از 100 سال پیش تا امروز را شامل می‌شود.
شعر مقاومت نیازمند حمایت‌های بیشتر
بازار

شریعتمدار تصریح کرد: قرار بر این است که همین روزها به همت موسسه فرهنگی هنری امام خمینی (ره) این مستند در برخی کشورهای عربی ازجمله لبنان، عراق، سوریه و...رونمایی شود.
این پژوهشگر زبان و ادبیات عرب تصریح کرد: بی‌تردید، ارتباط میان شاعران ایران و کشورهای عربی می‌تواند تأثیر فراوانی در پیشرفت شعر مقاومت فلسطین داشته باشد. تا امروز موسی بیدج و موسی اسوارزیادی برای ترجمه شعر شاعران ایران وکشورهای عربی تلاش‌هایی در این زمینه داشته‌اند که این تلاش‌ها باید بیشتر شود و همچنین حمایت‌های بیشتری از این جریان انجام شود. زمانی که بنده در رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بیروت بودم، از تعدادی از شاعران عرب‌زبان ایران دعوت کردم. این شاعران در محفل‌های مختلف شیعی، سنی، مسیحی و دیگر ادیان لبنان خوش درخشیدند و شاهد اتفاقات مثبتی بودیم. در سال‌های گذشته نیز چندین جشنواره در سوریه، لبنان و ایران در حوزه مقاومت و شهید سلیمانی برگزارشده است که در این نشست ها هم شاعران عرب و هم شاعران ایرانی حضور داشتند. حاصل این جشنواره‌ها گردآوری چندین جلد شعر از شاعران شمال آفریقا تا غرب آسیا و خلیج‌فارس شد که در آینده به زبان عربی و فارسی منتشر می‌شود. باوجود تمام این تلاش‌ها، بنده معتقدم که باید بیش از این درزمینه‌شعر مقاومت، فلسطین و شهید سلیمانی کارکرد.
افول شعر مقاومت فلسطین در 2 دهه گذشته
این کارشناس مسائل منطقه خاطرنشان کرد: به نظر من شعر مقاومت فلسطین دارای فرازوفرودهای زیادی بوده و در دو دهه گذشته دچار افول شده است. البته هنوز جوان‌هایی وجود دارند که می‌توان به آن‌ها امیدوار بود. هر چه بیشتر در ایران و جهان عرب به موضوع شعر مقاومت فلسطین پرداخته شود می‌توانیم شاهد آینده بهتری در دفاع از حقوق ملت‌ها باشیم. توجه مقام معظم رهبری به مقوله فلسطین و شعر مقاومت، یک پدیده بسیار استثنایی در جهان شعر مقاومت است. پس از برگزاری این نشست ها با رهبر انقلاب ،«جورج زکی الحاج» که شاعر مسیحی لبنانی است، بعد از بازگشت به لبنان در برنامه‌ای تلویزیونی در «شبکه المنار» گفته بود: «این نشست های ادبی را 22 کشور عربی باید انجام می‌دادند اما انجام ندادند و جمهوری اسلامی ایران این اقدام را انجام داد پس ما از جمهوری اسلامی ایران تشکر می‌کنیم.»
این مصاحبه بازتاب‌های بسیار خوبی در جهان داشت. بی‌تردید ساخت مستند، برگزاری جشنواره‌ها و ارتباط متقابل شاعران ایران با شاعران عرب‌زبان می‌تواند احیاگر شعر مقاومت فلسطین باشد و به یاری مردم فلسطین بشتابد.
ترانه‌های بازگشت روایتگر قدرت شعر مقاومت
محمدحسن مقیسه، نویسنده و استاد زبان و ادبیات فارسی نیز در گفت‌وگو با خراسان درباره مستند ترانه‌های بازگشت گفت: دیدار شاعران عرب‌زبان با رهبر معظم انقلاب در سال 1385 و 1390 دستمایه ساخت مستند «ترانه‌های بازگشت» شده است.
هدف رهبر معظم انقلاب از برپایی این جلسه‌ها بزرگداشت حماسه فلسطین، نکوداشت شعر عربی و اسلامی و حمایت از انتفاضه فلسطین بوده است. رهبر انقلاب همواره قصد داشته‌اند انتفاضه ملت فلسطین را در یادها به جریان بیندازند و شعر مقاومت فلسطین را زنده کنند.وی افزود: متأسفانه بخشی از شعر قابل‌توجه کشورهای عربی یا با دسیسه استعمارگران یا بنا به خواست شاعران از موضوع مهم آزادسازی فلسطین و تلاش غیور مردان فلسطینی برای بازپس‌گیری زمین‌هایشان به سمت‌وسوی موضوعات روزمره منحرف‌شده است. در حالی که شاعران بزرگی در فلسطین مانند عبدالرحیم محمود، ابراهیم طوقان و ... شعر فلسطین را خرج ملت فلسطین و آزادی کشورشان کرده‌اند. مستند ترانه‌های بازگشت درواقع قدرت شعر مقاومت فلسطین ولزوم بازگشت شاعران به سرایش شعرهایی از جنس شعر مقاومت را یادآوری می‌کند.این استاد دانشگاه افزود: مستند ترانه‌های بازگشت به پیگیری موضوعاتی از قبیل تاریخ کشور و ملت فلسطین، واکنش کشورهای عربی و اسلامی در قبال فلسطین و شعر فلسطین از نگاه رهبر معظم انقلاب می‌پردازد. این مستند قصد دارد نگاه پشتیبانی رهبر معظم انقلاب از فلسطین و قدس را نشان دهد.
شعر، یکی از مهم‌ترین عوامل تداوم نهضت فلسطین
دکتر محمدحسن مقیسه درباره نگاه رهبر انقلاب به شعر مقاومت گفت: در نشست رهبر انقلاب با شاعران عرب‌زبان درباره شعر عرب به‌صورت تخصصی صحبت شد. در این نشست ها رهبر معظم انقلاب همواره از شعر به‌عنوان یک رسانه تأثیرگذار یاد می‌کردند. این جلسه به‌صورت غیرمستقیم بیانگر این است که رهبر انقلاب شعر را در حدی تأثیرگذار می‌دانند که می‌توان با این رسانه، نهضت فلسطین را زنده نگه داشت. رهبر انقلاب همیشه به این موضوع توجه داشته‌اند که شعر یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های سیاسی، اجتماعی در جهان معاصر است.