بزرگنمايي:

آریا بانو - عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا به بهانه روز جهانی بهداشت قاعدگی با تاکید بر لزوم افزایش فرهنگسازی پیرامون این رخداد طبیعی بدن، در این رابطه توصیه‌هایی را مطرح کرد.

دکتر اعظم محمداکبری همزمان با روز جهانی بهداشت قاعدگی با اشاره به اینکه رحم در بدن بانوان دارای سلول‌های پوششی است، گفت: این سلول‌ها در دوره‌های قاعدگی ساخته می‌شوند و سپس ریزش پیدا می‌کند؛ در واقع این خونریزی ماهانه حاصل یک تعامل منظم و حساب شده بین تخمدان و اعضای دیگری به نام "هیپوفیز" و "هیپوتالاموس" در بدن یک زن است.
وی افزود: "هیپوفیز" و "هیپوتالاموس" در جمجمه هورمون‌هایی ترشح می‌کنند که تخمدان نیز داخل لگن به این هورمون‌ها پاسخ می‌دهد و هورمون استروژن و پروژسترون تولید می‌کند. به صورت دوره‌ای در روزهای خاصی از ماه سطح این هورمون‌ها در خون افزایش یافته و سپس پایین می‌آید. این نوسانات هورمونی روی دیواره رحم تاثیر می‌گذارد.
وی افزود: در واقع در دوره‌هایی دیواره رحم ساخته شده، سلول‌ها تکثیر یافته و بعد تکثیر متوقف شده و تغییرات سلولی دیگری رخ می‌دهد و بعد با تغییر سطح هورمون این دیواره شروع به ریزش می‌کند. هنگام ریزش این سلول‌ها،‌ دیواره عروق هم آسیب‌های فیزیولوژیک پیدا کرده و با محیط حفره رحم تماس می‌یابد و سلول‌های خونی به داخل حفره رحم وارد شده و سپس خون قاعدگی از طریق گردن رحم و مجرای واژن خارج می‌شود.
قاعدگی از چه سنی طبیعی است؟
این متخصص زنان و زایمان با اشاره به اینکه چرخه قاعدگی از سن بلوغ تا زمان یائسگی ادامه دارد، اظهار کرد: زودترین زمانی که ممکن است این پدیده در دختران آغاز شود 8 سالگی است و زودتر از این زمان را تحت عنوان بلوغ زودرس می‌شناسیم. دیرترین زمانی هم که انتظار داریم دختری قاعدگی را تجربه کند، 16 سالگی است. اگر اولین قاعدگی دیرتر از این زمان اتفاق افتد فرد باید تحت بررسی پزشکی قرار گیرد. در واقع اگر دختر خانمی صفات ثانویه جنسی را داشت، اما هنوز تا 16 سالگی قاعدگی را تجربه نکرده بود حتما باید به پزشک مراجعه کنند.
لزوم آگاهی از ماهیت قاعدگی و عدم پنهان کردن آن
وی با تاکید بر اینکه اولین قدم رعایت بهداشت قاعدگی این است که مادران و دختران به این نکته دقت کنند که در سنین معمول پدیده قاعدگی را تجربه کنند، ادامه داد: قبل از شروع قاعدگی خوب است که دختران با این تغییر در بدن خود آشنایی داشته باشند؛‌ یک آموزش ساده و قابل فهم می‌تواند در مدرسه و یا در خانه انجام شود تا وقتی با این پدیده مواجه شدند دچار اضطراب، وحشت و نگرانی نشوند و بدانند باید چه اقداماتی انجام دهند. در واقع آموزش درست باعث می‌شود یک دختر بداند شرایط بدی را تجربه نمی‌کند که بخواهد آن را پنهان کند و متوجه می‌شود نوع رفتار درست چیست و اگر مشکلی هم نظیر خونریزی زیاد یا کم و یا درد غیرعادی داشته باشد باید آن را با خانواده‌اش مطرح کند.
دردهای قاعدگی چه زمانی غیرطبیعی هستند؟
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا با بیان اینکه زنان "دردهای قاعدگی فیزیولوژیک" را در زمان قاعدگی تجربه می‌کنند، تصریح کرد: به دلیل تغییرات هومونی و آزاد شدن برخی مواد از سلول‌ها، انقباضات عضلانی اتفاق می‌افتد و ممکن است افراد از یک یا دو روز قبل از قاعدگی تا یک یا دو روز پس از شروع آن دردهایی در زیر شکم،‌ عضله ران و پایین عضله کمر را تجربه کنند.
وی افزود: نوع درد به گونه‌ای است که شاید نیاز به مصرف مُسکن‌های ساده هم احساس شود ولی اگر دردها به حدی باشد که نیاز به مصرف تکرار شونده مُسکن‌ها احساس شود و یا شکل خوراکی دارو جواب ندهد و فرد مجبور به استفاده از مُسکن تزریقی و یا شیاف باشد، این درد عادی نیست و حتما نیاز به مداخله تشخیصی و درمانی پزشک است. ممکن است درد زیاد حین قاعدگی نشانه این باشد که فرد مبتلا به " آندومتریوز" است بنابراین باید تحت نظارت و کنترل قرار گیرد.
محمداکبری، تاکید کرد: نکته مهم بعدی استفاده از وسایلی است که به جمع کردن خون‌های خارج شده از بدن کمک کند. شایع‌ترین و بهترین وسیله‌ای که معمولا خانم‌ها استفاده می‌کنند پدهای بهداشتی است که باید در فواصل منظم تعویض شود و برای مدت طولانی نباید از یک پد استفاده کرد. متاسفانه گاهی برخی از دستمال کاغذی استفاده می‌کنند که نامناسب‌ترین وسیله است.
او ادامه داد: منافذی در بدن وجود دارد که میان محیط داخلی و خارجی بدن ارتباط ایجاد می‌کنند که کانال زایمان هم این ارتباط را با بیرون برقرار می‌کند و راهی برای ورود احتمالی میکروب‌ها به مخاط رحم و لگن است بنابراین؛ خیلی مهم است که بهداشت را رعایت کنیم. استفاده از پد غیربهداشتی و یا استفاده طولانی مدت از آنها باعث می‌شود که میکروب‌ها یا مواد آسیب‌زا راهی برای ورود به رحم و لگن و ایجاد زمینه بروز عفونت‌ها پیدا کنند.
عفونت‌های لگن عاملی برای بروز ناباروری
این فلوشیپ درمان ناباروری و سقط مکرر با تاکید بر اینکه بروز عفونت در لگن اصلا مسئله ساده‌ای نیست، بیان کرد: خیلی اوقات ممکن است این عفونت بی سر و صدا و بدون علامت واضح ایجاد شود ولی وقتی طولانی و تکراری شود سبب تغییر آناتومی لگن و ایجاد چسبندگی و در نهایت سبب بروز ناباروری شود.
وی در پاسخ به سوالی در خصوص استفاده از تامپون و کاپ قاعدگی،‌ توضیح داد: باید رعایت موارد بهداشتی در استفاده از تمام وسایل درنظر گرفته شود و اگر قرار است فردی از این نوع وسایل استفاده کند باید دست‌های خود را به خوبی بشویند و به موقع هم آن را از بدن خارج کند چرا که گذاشتن طولانی مدت کاپ قاعدگی یا تامپون ممکن است سبب تکثیر میکروب شود.
وی با اشاره به اینکه واژن محیط استریلی نیست، بیان کرد: یکسری از میکروب‌ها به شکل نرمال در این قسمت وجود دارند که وجودشان تا حدی لازم است تا میکروب‌های بیماری‌زا قدرت تکثیر پیدا نکنند اما، با عدم رعایت نکات بهداشتی گاهی اوقات همین میکروب‌ها به شکل غیرعادی تکثیر پیدا کرده و منشا بروز عفونت می‌شوند؛ بنابراین موقع استفاده از یک جسم خارجی باید مسائل بهداشتی را رعایت کنیم.
او با اشاره به یک باور غلط که البته این روزها کمتر شده است، بیان کرد: خیلی‌ها فکر می‌کردند یک خانم حین دوره قاعدگی نباید استحمام کند در حالی که استحمام در این دوره به هیچ وجه مشکلی ندارد. البته نشستن در وان را در روزهای قاعدگی توصیه نمی‌کنیم چراکه در روزهای قاعدگی کانال گردن رحم برای خروج خون بازتر می‌شود؛ بنابراین، نشستن در آب می‌تواند جهت برعکس خون قاعدگی (رو به بالا) ایجاد کند و این میکروب‌ها را به سمت داخل هدایت می‌کند.
فرهنگسازی عامل حفظ سلامت روان زنان در دوران قاعدگی
او با بیان اینکه بخش مهمی از رعایت بهداشت قاعدگی مربوط به ابعاد روانی آن می‌شود، گفت: سلامت روانی یک خانم باید در این شرایط حفظ شود. برای جلوگیری از بروز مشکلات سلامت روان، بخشی از کار، آموزش است که گاهی نادیده گرفته می‌شود؛ البته با افزایش دسترسی‌ دختران در مدت اخیر تا حدی این موضوع برطرف شده است اما باید شرایطی فراهم شود که دختران به اطلاعات درست دسترسی داشته باشند. در این زمینه کار در مدارس بویژه دوره ابتدایی خیلی مهم است؛ چون خیلی از دختران در کلاس چهارم یا پنجم ابتدایی قاعدگی را تجربه می‌کنند و باید افراد آگاه، اطلاعات لازم را به دختران بدهند.
تغییرات خلق‌وخو طبیعی است
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا با بیان اینکه برخی خانم‌ها در آستانه زمان قاعدگی دچار تغییرات خلق و خو می‌شوند، اظهار کرد: تحریک پذیری، کم حوصلگی، اختلالات خواب، سردرد، علائم گوارشی و... هم از دیگر مشکلاتی است که ممکن است زنان تجربه کنند و باید به آنها بویژه در بُعد خانواده توجه شود و سعی کنند بردباری بیشتری داشته باشند که از بروز تنش‌های احتمالی جلوگیری شود. این تغییرات خلق و خو موقتی است و پس از چند روز بهبود می‌یابد. گاهی هم ممکن است برای کنترل این علائم فردی نیاز به ویزیت متخصص مغز و اعصاب،‌ گوارش و... و حتی مصرف دارو داشته باشد که اصلا ایرادی ندارد.
وی افزود: شاید حتی لازم باشد در مدارس پسرانه هم آموزش‌هایی ارائه شود که پسران هم اطلاعاتی درباره دوره قاعدگی داشته باشند چون آنها هم قرار است بزرگ شوند و در یک خانواده کنار زنان زندگی کنند و ازدواج کنند و صاحب دختر شوند پس لازم است از تغییرات فیزیولوژیک بدن و روان زنان اطلاعات داشته باشند. متاسفانه گاهی به مسئله آموزش کم اهمیت داده می‌شود.