چاپ

آریا بانو - همشهری / «رضا ایرانمنش» برای طرفداران فیلم‌های دوران دفاع‌مقدس چهره‌ای کاملاً شناخته شده محسوب می‌شود. «ایرانمنش» که خودش از جانبازان دوران دفاع‌مقدس است، در این ژانر فیلم‌های انقلابی و دفاع‌مقدس کارها و آثار ماندگاری چون «دکل»، «کمین»، «آخرین شناسایی»، «سجاده آتش» و... را در کارنامه دارد. در این سال‌ها که تب و تاب ساخت چنین فیلم‌هایی فروکش کرده، رضا ایرانمنش هم کم کارتر شده است. البته خودش می‌گوید صرفاً بازیگر فیلم‌های جنگی و انقلابی نیست و تمایل دارد نقش‌ها و ژانرهای دیگر را هم امتحان کند. به بهانه روی آنتن رفتن سریال جدیدش از شبکه سوم سیما سراغ این هنرپیشه باسابقه و شناخته‌شده سینما و تلویزیون رفته‌ایم و با او همکلام شده‌ایم.
طی 10 سال اخیر کم‌کار شده‌اید و در مجموعه‌های انگشت‌شماری ایفای نقش کرده‌اید. این کم‌کاری علت خاصی داشته است؟
من فکر می‌کنم این کم‌کاری تنها محدود به من نبوده است و خیلی از دوستان بازیگر هم دوره‌ای من نیز با این چالش مواجه بوده‌اند و از چند عامل نشأت می‌گیرد. اول اینکه تولیدات کاهش یافته است. دوم آنکه از دهه 80 به بعد بیشتر کارگردان‌ها و تهیه‌کننده‌ها صرفاً با یک دسته از بازیگران خاص همکاری می‌کنند. سینما، تلویزیون و شبکه خانگی ما محدود به چند آدم نه‌تنها در مقام بازیگری بلکه در کارگردانی و تهیه‌کنندگی شده است که به‌صورت دوره‌ای می‌چرخند و اجازه کار را به دیگران نمی‌دهند. درصورتی که در دهه‌های 60 یا 70 اوضاع به این شکل نبود. از همه بازیگرها در همه کارها استفاده می‌شد. به نوعی همه سر کار بودند.
آیا این کم‌کاری فقط معطوف به همین دلایل بوده؟
سوای این امر بازیگر نقش‌های جدی در حوزه خود، بازیگر طنز در حوزه خود و بازیگران دیگر ژانرها نیز به همین شکل در حوزه خود بازی می‌کردند و هیچ‌کس به حوزه دیگری ورود پیدا نمی‌کرد، اما اکنون از یک بازیگر در همه ژانرها استفاده می‌شود و این هم خود یکی از عوامل کم‌کاری من و امثال من بوده است. به جز موارد یادشده، بیماری من نیز در این امر تأثیرگذار بوده و باعث شده تا نتوانم آنچنان که باید برای کار وقت بگذارم. متأسفانه 3 سال و نیم قبل بیماری من مجدد شدت گرفت و در بیمارستان بستری شدم. همین بیماری خود دلیلی برای جدایی من از حرفه‌ام بوده است.
پس به نوعی روابط جایگزین ضوابط شده است؟
بله و به‌نظرم حاکم شدن روابط به جای ضوابط باعث نوعی سطحی شدن قصه‌ها و خروجی کارها شده و نوعی بازی با ذائقه مخاطبان است که روزبه‌روز داریم آنها را پس می‌زنیم. مخاطب فرق میان فیلم خوب و بزن در رویی را می‌فهمد و ما فیلمسازان باید به این درک برسیم که مخاطب ما فهیم است و نباید با شعور مخاطب بازی کنیم.
اغلب فیلم‌هایی که شما در آن ایفای نقش کرده‌اید، فیلم‌های جنگی بوده. آیا خودتان این سبک را دوست دارید و انتخاب می‌کنید یا دلیل خاص دیگر دارد؟
بازی در فیلم‌های جنگی بیشتر به من پیشنهاد می‌شد. البته خودم هم به این سبک فیلم نیز اشتیاق داشتم، اما ترجیحم بر این بود که در هر ژانری بازی کنم و خودم را محک بزنم. در تله‌فیلم‌ها هم تا حدی به این خواسته خود دست یافته‌ام و توانسته‌ام در برخی از فیلم‌های خانوادگی حضور داشته باشم.
در سال‌های اخیر تعداد انگشت‌شماری فیلم در حوزه جنگ ساخته شده. به‌نظر شما دلیل این امر چیست؟ آیا ساخت اینگونه از فیلم‌ها اشباع شده است یا مخاطب استقبال نمی‌کند؟
گفتنی است در چند سال اخیر تولید چندانی درخصوص جنگ و دفاع‌مقدس نداشته‌ایم و این روند نزولی بوده و باید دید که چرا متولیان فرهنگ و هنر کشور نسبت به این موضوع رویکرد انفعالی گرفته‌اند و از آنها باید پرسید که چرا این موضوع به‌عنوان دغدغه مسئولان کشور در دهه‌های گذشته بسیار کم رنگ شده است. حتی مجموعه‌هایی که به‌عنوان نهاد متولی در این زمینه باید نقش جدی در تولیدات با مضمون دفاع‌مقدس ایفا کند هم می‌بینیم که متأسفانه هیچ خروجی از آن بیرون نمی‌آید و تنها دورنمایی غیرواقعی از آنها در اذهان جامعه وجود دارد که وقتی در بطن جریان آن قرار می‌گیرید با ابعاد واقعیت که چیزی جز خروجی صفر است، روبه‌رو می‌شویم. این موضوع واقعاً جای تأمل دارد. چطور می‌شود مجموعه‌هایی که سالانه بودجه‌های مستقل و مصوبی دارند نه با شخص من بلکه با اشخاص دیگر هم وارد کار تولید نمی‌شوند و به واقع خروجی از آنها نمی‌بینیم. البته چند مجموعه که در سال‌های گذشته خوب کار می‌کردند؛ مثل بنیاد فارابی، صدا وسیما، روایت فتح، حوزه هنری هم طی یکی‌دوسال اخیر رویکرد و اقبال کمتری را به ساخت و تولید فیلم‌هایی با مضمون دفاع‌مقدس داشتند و گاه می‌بینیم که موضوعی که 8 سال مهم‌ترین موضوع در تمام ابعاد کشور بوده چرا باید یکباره از تیررس توجه سازمان‌های مرتبط با آن خارج و کم‌رنگ شود. وقتی پای صحبت خیلی از رزمنده‌های 8سال دفاع‌مقدس می‌نشینیم، حرف‌هایی دارند که هیچ رسانه و فیلمی تاکنون به آنها نپرداخته و هنوز تازگی دارند و می‌تواند در قالب فیلم دیده شود؛ اما این مهم محقق نشده. بنابراین باید فرهنگسازی در این زمینه انجام شود. دهه‌های 60 و 70 و حتی اواخر دهه 80 اوج سینمای جنگی بود. مردم هم با این دسته از فیلم‌ها انس گرفته بودند و استقبال از فیلم‌های جنگی خوب بود، اما به مرور فیلم‌های جنگی رو به افول گذاشت.
چرا؟
چون ساخت این سبک از فیلم هم سخت است و هم هزینه بالایی دارد. وقتی فیلمسازی بدون هیچ‌گونه تقاضای کمک مادی و تنها با توجه به سرمایه و علاقه شخصی‌اش به سراغ ساخت فیلم درخصوص جنگ می‌رود، امیدوار است که حداقل با او همراه شوند، اما وقتی مثلاً در شهرک سینمایی دفاع‌مقدس از او اجاره می‌گیرند یا برای کرایه وسایل با محدودیت جریمه درصورت خسارت روبه‌رو می‌شود، چطور باید انتظار داشت که با این سنگ‌اندازی‌ها و محدودیت‌ها و هزینه‌ها فیلمساز به سراغ موضوعاتی که بار مالی ساخت فیلمش را دو چندان می‌کند، برود و نتیجه آن می‌شود که این فیلمسازان ترجیح می‌دهند عطای تولید در حوزه آثار دفاع‌مقدسی را به لقایش ببخشند و بیشتر به سراغ ساخت فیلم‌هایی با مضمون کمدی و اجتماعی بروند که حساسیت‌ها و هزینه‌های به‌مراتب کمتری را برای او در پی دارد.
شما به تازگی در سریال «بی‌نشان» که این روزها در حال پخش از شبکه 3 سیماست، ایفای نقش کرده‌اید. چطور شد به این کار پیوستید و در این سریال بازی کردید؟
اگر شرایط کاری من مانند گذشته بود، قطعاً بازی در نقش غفوری که مدیرمسئول یک سایت خبری است را قبول نمی‌کردم.
چرا؟
چون من این شخصیت را دوست ندارم. اما به هر حال وضعیت به‌گونه‌ای بود که این نقش را پذیرفتم و در سریال بی‌نشان حضور یافتم. از «راما قویدل» هم ممنونم که به من اعتماد کرد و این نقش را به من داد. به نوعی این سریال یک شروع دوباره و زمینه‌ساز بازگشت مجدد من به تلویزیون بوده است.
از بین نقش‌هایی که تاکنون بازی کرده‌اید، کدام را خیلی دوست داشته‌اید؟
من شخصیت «حمید» در فیلم دکل را خیلی دوست داشتم.
دوست دارید در آینده با کدام کارگردان‌ها همکاری داشته باشید؟
من زمانی که در فیلم‌های جنگی بازی می‌کردم، علاقه زیادی داشتم با «ابراهیم حاتمی‌کیا» کار کنم، اما هم‌اکنون که سبک کاری‌ام تغییر کرده است، بسیار علاقه دارم که با خانم «پوران درخشنده» همکاری داشته باشم.
به‌عنوان یک بازیگر چقدر به تماشای فیلم و سریال علاقه دارید و آیا پیش آمده برای دیدن فیلمی به سینما بروید؟
بله، من فیلم زیاد می‌بینم و به سینما هم می‌روم. حتی فیلم‌های جنگی. به اعتقاد من باید هر نوع فیلمی را تماشا کرد. من حتی به همه مردم هم پیشنهاد می‌کنم که فیلم زیاد ببینند. مردم هم باید با کار خوب آشنا شوند و هم کار بد و ضعیف. اگر مردم کار خوب را بشناسند فیلمسازان هم تلاش خواهند که براساس ذائقه مردم فیلم تولید کنند و این امر نیز در نتیجه موجب می‌شود تا سطح کارها بالا رود.
شما با کارگردان‌های بسیاری همکاری داشته‌اید. ازجمله جمال شورچه گرفته تا اصغر فرهادی و خیلی از بزرگان دیگر. در میان این کارگردان‌ها سبک کاری کدام را بیشتر می‌پسندید و کار کدامیک را دوست دارید؟
من با هر کدام از کارگردان‌هایی که با آنها همکاری داشته‌ام، با توجه به شخصیت و سبک کاری‌شان اگرچه با هم متفاوت هستند اما همه این عزیزان برایم بسیار قابل احترام هستند و از آنها چیزهای زیادی آموخته‌ام. به‌عنوان مثال من با جمال شورجه در زمینه تولید فیلم‌های جنگی همکاری طولانی داشته‌ام. کارگردانی باتجربه که تولیدات خوبی در سبک خود دارد. یا کارگردانی مانند اصغر فرهادی که او را از زمان‌های دور می‌شناسم. یعنی از زمانی که دانشجو بودم. حتی در ساخت فیلمی هم یک سال‌ونیم باهم همکاری داشتیم؛ کارگردانی موفق و صاحب سبک که به اتفاقات روز توجه خاص دارد و با نگاه ویژه‌ای به موضوعات می‌پردازد. همچنین کارگردان‌های دیگر. همه این دوستان و عزیزان برای من محترم هستند و کار با آنها یک تجربه و یک اتفاق خوب برای من بوده است.