آریا بانو - روانشناسان و صاحب‌نظران بزرگ همواره معتقد هستند بهترین نوع انگیزه، انگیزه درونی است. این نوع انگیزه هیچ‌وقت به راحتی از بین نمی‌رود و وابسته به عوامل بیرونی نیست. افرادی که میتوانند از این موهبت بهره‌مند شوند، برای شادی، حال خوب و دنبال کردن اهداف خود نیازی به عوامل انگیزشی بیرونی و وابسته به دیگران ندارند. در این مطلب قصد داریم با انگیزه درونی یا ذاتی بیشتر آشنا شده و مهارت‌های خود را در رابطه با استفاده از منابع انگیزه‌های درونی، تقویت کنیم؛ با ما همراه باشید.
مفهوم انگیزه درونی یا ذاتی
ذاتی یعنی چیزی که در درون و ذات انسان وجود دارد. گاهی اوقات به آن باطنی هم گفته می‌شود؛ یعنی چیزی که از درون و وجود آدمی نشات می‌گیرد. انگیزه ذاتی نیز انگیزه‌ای است که از درون انسان برای انجام کاری لذت‌بخش می‌تراود.
در
روانشناسی دو نوع انگیزه وجود دارد؛ انگیزه درونی و انگیزه بیرونی. انگیزه درونی یا ذاتی به معنای انگیزه‌ای است که برای انجام کاری صرفا به دلیل لذت ذاتی آن، وجود دارد نه برای برخی نتایجی که ممکن است حاصل شود. در واقع اگر کسی انگیزه‌ای درونی برای کاری داشته باشد، آن را صرفا برای لذت بردن انجام می‌دهد نه برای نتیجه‌ای بیرونی، فشار محیط یا وعده پاداش.
این نوع انگیزه، حرکتی درونی است که فرد را وادار به انجام کارهایی می‌کند که صرفا لذت‌بخش و خوشایند بوده و پاداش یا سودی برای او ندارند. دقیقا نقطه مقابل انگیزه بیرونی؛ انگیزه بیرونی برای رسیدن به برخی نتایج بیرونی مانند پاداش، سود، ترس از مجازات و … انجام می‌شود.
جهت‌گیری این دو نوع انگیزه، منجر به نگرش‌ها و اهدافی می‌شوند که اساس رفتارهای ما را تشکیل می‌دهد. در واقع این دو نگرش اساس و علت رفتار و کردار ما هستند.
انگیزه درونی و انگیزه بیرونی در درس خواندن
نمونه هایی از انگیزه درونی
شما هم احتمالا تا به حال کارهایی را تجربه کرده‌اید که صرفا برای لذت و خرسندی درون خود انجام‌شان داده‌اید. برخی از کارهایی که با استفاده از انگیزه‌های درونی انجام شده‌اند، در زیر آورده شده است.
درس خواندن به دلیل علاقمندی به علم ، نه برای جلب توجه والدین، معلم یا گرفتن مدرک. انجام نوعی ورزش، صرفا برای این که از آن خوش‌تان می‌آید نه برای کسب جایزه و مدال. یادگیری زبانی جدید با انگیزه کسب تجربه‌ای جدید، نه رفع نیازهای شغلی. معاشرت با برخی انسان‌ها به دلیل
دوست داشتن‌شان، نه استفاده از آن‌ها برای کسب جایگاه اجتماعی. تمیزکاری برای لذت بردن از حس پاکیزگی، نه اجتناب از عصبانیت همسر.
ورزش برای لذت بردن از به چالش کشیدن بدن و سلامتی، نه برای کاهش وزن، تناسب اندام و
زیبایی در لباس‌های مختلف. نیکوکاری برای رضایت و شادی درونی، نه برای کسب مقام و منزلت. مسئولیت‌پذیری در کار صرفا برای لذت بردن از مقابله با چالش‌ها و حس موفق و موثر بودن ، نه برای ارتقای شغلی و چاپلوسی. نقاشی برای آرامش و رضایت درونی، نه برای فروش و کسب درآمد.
انگیزه درونی در مقابل انگیزه بیرونی
افرادی که از درون خود انگیزه می‌گیرند، همه امور را برای لذتی خالص دنبال می‌کنند. آن‌ها تمام پاداش، علاقه و چالش‌ها را در کار خالصانه خود می‌بینند. این افراد در مقایسه با سایرین، در فاکتورهای زیر دارای برتری هستند.
کیفیت – این افراد معمولا عملکرد بهتری داشته و نتایج بهتری کسب می‌کنند. تعهد – آن‌ها به کار خود متعهدتر هستند، چرا که با علاقه و شوقی درونی آن را انجام می‌دهند. پشتکار – این افراد پشتکار بیشتری دارند و در زمان سختی‌ها احتمال کمی دارد که جا بزنند. خلاقیت – ایده‌ها و راحل‌های جدید در این افراد بیشتر است، چرا که انگیزه درونی یکی از مولفه‌های اصلی خلاقیت است. کنجکاو – انگیزه ذاتی افراد را به سمت کنجکاوی بیشتر سوق می‌دهد. چالش‌پذیر – چالش‌پذیر بودن این افراد را مسئولیت‌پذیرتر کرده و به سمت اهدافی معنادار می‌برد. قدرت تصمیم‌گیری – این افراد مهارت تصمیم‌گیری خوبی داشته و با اعتماد به نفس بالاتری تصمیم می‌گیرند. همدلی – همکاری و کمک به دیگران یکی از عوامل ایجاد رضایت درونی در این افراد است.
تئوری خودمختاری در داشتن انگیزه درونی
تئوری خودمختاری معادل فارسی (Self-Determination Theory (SDT است. این تئوری بیان می‌کند که میزان تجربه فرد از استقلال ذاتی، شایستگی و وابستگی می‌تواند انگیزه‌های درونی او را تقویت یا تضعیف کند. به عبارتی دیگر انگیزه ذاتی می‌تواند تحت شرایطی خاص، بهبود یافته یا تخریب شود. مطالعات نشان می‌دهد یکی از بزرگترین عوامل انگیزش، رسیدن به احساس شایستگی است.
تئوری خودمختاری
در واقع زمانی که فرد کار سختی را با موفقیت به پایان می‌رساند یا مهارت جدیدی را با موفقیت کسب می‌کند، نوعی احساس شایستگی در درونش به وجود می‌آید و نسبت به خود احساس غرور و خشنودی می‌کند. در نتیجه ذاتا تمایل دارد که دوباره آن کار و چنین موفقیتی را تجربه کند.
مثالی خوب برای انگیزه ذاتی، بازی‌های کامپیوتری هستند. وقتی فرد در مرحله‌ای از بازی موفق می‌شود، احساس شایستگی کرده و عمیقا تمایل دارد دوباره موفقیتش را تکرار کند. پس به مراحل بعدی می‌رود و این سناریو همینطور ادامه دارد. گیمرها با انگیزه ذاتی و برای ارضای حس شایستگی خود بازی را دنبال می‌کنند و انتظار هیچ‌گونه پاداش بیرونی ندارند. یکی از علل اعتیادآور بودن بازی‌های کامپیوتری همین موضوع است. البته که این بازی‌ها کاملا آگاهانه به این شیوه طراحی شده‌اند!
بنابراین اتفاقات و اموری که احساس شایستگی را تحریک می‌کنند، لذت را در درون آدمی به وجود می‌آورند. اما یک قعطه مفقودشده مهم وجود دارد؛ انگیزه درونی تنها در شرایطی خاص، توسعه پیدا می‌کند. انگیزه ذاتی موجب انتخاب آزادانه می‌شود. در واقع فرد باید احساس آزادی و استقلال در انتخاب داشته باشد، تا رفتاری بر مبنای انگیزه درونی‌اش نشان دهد.
تحقیقی برای اثبات این موضوع صورت گرفت. در این تحقیق به تعدادی از دانشجویان گفته شد به سلیقه خود پروژه‌ای را از میان چند پروژه موجود انتخاب کنند. برای هر کدام از پروژه‌ها نیز هزینه‌ای در نظر گرفته شده بود. برای گروهی دیگر از دانشجویان همان پروژه‌ها پیشنهاد شد، اما این بار آن‌ها نمی‌دانستند پروژه‌ها شامل پرداختی هستند. تقریبا همه اعضای گروه اول پروژه‌ای را انتخاب کردند که پرداختی بیشتری داشت. اما افراد گروه دوم هر کدام بر حسب علاقه خود، پروژه‌ای را انتخاب کرده و صرفا قصد لذت بردن از آن را داشتند. نتیجه می‌گیریم ارائه پاداش بیرونی، میزان تمایل دانشجویان به پیروی از انگیزه‌های درونی را کم کرد. به عبارتی، وقتی پاداشی بیرونی تحمیل می‌شود، احساس آزادی انتخاب و داشتن رفتاری بر مبنای انگیزه‌های ذاتی سخت‌تر می‌شود.
یکی دیگر از عواملی که می‌تواند انگیزه ذاتی را تحت تاثیر قرار دهد، وابستگی است. وابستگی یعنی چگونگی احساسی که فرد نسبت به امنیت، احترام و
سلامت خود دارد. به طور مثال کودکانی که از لحاظ امنیتی به والدین خود وابسته هستند، تمایل دارند بیشتر کاوش، گردش و تفریح کرده و بیشتر یاد بگیرند. این میل، از درون آن‌ها نشات گرفته است، زیرا خود را در امنیت کامل می‌بینند و انگیزه درونی‌شان کاملا فعال است. در نتیجه به دنبال کشف لذت تجربه دنیا می‌روند.
در تحقیق دیگری، این موضوع بار دیگر ثابت شد. هنگامی که همان کودک در نزد غریبه‌ای قرار داده می‌شود و غریبه به او بی‌اعتنایی می‌کند، کودک امنیت خود را در خطر می‌بیند. بنابراین انگیزه او برای تجربه لذت‌های درونی به کمترین حد ممکن می‌رسد.
با همه این‌ها، وابستگی شرط لازم نیست. زیرا به هر حال افراد میتوانند انگیزه‌ای درونی برای انجام کارهای لذت‌بخش پیدا کنند. اما هنوز هم عاملی مهم است که می‌تواند بر رفتار ذاتی انسان‌ها تاثیر گذارد.
پاداش‌های بیرونی عامل تضعیف انگیزه درونی
تئوری انگیزه ذاتی
یکی از رایج‌ترین روش‌هایی که والدین برای افزایش انگیزه
کودکان در درس خواندن به کار می‌گیرند، دادن جایزه یا پاداش بیرونی به آن‌هاست. جایزه‌هایی مانند اسباب بازی جدید، قول
خرید تبلت، بیشتر کردن زمان بازی با گوشی و … به امید بهتر درس خواندن بچه‌ها از طرف اغلب والدین انجام می شود. در حقیقت آن‌ها امیدوار هستند کودک این نتیجه مثبت را با رفتار خود مرتبط کرده و انگیزه‌اش برای انجام کار بیشتر شود.
استفاده از این روش‌ها که به منظور تقویت انگیزه به کار گرفته می‌شوند، نوعی شرط‌بندی هستند که شاید نتیجه‌ای کوتاه مدت هم داشته باشد. اما متاسفانه محصول جانبی ناخواسته‌ای هم دارند؛ هیچ کدام از آن‌ها نمی‌توانند انگیزه ذاتی کودک را افزایش دهند. در واقع دادن پاداشی بیرونی تنها می‌تواند انگیزه بیرونی فرد را تحریک کند که البته تاثیری کوتاه مدت دارد.
تحقیقات نشان می‌دهد دادن پاداش یا نوعی رشوه به کودکان می‌تواند انگیزه درونی آن‌ها را تضعیف کرده و میل آن‌ها را به انجام امور خود را کم کند. دادن پاداش بیرونی برای برخی کارها، باعث می‌شود فرد از انجام آن احساس رضایت نداشته و انگیزه ذاتی‌اش را کاملا از دست بدهد. در واقع گاهی اوقات پاداش بیرونی نه تنها موجب ایجاد انگیزه نیست، بلکه خود تبدیل به عامل نابودی انگیزه نیز می‌شود.
در تئوری انگیزه ذاتی، به این پدیده «اثر توجیه اضافه» می‌گویند. این اثر در شرکت‌هایی که به کارمندان خود پاداشی بیرونی برای افزایش بهره‌وری می‌دهند نیز دیده می‌شود. شاید بهره‌وری کارکنان برای مدتی کوتاه افزایش یابد، اما مطمئنا زمانی که پاداش کاهش یابد یا قطع شود، بهره‌وری آن‌ها نیز کاهش می‌یابد. در این صورت برای بهبود انگیزه کارکنان، باید جایزه‌ای بزرگتر از جوایز قبل در نظر گرفته شود.
روش های افزایش انگیزه درونی
خوشبختانه انگیزه درونی را می‌توان با استفاده از روش‌هایی ایجاد یا تقویت کرد. چند مورد از بهترین روش‌ها را در ادامه معرفی می‌کنیم.
1. ایجاد کردن پاداش درونی
انگیزه‌های درونی وقتی وجود دارند که فرد کاری را صرفا برای علایق و لذت‌های خود انجام دهد. انگیزه ذاتی با طلب تازگی، چالش و
زیبایی برانگیخته می‌شود. بنابراین کار مورد نظر باید چنین جذابیتی برای فرد داشته باشد. در غیر این صورت، انگیزه ذاتی وجود نخواهد داشت. در نتیجه باید به دنبال جنبه‌هایی از کار باشید که ذاتا به آن‌ها علاقه دارید. یا بتوانید علتی ذاتی که می‌خواهید به خاطر آن کار را انجام دهید، پیدا کنید.
2. شرکت کردن در چالش های مناسب
خود را با انجام دادن کارهای سخت به چالش بکشید. البته این کارها نباید خیلی سخت و دست نیافتنی باشند. در حد استعداد و توانایی‌های خود کاری را انتخاب کرده و تمام تلاش‌تان را برای درست انجام دادن آن به کار بگیرید. موفق بودن موجب حس رضایت‌مندی از خود می‌شود که عاملی مهم در تقویت انگیزه ذاتی است.
3. تحلیل کردن و گرفتن بازخورد مثبت از شایستگی های خود
با تمرکز بر اهداف مورد علاقه خود، تلاش‌تان را برای رسیدن به آن‌ها به کار بگیرید. پس از موفقیت نیز شایستگی‌ها و صلاحیت خود را تحلیل کرده و بشناسید. این شناخت می‌تواند انگیزه ذاتی را برانگیزد.
4. شناسایی دقیق علایق خود
انگیزه ذاتی تنها زمانی تحریک می‌شود که فرد بتواند انتخابی آزادانه و مستقل داشته و خود تصمیم بگیرد که آیا علاقه‌ای به انجام فلان کار دارد یا خیر. بنابراین سعی کنید علایق خود را شناخته و کاری را انتخاب کنید که واقعا از درون به آن اعتقاد و علاقه دارید.
تقویت انگیزه‌های درونی
5. پیدا کردن
دوست و همراه مناسب
در صورت امکان دوستی پیدا کنید که کار مدنظرتان را به همراه شما انجام دهد. در واقع باید به دنبال کسی باشید که بتوانید به راحتی با او ارتباط برقرار کرده و بازخوردهای مثبتی از او دریافت کنید. کسی که بتواند بدون انتقادهای تحقیرکننده، شایستگی‌های شما را دیده و تشویق‌تان کند. به علاوه، انجام کار به صورت یک تیم مزیت‌های بسیاری از جمله ایجاد حس شایستگی و رضایت‌مندی از خود، برای هر دو طرف دارد.
6. تهیه کردن لیستی از اهداف
لیستی از کارهایی که همیشه
دوست داشته‌اید انجام دهید اما به هر دلیلی موفق نشده‌اید، تهیه کنید. برای تقویت انگیزه درونی خود، هرازگاهی در زمانی مناسب سعی کنید با انجام دادن آن‌ها خود را به چالش کشیده و لذت‌های درونی آن‌ها را تجربه کند.
7. کمک کردن به دیگران
در صورت امکان کسانی را به کمک نیاز دارند یاری کنید؛ خواه دوستی باشد که نمی‌تواند وام خود را پرداخت کند، خواه غریبه‌ای که در گوشه خیابان گرسنگی می‌کشد! با کمکی هر چند کوچک، می‌توانید درون خود را شاد کرده و در نتیجه انگیزه ذاتی‌تان را تقویت کنید.
حرف آخر
انگیزه‌های درونی در ذات همه انسان‌ها وجود دارند. اما فقط برخی از افراد به آن‌ها توجه کرده و تقویت‌شان می‌کنند. برخی دیگر نیز به دنبال لذت‌های بیرونی بوده و کارهایی را انجام می‌دهند که سود و پاداشی برای آن‌ها به دنبال داشته باشد؛ در حالی که چنین افرادی معمولا افسرده و ناراضی هستند و دائما به دنبال لذت‌های بیشتر! در
صورتی که می‌توان با تقویت انگیزه‌های درونی خود، از هر نوع لذت بیرونی مشروط و زودگذر بی‌نیاز بود. در همین راستا می‌توانید از مطلب «
روانشناسی ایجاد انگیزه »، برای تقویت هر چه بهتر انگیزه‌های ذاتی خود استفاده کنید.
نظر شما در مورد انگیزه‌های درونی چیست؟ آیا تا به حال به درون و انگیزه‌های درونی خود توجه کرده‌اید؟ از چه روش‌های برای تقویت آن‌ها و افزایش شادی و رضایت‌مندی ذاتی خود استفاده می‌کنید؟ لطفا نظرات و پشنهادات خود را در پایین همین صفحه برای ما و دیگر همراهان انگیزه بنویسید.
http://www.banounews.ir/Fa/News/955708/انگیزه-درونی-چیست-و-چگونه-می-توان-آن-را-تقویت-کرد؟