آریا بانو - اختلال شخصیت وابسته نوعی اختلال شخصیت است که فرد وابستگی فراگیر روانی به افراد دیگر دارد. اختلالات شخصیت عبارتند از مجموعه اختلال‌های روان شناختی که ویژگی اصلی آن‌ها رفتارهای خشک و غیرقابل انعطاف است. این اختلال شخصیت یک وضعیت بلند مدت (مزمن) است که در آن بیمار برای نیازهای عاطفی و جسمی خود به دیگران وابسته است و تنها یک حداقل دستیابی به سطح طبیعی استقلال دارد.
دوستی ها در سن نوجوانی و جوانی با شور و هیجان بسیار زیادی همراه است و بیشتر بر مبنای عواطف و احساسات شکل می‌گیرد.
یکی از نیازهای مهم انسان نیاز به محبت و عشق ورزیدن به دیگران و مورد محبت دیگران واقع شدن است، این نیاز در همه انسان‌ها وجود دارد و در طی مراحل مختلف رشد و مراحل گوناگون زندگی شکل های مختلفی پیدا می کند در هر دوره‌ای به گونه‌ای متناسب با آن برهه زمانی باید ارضا شود.

در دوران کودکی این نیاز توسط پدر و مادر ارضا می‌شود، در دوره نوجوانی از طریق دوستان و گروه همسالان و در دوره جوانی از طریق دوستان ،خانواده، بستگان و همسر به این نیاز پاسخ داده می شود.
بین یک دوستی صمیمانه، نزدیک و وابستگی شدید، تفاوت وجود دارد روابط دوستانه و صمیمانه یکسری ویژگی ها دارند مانند این که در یک رابطه صمیمی استقلال رفتاری بین دو دوست وجود دارد و اتفاقاتی که در زندگی یک دوست صمیمی می‌افتد بر زندگی دوست او تاثیر می‌گذارد اما با این وجود هر کدام از آنها در انجام اهداف شخصی و فعالیت های شخصی خود استقلال دارند و مستقل عمل می‌کنند.
در روابط عاطفی که وابستگی زیادی وجود دارد، به دلیل عدم تعادل در ارضای نیازها معمولاً منجر به مشکل می شود چون فردی که در این روابط بیشتر حمایت، عشق و توجه می دهد، احساس خوبی نیز نسبت به این موضوع دارد اما از آنجائیکه زمانی که خود او نیاز به عشق، محبت، توجه و حمایت دارد آن را را دریافت نمی‌کند این افراد از لحاظ عاطفی آسیب می‌بینند، به عزت نفس او لطمه وارد می‌شود و احساس حقارت می‌کند.
علاوه بر این فردی که توجه به حمایت بیشتری می گیرد ممکن است احساس کند طرف مقابل او را تحت فشار قرار داده است و میخواهد او را کنترل کند و عصبانی می شود.
این افراد بهتر است سعی کنند این وابستگی را تبدیل به یک دوستی عمیق و صمیمی کنند و به ارضای نیازهای دو طرف توجه کنند در حالی که هرکدام بتوانند به طور مستقل، روابط شخصی و اهداف شخصی خود را دنبال کنند.

تشخیص شخصیت وابسته
معیارهای تشخیصی برای افراد با وابستگی بیمارگونه و مفرط، به طور خلاصه به شرح زیر است:
– نیازی نافذ، فراگیر و افراطی به مراقبت شدن که به سلطه پذیری، وابستگی و ترس از جدایی بیانجامد.
– این حالت از اوایل بزرگسالی شروع شده باشد و در زمینه های گوناگون به چشم آید که نشانه هایش وجود حداقل پنج مورد از موارد ذکر شده در زیر باشد:
1- بدون توصیه و اطمینان بخشی فراوان دیگران، در گرفتن تصمیمات روزمره مشکل داشته باشد (مثل پوشیدن لباس یا انتخاب غذا در رستوران).
2- نیازمند آن باشد که دیگران مسؤولیت بیشتر مسایل عمده زندگی اش را برعهده بگیرند (مثل خرید خانه، انتخاب همسر، تعیین رشته تحصیلی و غیره).
3- به دلیل ترس از برخوردار نشدن از حمایت یا تأیید دیگران، در ابراز مخالفت با آنها مشکل داشته باشد، که این امر به دلیل فقدان اعتماد به قضاوت ها یا توانایی های خود باشد، نه فقدان انگیزه یا انرژی.
4- در کسب حمایت و پشتیبانی دیگران بیش از حد معطل بماند، تا جایی که حتی حاضر شود کارهایی را که دوست ندارد، به خاطر دیگری انجام دهد و این امر حالتی تکرار شونده در روند زندگی فرد داشته باشد.
5- در تنهایی احساس ناراحتی یا درماندگی کند، به دلیل ترس مبالغه آمیز از نداشتن قدرت مراقبت از خود.
6- با ختم یک رابطه صمیمانه، فوراً به جستجوی رابطه ای دیگر برآید تا آن را منبع مراقبت و حمایت از خود قرار دهد.
7- ذهنش به طرزی غیرواقع گرایانه به این اندیشه مشغول باشد که مبادا برای مراقبت از خود، تنهایش بگذارند.
مجموعه صفات فوق باعث می شود کارکرد شغلی این افراد اغلب مختل باشد، به طوری که نمیتواند مستقلاً و بدون نظارت دقیق شخص دیگری کارهای خود را انجام دهند.
– روابط اجتماعی آنها اغلب فقط با کسی است که می توانند به او وابسته شوند و خیلی از این افراد مورد بدرفتاری جسمی یا روحی روانی قرار می گیرند، فقط به این علت که با جرأت نیستند و در نتیجه نمی توانند ابراز وجود کرده و از حق و حقوق خود دفاع کنند.
– اگر غیبت فردی که به او وابسته اند طولانی شود، بیمار در معرض خطر اختلال افسردگی قرار می گیرد.

رهائی از وابستگی
در اوج آرامش و قدرت، آسیب‌های مربوط به وابستگی‌های قبلی خود را ترمیم کنیم؛ به این منظور :
- خودمان را دوست داشته باشیم و برای یادگیری مهارت‌های دوست داشتن خود، به جلسه‌های عملی آموزش مهارت‌های زندگی به‌منظور خودباوری و همیاری برویم.
- همواره جهت وابستگی خود را در مسیر عشق الهی و توکل به قدرت برتر جهان هستی معطوف کنیم.
- رابطه‌ای را ایجاد کنیم که در آن شکوفائی استعدادها و توانمندی‌های ما امکان‌پذیر شود.
- نباید انتظار داشته باشید که یکباره وابستگی شما به او کاسته شود؛ بلکه این امر به صورت تدریجی اتفاق می افتد.
- سعی کنید فعالیت های مطالعاتی، هنری، فکری و عملی را در پیش بگیرید تا بتوانید فکرتان را از دوست تان منصرف نمایید.
- با افراد دیگری طرح دوستی ریخته و برنامه های تفریحی- ورزشی داشته باشید تا به تدریج با جایگزین کردن آنها با این فرد از وابستگی شما به وی کاسته شود.
- ارتباط خود با دوست مورد نظر را به شرایط یا موقعیت های خاص محدود کنید.
- رفتارهای وابسته وار خود را شناسایی و کنترل نمایید.
گردآوری: بخش روانشناسی بیتوته