آریا بانو - تفسیر چمن در نقاشی کودکان
کودکان در نقاشی خود به ما پیغام هایی انتقال می دهند که برای درک آنها نیاز است نکته هایی در مورد تحلیل عناصر نقاشی بدانیم. در این مطلب بیتوته به تفسیر چمن در نقاشی کودکان می‌پردازیم.
در روانشناسی کودک با بررسی نقاشی روشی به سرعت برای دریافتن انگیزه‌ها و درون آن هاست؛ هرچند این مسئله فقط مخصوص کودکان نیست. المان‌هایی وجود دارند که در نقاشی کودکان بیش از همه مشاهده می‌شوند.
ناگفته نماند که بعضی وقتها نقاشی‌ها تنها نقاشی هستند و چیزی بیشتر از یک تجربه‌ی جذاب از بازی نیستند و در تجزیه نقاشی آن‌ها نباید مرحله سنی‌شان را نادیده گرفت؛ پس احتیاجی نیست دائما تلاش در تحلیل نقاشی‌های کودکان داشته باشیم.
بعضی اوقات هم می‌توانیم از خود آن‌ها در مورد معنی های نقاشی‌شان سوال کنیم. ما در این مقاله تصمیم گرفتیم به تفسیر چمن در نقاشی کودکان بپردازیم، ولی قبل از آن لازم است با چند نکته در ارتباط با زمینه و الگوی تفسیر نقاشی آنها را بشناسیم.

مکان نقاشی
مکان ترسیم نقاشی کودک در صفحه نشان دهنده مفهوم مخصوصی است. چنانچه کاغذی به صورت عمودی به کودک بدهیم و او کاغذ را بچرخاند و آغاز به ترسیم در سمت افقی کند، از این واکنش دو برداشت می‌توان کرد:
- این رفتار نشان دهنده یک احساس بینایی متحول شده است. یعنی کودک احتیاج به فضای محیطی بیشتری دارد و نوعی هویت گرایی و مادی‌نگری در آن دیده می‌شود.
- از طرفی می‌تواند علامت نوعی تضاد باشد که روحیه متضاد او نسبت به محیط را بیان می‌کند و نوعی خودمختاری و نیاز به اثبات شخصیت را نشان می دهد.
مکان ترسیم نقاشی و تفسیر چمن در نقاشی کودکان
- قسمت پائینی کاغذ نشان دهنده جهان تاریک ناخودآگاه و همین طور زندگی زمینی و روزانه است. چون که بخش پائینی کاغذ به طور ناخودآگاهی معرف زمین است؛ پس هنگامی که کودک چمن را به عنوان خطی از زمین ترسیم می‌کند نیاز حسی خود نسبت به تغذیه و ایمنی جسمانی را نشان می‌دهد.
- چنانچه او در سمت چپ کاغذ نقاشی کند، تصاویر بیشتر مربوط به گذشته اوست و در برابر نقاشی در سمت راست مربوط به آینده است. هرچه نقاشی‌های او به طور مثال نقاشی چمن به سمت چپ مایل باشند، کودک ترجیح می‌دهد هیجان‌ها و عواطف خود را به صورت مستقیم بیان کند و به نوعی رفتار کودکانه نشان دهد.
- چنانچه نقاشی‌هایش مایل به سمت راست باشند این علامت توانایی کنترل عقلی و تحول یافتگی و حرکت به سوی بلوغ در کودک است.
- در کودکان راست‌دست، قسمت چپ نشان دلبستگی به مادر و قسمت راست کاغذ، دلبستگی به پدر است. به همین ترتیب در کودکان چپ‌دست این مسئله برعکس است.
- بخش بالای کادر تصویر نشانگر ارزش‌های کودک، آرمان‌ها و آرزوها، رویا‌ها و خیالپردازی‌های کودک است.
- اغلب حدود چهل درصد از کودکان موضوع نقاشی را در مرکز ترسیم می‌کنند و این اتفاق در هفت سالگی به هفتاد درصد می‌رسد.
- تناسب آدمکی به صورتی است که چنانچه او آدمکی بزرگ نقاشی کند نشان دهنده اعتماد به نفس و حس امنیت در او دارد. اگر کودک آن را کوچک نقاشی کند، کم‌رویی و ترس درونی خود را در آن نقاشی کرده است.

خطوط
موضوع مهم دیگر در تفسیر چمن در نقاشی کودکان نوع خط ها و ضخامت آن‌هاست. به این صورت که خط های پررنگ و ضخیم نشان دهنده چهره جسمانی، میل به لذت های جسمانی و توجه به جسم است. این موضوع در مراحل رشد روانی جنسی فروید طرح شده است. ولی چنانچه خط های چمن تا اندازه ای خشن باشند که تا پاره کردن کاغذ ادامه پیدا کنند، نشان دهنده نبود رضایت و پرخاشگری در کودک هستند.
خط های کمرنگ در نقاشی علامت آرامش، حساسیت و لطافت روحی است و بعضی اوقات هم خجالتی و نداشتن اعتماد به نفس و شک را در او نشان می‌دهد.
گاهی اوقات نیز فشار قلم روی کاغذ تفاوت دارد، مثلا بخشی از آن پررنگ و بخشی کمرنگ کشیده می‌شود. این موضوع به معنی نوعی ناسازگاری در آن بخش است. کنشی داخلی کودک را بر آن می‌دارد که خطوط آشکار و پررنگ یا سایه‌دار نقاشی کند.
چنانچه خط های چمن نقاشی کودک شما مستحکم و مستقیم کشیده شوند علامت اعتماد به نفس و استوار بودن کودک شماست. در حالی که خط های منقطع مانند خط فاصله‌های کنار هم در نقاشی کودک، علامت کمال‌طلبی و تردید و میزان اثر پذیری اوست.
چنانچه در نقاشی نقطه‌گذاری دیده شود می‌توان گفت مادری ایرادگیر و عصبانی از او مواظبت می‌کند یا شاید نشان از مقابله با حس گناهش در مقابل ادرار بی‌اختیار باشد.
چنانچه سایه‌ها و رنگ‌های خاکستری بیش از اندازه تکرار شوند علامت افسردگی کودکان است و مدت زمانی که کودک به ترسیم سایه‌ها می‌پردازد با اهمیت تر از خود سایه‌هاست.
خط های شکسته و زاویه‌دار نشان از تحرک، خشم، ناآرامی، نیروی مردانگی و انرژی است. اما خطوط منحنی و لطیف به معصومیت کودکی نزدیک‌تر هستند و ملایمت و تبعیت‌جویی، زنانگی و انعطاف را نشان می‌دهند.
خط های راست در نقاشی علامت آرامش، بی‌انعطافی و ثبات است.
خط های سرازیر علامت بدبینی و افسردگی و خستگی و مرگ است. خط های سربالا علامت شادی و زندگی و هیجانات شدید است.
چنانچه کودک هنگام کشیدن نقاشی چمن یا هر نقاشی دیگری بسیار خط خطی کند یا از پاک کن بیش از اندازه استفاده کند، علامت غیر پایدار بودن یا حتی نارضایتی و حس حقیر بودن در اوست.

تفسیر رنگ
- انتخاب رنگ می‌تواند مفاهیمی را انتقال دهد که در تفسیر نقاشی کودک مفید باشد.
- رنگ آبی بیشتر مورد توجه کودکانی است که طبیعتی حمایت کننده دارند و از هم نشینی لذت می‌برند.
- رنگ قرمز رنگ هیجان است و البته یکی از رنگ‌های مورد علاقه کودکان است چرا که آن‌ها دوست ندارند از هیچ هیجانی به آسانی بگذرند.
- رنگ سیاه و بنفش، نشان دهنده تسلط است.
- سبز رنگ مورد علاقه افرادی است که دوست دارند متفاوت، هنرمند و باهوش باشند.
- رنگ زرد نشان دهنده هوش و شادی است.
- رنگ صورتی احتیاج کودک به عشق و قدردانی را نشان می‌دهد و بیشتر دخترها دوست دارند.
تفسیر کشیدن آدمک‌ متفاوت در کنار چمن
- در تفسیر نقاشی کودکتان، می‌توانید به شکل آدمکی که امکان دارد او در کنار چمن هم کشیده باشد دقت کنید. بررسی شکل‌ها در تفسیر نقاشی کودکان نقش مفیدی دارد.
- نکشیدن دست‌ها علامت آرامش و غیرتهاجمی بودن کودک است
- در حالیکه بزرگنمایی سایز دست‌ها نشان گر نوعی خشونت یا پرخاش است.
- پا‌ها در مورد امنیت می‌گویند، چنانچه پا‌ها کوچک کشیده شوند علامت نبود امنیت و ثبات در کودک است.
- کودک خجالتی آدمک‌هایش را کوتاه می‌کشد و دماغ و دهان برایشان ترسیم نمی‌کند و دستانشان را نزدیک به بدن نقاشی می‌کند.
- کودک تکانشی امکان دارد یک آدمک بزرگ و بدون گردن و غیرمتقارن نقاشی کند.
- کودک مضطرب ابرها، باران، پرندگان در حال پرواز را نقاشی می‌کند و برای آدمک‌هایش چشم نمی‌کشد.
- کودک ناایمن، اشکالی مانند هیولا می‌کشد که سری کوچک و بدنی بدون دست دارد.
- کودک عصبانی دستان و دندان‌های آدمک خود را بزرگ می‌کشد، دستانی دراز و چشم هایی در‌هم.
گردآوری: بخش کودکان بیتوته