آریا بانو - اثرات مرگ والدین بر کودکان و راه های کمک کردن به آنان
مرگ والدین یکی از دردناک ترین اتفاقاتی است که یک فرد می تواند در طول زندگی خود تجربه کند، اگر این موضوع در سنین کودکی اتفاق بیوفتد؛ ممکن است پیامدهای منفی را برای کودک به همراه داشته باشد زیرا آنها وابستگی بیشتری به پدر و مادر خود دارند. در ادامه به تفسیر این موضوع می پردازیم.
مرگ والدین برای کودکان
کودکان در سن آسیب پذیری هستند بنابراین می توانند بسیار بیشتر تحت تاثیر مرگ والدین قرار بگیرند، لذا به توجه بیشتری نیاز دارند. اطرافیان اغلب نمی دانند طریقه صحیح برخورد با این کودکان چگونه است همچنین آگاه کردن کودکان از موضوع مرگ والدین اغلب کار سختی است.
در بسیاری از موارد به علت آسیبی که به کودک در طی این فرآیند وارد می شود، از گفتن حقیقت اجتناب می شود یا به طور کلی شروع به دروغ گفتن به او می کنند. بازگو کردن مرگ والدین برای کودک از اهمیت بالایی برخوردار است اما باید به صورتی انجام شود که کمترین میزان آسیب به او وارد شود.
در صورتی که اطرافیان از روش های مناسبی برای این کار استفاده کنند کودک می تواند بهتر این دوره را بگذراند و سلامتی روانی او حفظ شود. در این زمینه برای داشتن عملکرد صحیح و منطقی، اطرافیان باید به مشاوره مراجعه کنند.
تاثیرات روانی مرگ والدین برای کودکان
بیماری‌های روحی
اولین و شایع ترین مشکلی که کودکان بعد از مرگ والدین خود تجربه می کنند اضطراب و افسردگی است، درجه ی این مشکلات بسته به سن کودک، شخصیت او و همچنین ارتباطی که با والدین خود داشته متفاوت است بنابراین ممکن است علائم متفاوتی را از خود نشان دهد.
گاهی کودک ساکت و گوشه گیر می شود؛ مثلا ممکن است به فعالیت های روزانه یا بازی با گروه دوستان خود تمایلی نداشته باشد. در مقابل گروهی از کودکان پرخاشگر و بدرفتار می شوند، این رفتار معمولا به دلیل این بروز می کند که کودک نمی تواند احساسات خود را بیان کند، گاهی حتی آنها احساسات خود را به درستی نمی شناسند در این موارد بهتر است با کودک صبورانه برخورد کنید و در جهت شکلگیری صحیح احساسات به او کمک کنید.

ترس از دست دادن اطرافیان
یکی از تاثیرات منفی مرگ والدین بر کودک؛ ترس از دست دادن اطرافیان است. در سنین کودکی والدین برای کودک نمایندگان جهان بیرونی هستند، بدین معنا که کودک هر رفتاری را از آنها می بیند و آن را به اطرافیان خود نسبت می دهد، بنابراین با مرگ پدر یا مادر او فکر می کند اطرافیانش هم او را ترک خواهند کرد. این تفکر تا بزرگسالی همراه او می ماند و می تواند بر رفتار صمیمانه او تاثیر منفی بگذارد.
کاهش فعالیت‌های کودک یا عقب‌گردهای رشدی
یکی از مشکلاتی که ممکن است این کودکان با آن درگیر شوند؛ عقب‌گردهای رشدی است. در این موقعیت کودک مهارت هایی را که از قبل به دست آورده بوده را از دست می دهد و ممکن است از نظر توانایی ها به مرحله ای پایین تر از سن تقویمی اش برسد.
این حالت معمولا در کودکان سنین پایین تر اتفاق نمی افتد بلکه کودکان بزرگ تر به فعالیت هایی که قبلا برای آنها مفرح بوده پایان می دهند. برای مثال او ممکن است با دوستانش بازی نکند یا از لحاظ تحصیلی افت پیدا کند. این موارد می تواند از نشانه های افسردگی باشد لذا باید کودک را برای درمان نزد روانشناس برد.

کمک به کودکان برای کنار آمدن با مرگ والدین:
نوع برخورد مراقبین و اطرافیان تاثیر بسیار زیادی در کنار آمدن کودک با سوگ دارد. بهتر است برای کمک به کودک برای پشت سر گذاشتن تجربه سوگ روش‌های زیر را داشته باشید:
• با کودک احساس همدلی داشته باشید، احساسات او را بپذیرید. در آغوش گرفتن کودک و توجه کافی می تواند به او احساس حمایتگرانه القا کند، در این صورت کودک احساس تنهایی نمی کند و می داند کسی هست که او را درک کند.
• کودک را تشویق کنید احساست درونی اش را بیرون بریزد . هیجاناتش را درون خود نگه ندارد. گریه کردن و صحبت کردن درباره احساسات می تواند برای او لازم است. برای برون ریزی هیجانات می توانید او را به کشیدن نقاشی، نمایش عروسکی، کتاب های مصور و... تشویق کنید.
• اجازه دهید کودک خاطرات خود را مرور کند و در این حین او را تنها نگذارید؛ اگر او خواست آلبوم خانوادگی اش را تماشا کند یا خاطراتی را برای دیگران بازگو کند او را همراهی کنید.
• زیارت والد از دست رفته یا همراهی با او در مکان هایی که قبلا حضور داشته اند می تواند بسیار کمک کننده باشد. می توانید یادگاری های والدین او را در اختیارش بگذارید؛ مثلا عکس یا وسایل آنها در اختیارش بگذارید، از این طریق می توانید حس نزدیکی را با والدینش حفظ کنید.
• از پنهان کاری در این مورد پرهیز کنید، کاملا عینی و درست این موضوع را برای او شرح دهید و از دادن اطلاعات مبهم با اشتباه جدا خودداری کنید. توجه داشته باشید این موضوع را متناسب با سن کودک توضیح دهید.
• یکی از مشکلاتی که ممکن است بعد از مرگ والدین برای کودک اتفاق بیوفتد این است که؛ اطرافیان یا والد دیگر زمان کمتری را برای بودن با او بودن صرف می کند. فشار روحی بعد از فوت همسر و همچینین مسئولیت سنگین نگهداری از کودک سبب می شود که وقت کمتری را برای انجام وظیفه هایش داشته باشد، همین موضوع می تواند تاثیرات منفی بر شخصیت کودک بگذارد. به همین دلیل باید علی رغم تمام مشکلات موجود زمان کافی را برای وقت گذرانی با کودک در نظر داشته باشید.

رفتارهای غلط در برخورد با کودکی که والدین خود را ازدست داده:
انتظار برای آمدن والد از دست رفته
اینکه اطرافیان کودک را برای برگشتن والدینش منتظر نگه دارند اشتباه است، مثلا نگویید پدر یا مادرش به سفر طولانی رفته و قرار است برای او هدیه بفرستد. در این صورت باید نقش بازی کنید؛ از یک طرف باید غم از دست دادن عزیز از دست رفته را به دوش بکشید و از طرفی دیگر باید دائما نقش بازی کنید زیرا با کودک صادق نبودید.
صحبت درباره بهشت و جهنم
در صورتی که از جملاتی مثل پدر یا مادرت به بهشت رفته و جای او بهتر از ما است و... استفاده کنید، ممکن است میل به خودکشی را در او بالا ببرید. همچنین استفاده از جمله خدا آدم های خوب را پیش خودش می برد؛ نیز سبب می شود کودک خیال کند افرادی که زنده مانده اند انسان های بدی هستند. در این مورد باید از دادن اطلاعاتی که چندان مفهوم نیستند به کودک پرهیز کنید.
دادن مسئولیت سنگین به کودک
در صورتی که شما به فرزند اول خانواده بگویید که او بعد از مرگ والدش مرد خانه است، بار هیجانی بالایی را به او وارد می کنید. بنابراین از این کار پرهیز کنید.
خارج کردن کودک از مراسمات سوگواری
به کودک خود اجازه دهید که در مراسم سوگواری شرکت کند، احساسات خود را بیرون بریزد، درباره آنچه اتفاق افتاده برای او توضیح دهید. کودکان باید از نزدیک مراسمات را تماشا کنند و حتی ناراحتی خود را ابراز کنند. در صورتی کودک زیر 8 تا 9 سال است نباید در مراسم خاکسپاری شرکت کند، اما کودکان بزرگ تر باید حاضر باشند و حتی اگر ظاهر متوفی تغییر نکرده باشد می توان چهره را نیز به آنها نشان داد.
حذف کردن خاطرات والد از دست رفته
اگر در مراحل بحرانی دست به تصمیم گیری بزنید، مثلا با عوض کردن خانه یا از بین بردن وسایل متوفی سعی در آرام کردن کودک داشته باشید، اشتباه است زیرا می تواند باعث ایجاد عقده در کودک شود و در آینده او تاثیرات منفی بگذارد. می توانید بعد از مراسم سوگواری یک وسیله یا عکس را به عنوان یادبود به کودک اهدا کنید.

مشاوره بعد از فوت والدین برای کاهش تاثیرات منفی بر کودک
این موضوع یکی از شدیدترین بحران هایی است که ممکن است برای یک کودک اتفاق بیوفتد، بنابراین می تواند اثرات منفی زیادی برای کودک به همراه داشته باشد که گاهی نیز تا بزرگسالی ادامه دارد. در کنار مشکلات روحی که این اتفاق ممکن است به همراه داشته باشد باید توجه کرد که شخصیت کودک در کنار هر دو والد خود رشد می کند و تکامل می یابد این موضوع به خصوص درباره ارتباط کودک با والد هم جنس خود اهمیت بالاتری پیدا می کند.
در کنار تمام موارد که ممکن است پیش بیاید احتمالا فشار روحی زیادی در این موقعیت به شما وارد شده باشد و نظم زندگی را به هم زده باشد، بنابراین توصیه می شود از یک مشاور در این زمینه کمک بکیرید. متخصصان می توانند به شما کمک کنند که چگونه این مراحل را پشت سر بگذارید تا آسیبی متوجه کودک نشود.
گردآوری: بخش کودکان بیتوته