آریا بانو - سرشت های مختلف در کودکان
سرشت رفتارهای ذاتی هر فرد که در وجود او نهفته است را شامل می شود. هر شخصی رفتار های منحصر به فرد خود را دارد و با همه افراد دیگر متفاوت است. افراد با توجه به عواملی مثل ژنتیک و محیطی که در آن متولد می شود و بعد در آن رشد می کنند سرشت متفاوتی دارند. کودکان نیز از سرشت برخوردارند. برای این که بتوانیم بهتر با کودک خود سازگار شویم بهتر است تا سرشت او را بشناسیم تا رفتار هایی مطابق آن داشته باشیم.
سرشت چیست؟
سرشت عبارت است از رفتار های ذاتی و الگوهای رفتاری خاصی که در هر فرد وجود دارد و به وجود آورنده رفتار های منحصر به فردی در هر شخص می شود.
در مورد سرشت هر فرد می توانیم بگوییم که درصد بیشتری از آن مربوط به ژنتیک می باشد.
هر فرد با فرد دیگری تفاوت دارد و این تفاوت حتی در خواهر و برادر ها هم دیده می شود.
اگر از سرشت کودکان درک کاملی داشته باشیم به راحتی می توانیم با آنها سازگار شویم و نیاز های آنها را برطرف کنیم.

انواع سرشت کودکان
کودکان از لحاظ سرشتی به سه دسته تقسیم می شوند ، که عبارت است از :
کودکان آسان
حدود 40 درصد از کودکان را تشکیل می دهد. این نوع کودکان الگوی خواب و بیداری منظمی دارند و انظباق پذیری آنها نسبت به اتفاقاتی که در اطراف آنها می افتد بیشتر است.
همانطور که از اسم این دسته از کودکان مشخص است ، این کودکان خوش رو و خوش خلق هستند و کم تر گریه می کنند ، از نظر میزان فعالیت معمولی هستند و نسبت به غریبه ها و مکان های ناآشنا واکنش های مثبت نشان می دهند.
این کودکان با تغییرات برنامه های روزانه به راحتی کنار می آیند و از نظر برنامه هایی مثل خواب ، تغذیه و دفع ادرار منظم هستند.
این کودکان با مادر خود تعاملی مثبت دارند. مادران این گونه شیرخوران اغلب تمایل زیادی به آغوش گرفتن نوزاد دارند و در مقایسه با کودکان دیر جوش و دشوار رسیدگی به این کودکان بسیار لذت بخش تر است. در واقع به خاطر واکنش های مثبتی که کودک در مقابل مادر نشان می دهد ، مادر برای رسیدگی به کودک ترغیب می شود و تمایل بیشتری نشان می دهد.
در اغلب موارد به خاطر رابطه مناسبی که بین مادر و نوزاد برقرار می شود ، نوزاد مادر خود را مورد اعتماد ترین فرد تلقی می کند و با حضور مادر در کنار خود احساس آرامش و امنیت می کند بدین صورت دلبستگی ایمن صورت می گیرد. چرا که نوزاد در مقابل نیاز هایش به خصوص در دو سال اول زندگی پاسخ ها مناسبی دریافت کرده است.
کودکان دشوار
گروه دیگری از کودکان هستند که الگوی خواب نامنظمی دارند و انطباق پذیری آنها نیز کم است. این گروه از 10 درصد کودکان تشکیل می شود.
این کودکان در صورتی که از والدین خواسته ای داشته باشند والدین به راحتی نمی توانند حواس آنها را پرت کنند و برای خواسته های خود اصرار شدیدی دارند. اغلب این کودکان تمایلی ندارند که در آغوش مادر و سایر افراد باشند و حتی وقتی در آغوش گرفته می شوند به شدت بی قراری می کنند.
اغلب مادران این کودکان به دلیل این که در فرایند نگهداری فرزند خود با ناکامی مواجه شده اند ، انگیزه کافی برای رسیدگی به نیاز های آن ها پیدا نمی کنند. بسیاری از مادران نیز دچار افسردگی می شوند زیرا از روش های مختلفی برای برقراری ارتباط با فرزند خود استفاده می کنند و هر بار با شکست مواجه می شوند.
کودکان دیر جوش
15 درصد از کودکان دارای این ویژگی شخصیتی هستند. این کودکان کم تحرک ، بداخلاق و منزوی و گوشه گیر هستند. آنها با محیط های اجتماعی مانند مهد کودک و مهمانی ها دیر سازگار می شود و در دوست یابی و مهارت های ارتباطی ضعیف هستند. این کودکان کم رو و خجالتی هستند و اعتماد به نفس پایینی هم دارند.
دنیا در دید این کودکان نا امن و غیر قابل اعتماد است. با وجودی که دوست دارند با همسالان خود ارتباط برقرار کنند اما گاهی اوقات به دلیل ترس از ترد شدن از این کار اجتناب می کنند.
با توجه به تعاملات بین مادر و کودکان دیر جوش، دلبستگی این کودکان از نوع دلبستگی ناامن اجتنابی در نظر گرفته می شود.

ابعاد سرشتی کودکان
برای ابعاد سرشتی می توانیم طیفی را در نظر بگیریم که در یک سوی این طیف افرادی هستند که به میزان شدیدی خصوصیات رفتاری در آنها ظاهر شده است و در سوی دیگر طیف افرادی هستند که خصوصیات های رفتاری را به میزان کمی نشان می دهند و در برخی دیگر از افراد این خصوصیات در حد وسط قرار دارد. این ابعاد را می توانیم این گونه دسته بندی کنیم:
هیجانی بودن کودک
برخی از کودکان احساسات خود را به راحتی بروز می دهند. برای مثال در زمانی که از موضوعی خوشحال می شوند این خوشحالی را با بالا و پایین پریدن و شور و حال زیادی نشان می دهند ، یا زمانی که مشکل یا ناراحتی ای پیش می آید به شدت ناراحت می شوند و حتی گریه می کنند. در این حالت ها والدین باید به کودک خود آموزش دهند که احساسات خود را بپذیرند و برای ابراز آنها مرز معینی تعیین کنند و به تدریج به کودک یاد دهند که احساسات خود را به صورت کلامی بیان کنند.
از سوی دیگر کودکانی وجود دارند که در ابراز احساسات خود ، خود دار هستند و نمی توانند به راحتی احساسات خود را بروز دهند. این کودکان سطح هیجانی پایینی دارند و در این صورت باید به آنها آموزش دهیم که در موقع نیاز و کمک از هیجانات خود استفاده کنند.

میزان سطح فعالیت
برخی از کودکان سطح فعالیت پایینی دارند یعنی این که بدون این که تحرک و فعالیت زیادی داشته باشند ، اطرافشان را نگاه می کنند. این کودکان از بازی با پازل لذت می برند ، می توانند ساعت های طولانی موسیقی گوش دهند ، مطالعه کنند و کار هایی از این قبیل. این کودکان در نظر دیگران مودب به نظر می رسد و والدین هم راحت تر می توانند با این کودکان کنار بیایند.
ولی برخی از کودکان هستند که سطح فعالیت بیشتری دارند و از همان کودکی ورجه ورجه می کنند و نمی توانند یک جا بنشینند ، حتی در خواب هم آرام ندارند و وول می خورند.
این کودکان در سنین مدرسه ، خصوصیات بیش فعالی را نشان می دهند.
این کودکان مشکل جدی ندارند بلکه باید در مکانی باشند تا بتوانند انرژی خود را تخلیه کنند.
کیفیت خلق و خوی کودکان
برخی از کودکان خوش اخلاق و خنده رو هستند و برخی دیگر از کودکان کاملا برعکس با کودکان دسته اول هستند و اگر در موقعیتی باشند که مورد علاقه آن ها نباشد و یا خواب کافی نداشته باشند ، عصبی ، نگران و غمگین می شوند.
خوگیری کودک
برخی از کودکان به آسانی و بدون تردید با اشخاص و محیط های جدید خو می گیرند و احساس غریبگی به آن ها دست نمی دهد ، اما برخی دیگر از کودکان در ابتدا کناره گیری می کنند و خجالتی به نظر می رسند ، رفته رفته یخ شان باز می شود و با فرد تازه ملاقات شده احساس راحتی می کنند. اگر کودکتان کناره گیری می کند از او انتقاد نکنید زیرا باعث می شود اضطرابش بیشتر شود و بیشتر به شما بچسبد.
میزان توجه و حواس پرتی کودک
برخی از کودکان برای انجام فعالیت های خود پافشاری و تمرکز زیادی را به کار می برند و در کار خود تداوم نشان می دهند تا آن کار را انجام دهند و بر روی کار خود تمرکز دارند تا حواس آنها پرت نشود اما برخی دیگر از کودکان به دلیل خستگی ، نا امیدی و … تمرکز خود را از دست می دهند.
این افراد به اتفاقاتی که در اطرافشان می افتد تمرکز نشان می دهند و حواسشان پرت می شود از این رو از انجام فعالیت منصرف می شوند.
آستانه مطلق
برخی از کودکان ، بسیار حساس هستند و به محض کوچک ترین صدا و یا مزه و بو واکنش نشان می دهند. اما برخی دیگر از کودکان این گونه نیستند و هیچ حساسیتی نسبت به اطراف خود ندارند.
کودکان منظم
برخی از کودکان الگوی روزانه خوابیدن و غذا خوردن منظمی دارند اما برخی از کودکان در انجام این کار ها نا منظم هستند و احتمال بدخوابی و بد غذایی در آنها وجود دارد. این کودکان برای آموزش رفتن به توالت هم با مشکل مواجه می شوند.

جمع بندی و نتیجه گیری
برای تشخیص سبک سرشتی کودک باید دو سال از تولد کودک گذشته باشد زیرا نوزادان در دو سال اول از خصوصیت های اخلاقی شبیه به هم برخوردارند. اما از سال دوم می توان سبک های سرشتی کودک را تشخیص داد.
خصلت های سرشتی هر فرد ممکن است تا پایان عمر فرد با او همراه باشد و تغییر آن ها به ندرت اتفاق می افتد.
والدین برای این که بتوانند با کودک خود سازگار شوند و بهترین نوع سبک تربیتی را انتخاب کنند بهتر است که سبک سرشتی فرزند خود را بشناسند.
گردآوری: بخش کودکان بیتوته