آریا بانو - سلامت روان کودکان پناهنده و تمام آسیب های روانی به آنان
کودکان پناهنده کودکانی هستند که قربانی سیاست، جرم و جنگ و یا اختلاف بین بزرگسالان هستند و به اجبار در چنین شرایطی قرار گرفته اند که در انتخاب آن هیچ نقشی نداشته اند. آنها برای حفظ جان خود به یک کشور ناشناخته مهاجرت کرده و دارای آینده ی مشخصی نیستند.
کودکان پناهنده چه کسانی هستند؟

نیمی از جمعیت پناهندگان را کودکان تشکیل می دهند و تقریبا یک سوم کودکانی که خارج از خانه مادری شان متولد می شوند و یا کودکانی که در شرایط مشابه مورد نگرانی های محافظتی هستند، پناهنده محسوب می شوند.
همچنین کودکانی که در معرض تهدید مستقیم خشونت های ناشی از اختلافات هستند و مجبور به جابجایی اجباری می شوند، جزو کودکان پناهنده می باشند که در این شرایط سلامتی آنها در معرض خطر است.
کودکانی که به علت شرایط نامساعد ذکر شده مجبور به مهاجرت می شوند و دارای مدارک قانونی نیستند در معرض خطر استثمار و سوء استفاده قرار می گیرند.
هر چند بسیاری از کشور ها از این گونه کودکان به خوبی استقبال می کنند اما این کودکان و خانواده هایشان اغلب در معرض تبعیض، فقر و حاشیه نشینی در شهرهای مقصد قرار می گیرند.
همچنین به علت نداشتن مدارک قانونی و آشنا نبودن با زبان کشور مقصد از تحصیل و سایر خدمات لازم محروم می شوند.
برخی از کشورها نیز به علت عدم همکاری های میان فرهنگی برای همسان سازی و یکپارچه کردن اجتماعی سبب می شوند تا این کودکان در معرض تهدیدات بیشتری قرار بگیرند.
تفاوت کودکان پناهنده با کودکان پناهنده اقتصادی
کودکانی که عضو خانواده پناهندگان اقتصادی هستند با کودکان پناهنده و یا پناه جو تفاوت دارند. پناهندگان اقتصادی کسانی هستند که کشور خود را با اهداف اقتصادی و کسب درآمد بیشتر به کشور مقصد ترک می کنند و برای این مهاجرت تنها یک دلیل دارند؛ چنین افرادی پناهنده محسوب نمی شوند. اما کودکان پناهنده به دلیل در امان ماندن از مشکلات متعددی به کشور های دیگر پناهنده می شوند که یکی از دلایل آنها می تواند اقتصادی باشد.
علت های اصلی مهاجرت کودکان پناهنده
کودکان به علت مشکلات متعددی مجبور به مهاجرت و پناهنده شدن به کشور دیگری می شوند. آنها به دلیل مشکلات فراوانی از جمله مشکلات اقتصادی، سیاسی، تحصیلی، امنیتی و ... مجبور به پناهندگی می شوند.
خانواده ها باید توجه داشته باشند که پناهندگی به جز در مواردی که به علت شرایط نابسامان جنگی و امنیتی باشد دارای مشکلات فراوانی خواهد بود و با این کار خود را در معرض خطرات بیشتری قرار خواهند داد.
کودکان پناهنده با چه مشکلاتی مواجه هستند؟
بدیهی است که کودکان پناهنده در این شرایط با مشکلات فراوانی مواجه خواهند شد که این مشکلات به تفکیک در ادامه بیان خواهد شد.
سلامت روان کودکان پناهنده

اگر چه در اغلب موارد به سلامت جسمی و شرایط اقامت این دسته از کودکان توجه خاصی می شود اما در بسیاری از موارد سلامت روان آنها نادیده گرفته می شود.
نادیده گرفتن این مشکل به خودی خود می تواند تأثیرات بدی بر روی زندگی این کودکان داشته باشد.
این امر به خصوص درمورد کودکانی که در شرایط پر استرس جنگی بوده اند بیشتر حائز اهمیت است.
کمبود خدمات سلامت روان موضوع پر اهمیتی است که باید هم در کشور مبدأ و هم کشور مقصد به آن پرداخته شود. دوران کودکی باید خالی از هر گونه استرس و ترس و نگرانی باشد.
مشکلات تحصیلی کودکان پناهنده

یکی از مهمترین بخش زندگی هر فردی آموزش و تحصیل است که به عنوان کلید موفقیت در آینده می باشد. بر اساس آمار و تحقیقات تنها 50 درصد از کودکان پناهنده آموزش دوران ابتدایی را فرا گرفته اند، در حالی که در سطح جهانی این رقم در حدود 90 درصد است.
در نتیجه یکی از مشکلات عمده ای که خانواده های پناهنده با آن رو به رو خواهند بود مشکل تحصیلی این کودکان می باشد.
اهمیت آموزش و تحصیل برای دختران از تأثیر و اهمیت بیشتری برخوردار است. به طور مثال اگر کودکان دختر، تحصیل را فرا می گرفتند در برخی از جوامع مانند آفریقا، آمار ازدواج کودکان تا دو سوم کاهش می یافت و یا بارداری در سنین نوجوانی تا 59 درصد کاهش می یافت.
مشکلات سازگاری کودکان پناهنده
میلیون ها کودک پناهنده در جهان با مشکلاتی در ارتباط با اینکه آنها متعلق به کجا هستند رو به رو می شوند. کافی است برای یک لحظه تصور کنید که شما یک کودک هستید و ناگهان به یک کشور ناشناخته ای وارد می شوید که تمام شرایط آن با کشور مبدأ شما تفاوت دارد و حتی زبان مردم آن کشور را متوجه نمی شوید، چنین تجربه ای واقعاً دشوار است. یکی از نتایج آن طرد شدن و تنها شدن می باشد.
برای برطرف شدن چنین مشکلی و حفظ سلامت روان کودکان پناهنده، باید جامعه و مدارس برنامه های برای بهبود تعامل کودکان در زمینه های مختلف پیاده کنند و به کودکان در یادگیری فرهنگ یکدیگر کمک کنند.
چنین اقداماتی از سوی جوامع و مدارس سبب می شود تا کودکان پناهنده دچار انزوای اجتماعی نشوند و از زندگی ساده ای برخوردار شوند.
تنهایی کودکان پناهنده

یکی از بدترین چالش هایی که کودکان پناهنده با آن مواجه می شوند و زندگی آنها را سخت می کند، دوری از خانواده است. آنها ممکن است در طول طی کردن مسیر به کشور مقصد بر اثر حوادثی مانند کشته شدن، گم شدن، دستگیر شدن و ... عضو یا اعضای خانواده خود را از دست بدهند.
طبق آمار حدود 100 هزار کودک پناهنده زیر 18 سال که به کشورهای اروپایی رفته اند بدون همراهی خانواده به آنجا رسیده اند. حال تصور کنید که طی کردن مسیری با هزاران کیلومتر بدون والدین و خانواده برای یک کودک چقدر می تواند دشوار باشد.
به علاوه کودکان تنها، در مسیر رسیدن به مقصد و یا در کمپ پناه جویان ممکن است با خطرات زیادی مانند آزار جنسی و ... مواجه شوند. 
در برخی از موارد که کودکان به علت دیپورت شدن والدین، از همراهی آنها محروم می شوند دچار کاهش عزت نفس و آسیب های روانی می شوند.
مشکلاتی که خانواده های پناهنده با آن مواجه هستند
از جمله مشکلاتی که خانواده ها در هنگام پناهنده شدن به کشوری با آن مواجه هستند شامل موارد زیر می باشد:
• مشکلات سکونت و نیاز های اولیه زندگی
• مشکلات سازگاری با محیط جدید مانند تغییر آب و هوا و زبان جدید
• مشکلات جسمی و نگرانی های مربوط به سلامت روان کودکان پناهنده و تمام اعضای خانواده
• وجود رفتار ها و کلیشه های مرتبط با پناهندگان مانند رفتار های تبعیض آمیز
• تغییر نقش اعضای خانواده؛ گاهی اوقات زنان یا کودکان مجبور هستند نقش سرپرست خانواده را به عهده بگیرند.
• دوری از خانواده و وطن و دلتنگی
• تنهایی و انزوای اجتماعی
• از دست دادن هویت و عزت نفس
• پاسخ های متفاوت به سوگواری، مرگ و تروما
سخن پایانی
گاهی اوقات به دلیل حوادث پیش بینی نشده ممکن است کنترل شرایط از دست ما خارج شود و اوضاع زندگی به دلخواه ما پیش نرود. گاهی این شرایط به قدری غیر قابل تحمل است که چاره ای جز دوری و تحمل رنج غربت باقی نمی ماند. در صورتی که در این شرایط قرار دارید باید به اعضای خانواده توجه ویژه ای داشته باشید.
اگر چه به دلیل شرایط خاص، تأمین نیاز های اولیه خانواده ها در اولویت پناهندگان قرار دارد اما باید سلامت روان خانواده ها را در نظر بگیرید.
سلامت کودکان پناهنده تحت تأثیر تروما، مهاجرت اجباری و مشکلات ناشی از آن قرار دارد.
کودکان به منابع بیرونی برای مراقبت از خود نیاز بیشتری دارند. در حالی که این کودکان نادیده گرفته شده اند و توجه به سلامت روانی آنها یکی از ضروریات است. در نتیجه خانواده ها قبل از قطعی کردن تصمیم خود بر پناهندگی باید تمام این مشکلات را در نظر بگیرند.
گرداوری: بخش کودکان بیتوته