بزرگنمايي:

آریا بانو - روانشناسی کودکان - بیشتر کودکانی که در سنین حدود 2 یا 3 سال هستند، چند دوست خیالی برای خود دارند که این دوستی‌ها تا حدود 4 و 5 سالگی هم ادامه می‌یابد؛ البته هر چه سن کودک بیشتر می‌شود، شدت این دوستی‌ها کمتر خواهد شد و به همین دلیل بیشترین و عمیق‌ترین دوستی بچه‌ها با دوستان خیالی را در سنین حدود سه سالگی می‌بینیم.
شاید شما هم دیده باشید گاهی بچه‌ها با کسی حرف می‌زنند، بازی می‌کنند، همراه او غذا می‌خورند و اسباب ‌بازی‌هایشان را با هم شریک می‌شوند اما این دوست دیده نمی‌شود، حرف نمی‌زند، حرکت نمی‌کند و فقط در ذهن و خیال کودک همراه اوست.
بیشتر والدین به خیالبافی‌های فرزند خود واقف هستند و آن را به‌عنوان بخشی از زندگی او پذیرفته‌اند.
اما پذیرش یک دوست خیالی و نامرئی کار چندان آسانی نیست؛ به ویژه آنکه فرزندتان با تمام قوا از آن موجود خیالی که گاهی اوقات با اسامی‌عجیب و غریب نیز نامیده می‌شود، دفاع کرده و دوست دارد که شما نیز او را یکی از افراد خانواده بدانید و باور داشته باشید.
نگران نباشید! تحقیقات نشان داده است که کودکان از 20ماهگی به بعد توانایی این را دارند که افکار و احساسات خود را به یکی از وسایل یا اسباب‌بازی‌های خود نسبت دهند و پس از این مرحله معمولا دوست خیالی قدم به زندگی فرزند شما خواهد گذاشت. این دوست خیالی از سن 3-2 سالگی وارد عرصه زندگی شده و گاهی تا سنین دبستان نیز باقی می‌ماند، به‌گونه‌ای که تقریباً 75درصد بچه‌ها تا سن 7سالگی ارتباط با دوست خیالی را تجربه کرده‌اند. البته هر چه سن کودک بیشتر می‌شود، شدت این دوستی‌ها کمتر خواهد شد و به همین دلیل بیشترین و عمیق‌ترین دوستی بچه‌ها با دوستان خیالی را در سنین حدود سه سالگی می‌بینیم. این مسئله در روند رشد کودک طبیعی است و کودکانی که دارای دوست خیالی هستند معمولاً خلاق‌تر هستند.
برخی از والدین نگران این قضیه هستند که ارتباط بیش ازحد با این دوست خیالی به روابط اجتماعی کودک لطمه بزند و او توانایی برقراری ارتباط با همسن و سالان خود را از دست بدهد، اما جای نگرانی نیست. جالب است بدانید که این کودکان اغلب سازگارتر و اجتماعی‌تر از کودکانی می‌شوند که دوست خیالی ندارند.
با گسترش روند تک فرزندی در خانواده‌ها، بد نیست والدین بدانند که کودکان تنها یا فرزندان اول خانواده معمولاً بیشتر از بقیه بچه‌ها، درگیر ارتباط با دوست نامرئی خود هستند و گاهی نیز تا بزرگسالی همراه او زندگی می‌کنند البته با گسترش روابط اجتماعی و جمع‌های دوستان، حضور دوست خیالی کم‌رنگ‌تر و گاهی حتی محو می‌شود.
بسیاری از والدین از حضور این موجود خیالی در زندگی فرزند خود وحشت دارند و سعی می‌کنند با بی‌توجهی یا انکار این دوست، آن را از صحنه زندگی فرزند خود حذف کنند. آنها می‌ترسند که این مسئله سبب گوشه‌گیری و انزوای بیش از حد فرزندشان شود، اما در حقیقت این طور نیست. از زمانی که کودک توانایی درک و استدلال و استنتاج را پیدا می‌کند، دوست دارد که تجربیات و آرزوهای خود را از زبان فردی دیگر نیز بیان کند و نکته جالب این است که پرسش‌کننده و پاسخ‌دهنده یک نفر خواهد بود؛ فرزند شما. این مسئله سبب می‌شود که او مشکلاتی را به‌عنوان مشکلات این دوست خیالی مطرح کند و با استدلال و استنتاج خود، پاسخی نیز برای حل این معما بدهد که البته اغلب این واکنش‌ها برگرفته از رفتار و کردارهای پدر و مادر است.
اگر شما نگاهی تیزبینانه به روابط فرزندتان و دوست نامرئی‌‌اش داشته باشید، در واقع بازتابی از برخوردها و رفتارهای خود را در آن می‌بینید و اگر حرف یا حرکتی، سبب ناراحتی شما می‌شود، بهتر است به جای تنبیه یا توبیخ کودک، به اصلاح آن رفتار در خود بپردازید.
با بزرگ‌تر شدن کودک و ورود به مرحله پیش دبستان، کودکان سعی در مخفی کردن این دوست خیالی دارند به‌خصوص اگر با واکنش‌های منفی یا مسخره‌آمیز شما نیز در این رابطه روبه‌رو شده باشند، اما این دوستان همچنان در زندگی فرزندتان حضوری فعال دارند. در این مرحله دقت کنید که حضور این دوست مانعی برای دوستیابی‌های واقعی وی نشود؛ هر چند که در اکثر بچه‌ها این اتفاق نمی‌افتد و به‌راحتی دوستانی پیدا می‌کنند. با افزایش مسئولیت‌ها و وظایف تحصیلی و گسترش روابط دوستانه، کم‌کم حضور این دوست خیالی کم‌رنگ‌تر می‌شود و تنها هنگام تنهایی‌های کودک به سراغش خواهد آمد. البته گاهی تشدید روابط با این موجود نامرئی به دلیل سرخوردگی و عصبانیت‌های ناشی از حوادث روزمره یا مهم، از قبیل تولد فرزندی جدید در خانواده، دعواهای مکرر پدر و مادر، جابه‌جایی مدرسه و... است که شما باید آگاهانه به کنترل و حل این مشکلات بپردازید تا دوباره شرایط به حالت عادی برگردد.
متخصصین روانشناسی رشد معتقدند که یکی از کارهای مۆثر در پیشرفت ذهنی و اجتماعی کودکان این است که آنها دنیا را از دیدگاه‌هایی متفاوت از دیدگاه خود ببینند و داشتن دوست‌های خیالی کمک مۆثری به این امر می‌کند. در حقیقت دوستان خیالی ابزار مناسبی برای آموزش مسائل به‌طور غیر‌مستقیم به کودک هستند. شما به‌عنوان والدین کودک در قبال این مسئله وظیفه سنگین و خطیری دارید و برخوردهای نامناسب با این قضیه می‌تواند اثرات سوئی تا آخر عمر بر روند رشد عقلی و اجتماعی کودک بگذارد.
چند نکته که والدین باید در برخورد با این موجودات نامرئی رعایت کنند، عبارتند از:
کودک را از داشتن دوست خیالی منع نکنید. بدترین کار ممکن این است که او را به خاطر این دوست تنبیه کنید. با این کار، فضای بی‌اعتمادی و ناامنی را در رابطه خود و فرزندتان پایه‌گذاری می‌کنید که اثرات سوء آن را در دوران نوجوانی او خواهید دید.
دوست خیالی کودک را مسخره نکنید و اجازه ندهید که دیگران نیز این کار را انجام دهند. هیچ دلیلی وجود ندارد که کودک را به دلیل صحبت با کسی که وجود ندارد مسخره کنید. به روابط دوستانه او با این مهمان نامرئی احترام بگذارید.
به کودک نگویید که دیگر بزرگ شده و نباید با دوستان خیالی خود حرف بزند. این مسئله اثرات روحی بدی روی او می‌گذارد؛ درست مانند اینکه از امروز به شما بگویند حق ندارید مادر خود را ببینید!
از طریق فرزند خود، با دوست خیالی ارتباط برقرار کنید. نترسید، کسی شما را دیوانه نمی‌داند؛ البته لزومی‌ندارد که بیش از حد در بازی غرق شوید. منطقی باشید و هیجانات خود را کنترل کنید. شما فقط یک بازیکن هستید و گرداننده اصلی بازی فرزندتان است.
در رابطه با این دوست خیالی با فرزند خود صحبت کنید و اگر دوست نداشت حرف زیادی بزند، به او احترام گذاشته و او را تحت فشار قرار ندهید. به حضور این دوست در خانه خوشامد بگویید و سۆالاتی در مورد زندگی او و تعداد خواهر و برادرها و... از فرزندتان بپرسید. این کار باعث می‌شود کودک، شما را نیز در گستره دوستان خود و این مهمانان نامرئی قرار دهد.
اگر کودک کارهای نادرست و اشتباهات خود را به گردن دوستش انداخت، نگران نشده و با او برخورد نکنید. از طریق برخورد با همین دوست خیالی، پیام خود را به فرزندتان برسانید؛ مثلاً بگویید « من واقعاً از دست فلانی عصبانی هستم. مطمئنم اگر مامانش هم اینجا بود عصبانی می‌شد. این بار دومی‌ است که بی اجازه به وسایل بابا دست می‌زند یا اسباب بازی‌هایش را جمع نمی‌کند».
منابع: جام جم آنلاین /همشهری آنلاین