پشت پرده آمارهای عجیب ازدواج در ایران؛ ۳۰۰ هزار چندهمسری صحت دارد؟

آریا بانو - مهر /آمارهای ازدواج و طلاق یکی از پربسامدترین اخبار در سال‌های اخیر به شمار می‌روند. افزایش طلاق، بالارفتن سن ازدواج و دیگر مسائل موجب شده است که بازار آمارهای ضد و نقیض در این زمینه داغ شود.
مدتی است برخی تحلیل‌ها در خصوص آمارهای منتشر شده از سوی ثبت احوال در فضای مجازی منتشر می‌شود که توجه بسیاری به خود جلب می‌کند. در واقع آمارهای ازدواج و طلاق یکی از پربسامدترین اخبار در سال‌های اخیر به شمار می‌روند. افزایش طلاق، بالارفتن سن ازدواج و کاهش ازدواج جوانان و دیگر مسائل موجب شده است که بازار آمارهای ضد و نقیض در این زمینه داغ شود و اخباری در خصوص ازدواج‌های غیر متعارف مانند کودک همسری، چندهمسری و ازدواج با افراد بالای 50 سال تحت عنوان « شوگرددی و شوگرمامی » بازخورد زیادی دریافت کند و این موضوع فارغ از صحت آمارها خوراک خوبی برای رسانه‌های غیر رسمی برای توجه بیشتر فراهم می‌کند.
مثلاً چند پیش خبری در خصوص ازدواج 25 هزار دختر و پسر جوان با افراد بالای 50 سال منتشر شده و از آن با اصطلاح « شوگرددی و شوگرمامی » یاد شد.
این در حالی است که در خبرها آمده بود از اول فروردین تا پایان دی ماه 1403، تعداد 17 هزار و 347 فقره ازدواج برای مردان بالای 50 سال و 6 هزار و 783 فقره ازدواج برای بانوان در همین گروه سنی ثبت شده است. که همین موضوع به ثبت 25 هزار ازدواج جوانان با افراد بالای 50 سال تعبیر شده بود. در حالی که در خبر از تفاوت سنی در این ازدواج‌ها سخنی به میان نیامده بود.

از سوی دیگر خبری مبنی بر 300 هزار چند همسری در ایران نیز پر بازدید شد و برخی مسئولین امر نیز این آمار را تکرار کردند. از طرفی آمارهایی هم در خصوص ازدواج و طلاق منتشر می‌شود و مثلاً عنوان می‌شود که به ازای هر 3 ازدواج 1 طلاق یا به ازای هر 5 ازدواج دو طلاق اتفاق می‌افتد در حالی که کارشناسان بر این باورند که آمارهای ازدواج یک سال با آمار طلاق در همان سال ارتباطی به هم ندارد و نباید با هم مقایسه شود. زیرا طلاق‌ها بیشتر در ازدواج‌های سال‌های قبل اتفاق افتاده است.
این آمارهای عجیب و ضد و نقیض ما را بر آن داشت تا به بررسی ماجرا بپردازیم.
25 هزار ازدواج بالای 50 سال
علیرضا لاور کارشناس خانواده و مدرس دانشگاه در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص خبر ازدواج 25 هزار ازدواج با افراد بالای 50 هزار نفر گفت: این امر در ابتدا بستگی به تعریف از جوانی دارد و اینکه چه بازه سنی را جوان در نظر بگیریم. مثلاً در بعضی تعاریف رسمی تا سن 39 سال را جوان در نظر می‌گیرند. بنا بر این ازدواج یک خانم 39 ساله با یک آقای 50 ساله عجیب نیست و تفاوت سنی در این ازدواج 12 سال و متعارف است.
وی افزود: بنابراین تفاوت سنی در این ازدواج‌ها بسیار اهمیت دارد. اگر در ازدواج اختلاف سنی بین زوجین مثلاً بالای 25 ساله باشد، می‌توان گفت چنین آماری درست است. مثلاً اگر یک دختر 18 یا 25 ساله با کسی که با پدرش هم‌سال است و لااقل 20 سال از او بزرگ‌تر است ازدواج کند یا یک پسر 25 ساله با خانمی که سن مادرش را دارد ازدواج کند در تعریف این پدیده قرار می‌گیرد.

وی با اشاره به اینکه در آمار آمده که 25 هزار ازدواج بالای 50 سال که 17 هزار نفر از آنان مرد و 6 هزار نفر زن بودند گفت: افرادی که در جوانی با افراد بالای 50 سال ازدواج می‌کنند معمولاً انگیزه مالی دارند. آن فرد بالای 50 سال نیز به دلیل تعامل عاطفی وارد چنین رابطه‌ای می‌شوند و معمولاً. تصویر یک رابطه پایدار ندارند و معمولاً تن به ازدواج رسمی نمی‌دهند تا شناسنامه‌شان سفید بماند. اگر آماری هم وجود داشته باشد باید ثبت احوال آمار ازدواج‌ها با تفاوت سنی بالای 20 سال یا 25 سال را اعلام کند.
تفاوت سنی در این ازدواج‌ها بسیار اهمیت دارد و اگر در ازدواج اختلاف سنی بین زوجین مثلاً بالای 25 ساله باشد، می‌توان گفت چنین آماری درست است
لاور همچنین بیان کرد: آمار ازدواج بالای 50 سال یکی ناشی از افزایش سن ازدواج است. بسیاری از افراد تا شرایط مادی در زندگی‌شان به یک شرایط ثابتی نرسد و به لحاظ تأمین هزینه‌ها اطمینان حاصل نکنند ازدواج نمی‌کنند. از سوی دیگر بحث ازدواج مجدد هم مطرح است. یعنی فردی که سابقه طلاق دارد یا همسرش فوت کرده احتمالاً دوباره ازدواج می‌کند و این جزو آمار ازدواج در این سنین حساب می‌شود.
آیا 300 هزار چندهمسری در ایران صحت دارد؟
موضوع بعدی آمار چند همسری در ایران است. در خبرها آماده بود که 300 هزار مرد دارای چند همسر در کشور وجود دارد.
علی اکبر محزون کارشناس حوزه آمار و جمعیت شناسی در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: طبق آمار سرشماری سال 1395 ما حدود 21 میلیون و 260 هزار مرد متأهل در کشور داشته‌ایم. طبق آمار سرشماری همان سال تعداد 21 میلیون و 140 هزار زن متأهل وجود داشته که کمتر از تعداد مردان متأهل است و فقط زمانی می‌شود به آمار مردان دارای چند همسر رسید که تعداد مردان در مقایسه با تعداد زنان متأهل کمتر باشد و سرانه بیش از یک همسر به ازای هر مرد حاصل شود.
وی در ادامه در پاسخ به این سوال که چگونه ممکن است تعداد مردان متأهل از زنان متأهل بیشتر باشد گفت: این مسئله احتمالاً به تعداد اتباع در زمان سرشماری در ایران مربوط است. عمدتاً اتباعی که به ایران آمده بودند و خانواده‌شان هنوز در افغانستان بودند، باعث این نوع اختلاف شده‌اند که مردان متأهل مقیم کشور بیشتر از زنان متأهل شده بود. سرشماری نفوس شامل جمعیت مقیم کشور اعم از ایرانی و غیرایرانی می‌شود.

علیرضا لاور در این خصوص هم بیان کرد: این آمار هم محل چالش است. این آمار باید بر اساس تعداد مردان متأهل و زنان متأهل باشد و به تعدادی که تعداد زنان متأهل بیشتر باشد می‌توان آن را جزو آمار چند همسری به حساب آورد.
وی در ادامه در خصوص علت بیشتر بودن تعداد مردان متأهل از زنان متأهل در آمارهای سرشماری گفت: چگونه ممکن است مرد متاهلی در ایران باشد که زن متاهلی به ازای آن در سرشماری نباشد. این مسئله ممکن است به دلیل ازدواج ایرانیان با اتباع یا افراد غیر ایرانی باشد که همسرانشان در جمعیت افراد متأهل ثبت نشده‌اند.
فقط زمانی می‌شود به آمار مردان دارای چند همسر رسید که تعداد مردان در مقایسه با تعداد زنان متأهل کمتر باشد و سرانه بیش از یک همسر به ازای هر مرد حاصل شود
هاشم کارگر رئیس سازمان ثبت احوال نیز در خصوص نشر اخبار ضد و نقیض و آمارهای غلط گفت: سازمان ثبت احوال متولی تولید و انتشار آمارهای جمعیتی است. به این منظور مطابق قانون ما در سال 1402 مرکز رصد جمعیت کشور را راه اندازی کردیم. در مرکز رصد جمعیت داشبوردهای جمعیتی وجود دارد و در آن یک سری اطلاعاتی وجود دارد که ما برخی از آن اطلاعات را که مورد نیاز عموم جامعه بوده را در پرتال‌مان گذاشتیم. بنابراین هر آمار و اطلاعاتی که اعلام می‌شود، اگر در پورتال سازمان ثبت احوال باشد ما قبول داریم.
وی در ادامه گفت: اگر چنین آماری از مرجع رسمی نقل شود و یا به غلط از سوی سازمان ثبت احوال بیان شود غیر قابل اعتماد است و قطعاً پیگیری می‌کنیم. اما تحلیل‌های غلط مراجع غیر رسمی به سازمان ثبت احوال ارتباطی ندارد.