آریا بانو - ایران / 10 تا 15 سال آینده با سونامی بیماریهای قلبی و عروقی روبه روخواهیم شد. به همین دلیل ضروری است برنامهای مؤثر، قابل پیگیری و ملی را پیادهسازی و اجرا کنیم تا بتوانیم از این سونامی که پیش روی‌مان قرار دارد، پیشگیری مؤثری انجام دهیم.
بالای 45 درصد از مرگ و میر ایرانی‌ها به دلیل بیماریهای قلبی و عروقی است. امید جهان خواننده پاپ کشورمان در سن 44 سالگی به علت سکته قلبی فوت کرد. عارضهای که سال 96 گریبانگیر پدرش شد و او هم بر اثر سکته قلبی جان سپرد. فوت پدر و پسر هنرمند و مرگ زودرس آن‌ها به علت بیماریهای قلبی و عروقی این سؤال را در ذهن ایجاد میکند که عامل ژنتیک یا وراثت چقدر در بروز بیماریها نقش دارد؟ بنابراعلام مسئول پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی تهران اگر یکی از اعضای خانواده زیر 45 سال دچار سکته قلبی و مغزی شود، ریسک این عارضه در بستگان درجه یک او، بیش از 3درصد افزایش پیدا میکند.
بازار 
همیشه پای ژنتیک در میان است، به خصوص اگر موضوع سکته باشد. دکتر سعید صادقیان متخصص قلب و عروق و مسئول پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره نقش ژنتیک یا ارث در بیماریهای قلبی عروقی می‌گوید: «بیماریهای قلبی و عروقی که شامل سکته‌های مغزی و قلبی میشود، چندعامل شناخته شده، دارند که میتواند در سنین پایینتر عارضه ایجاد کند. چربی خون، قند خون و فشارخون بالا، مصرف دخانیات مثل سیگار از جمله عوامل مشخص در ایجاد بیماریهای قلبی و عروقی است، اما یکیدیگر از عوامل سابقه بیماری قلبی و عروقی «سکته‌های قلبی و مغزی» در بستگان درجه یک است.
براساس بررسیهای انجام شده اگر در خانوادهای یکی از اعضا زیر 45 سال دچار سکته قلبی یا مغزی شود، در تک تک اعضای خانواده ریسک بیماری 3.8 درصد بیشتر میشود. حالا اگر این عارضه زیر 55 سالگی رخ دهد، ریسک 2.2 درصد افزایش مییابد. اگر زیر 65 سالگی سکته قلبی و مغزی در فردی رخ دهد، ایجاد این عارضه در بستگان درجه یک او 1.7 درصد بیشتر میشود. »
او با بیان اینکه وجود سابقه بیماری قلبی عروقی در یک خانواده از اهمیت بالایی برخوردار است، توضیح میدهد: «سابقه فامیلی به عنوان عامل پنجم میتواند ریسک ابتلای سکته‌های مغزی و قلبی را در سنین پایین بسیار بالا ببرد. به همین دلیل در مرکز قلب، درمانگاهی دایر شده است برای افرادی که دچار سکته قلبی زودرس شده‌اند، اعضای خانواده او را از لحاظ چربی، فشار، قند، استعمال دخانیات بررسی می‌کنند تا زودتر بتوانیم از ایجاد عارضه در دیگر اعضای خانواده جلوگیری کنیم.»
در خانوادهای که سکته قلبی زودرس رخ دهد، یعنی خانمها زیر 65 سالگی، آقایان زیر 55 سالگی و به طور میانگین زیر 60 سالگی را سکته زودرس میگویند. مسئول پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی تهران با تأیید این موضوع می‌گوید: «اینکه بگوییم ژن خاصی باعث ایجاد سکته قلبی میشود، بررسیها چنین چیزی را نشان نمیدهد، اما ژنهایی هستند که به خصوص در چربی خون و فشار خون اثرگذار است. به همین دلیل در افرادی که سابقه فامیلی هم دارند، احتمال بروز سکته‌های مغزی و قلبی افزایش پیدا میکند.»
بیماریهای قلبی و عروقی دلیل 45درصد فوتیها
این متخصص قلب و عروق در پاسخ به این سؤال که میتوان گفت میانگین سنی سکته‌های قلبی و مغزی پایین آمده است، می‌گوید: «برای چنین صحبتی باید هرم جمعیتی را در نظر بگیریم. یعنی چند درصد از جمعیت 85 میلیونی ایران در چه سنی قرار دارند. بعد بتوانیم در مورد چنین موضوعی نظر بدهیم. آمار و ارقامی که در پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه تهران داریم، نشان دهنده کاهش میانگین سنی سکته‌های قلبی و مغزی نیست. اما جمعیت ایران اکنون جمعیت جوانی است و کنترل موارد خطرزا به درستی انجام نمیشود.
به همین دلیل میتوان گفت، به علت وجود عوامل خطرزا وعدم کنترل آن‌ها این دو عامل دست به دست هم دادهاند تا بیماریهای قلبی و عروقی در کشور در مقایسه با کشورهای اروپایی در سنین پایینتری رخ دهد اما در مقایسه با کشوری مثل ترکیه حدود دوسال فاصله داریم. در 10 تا 15 سال گذشته برنامه جامعی برای کنترل عوامل خطر این بیماریها درکشور نداشتیم، به همین دلیل عوامل خطرزا، افزایش پیدا کرده‌اند. آن طور که آمارها نشان میدهند، بالای 45 درصد از مرگ ومیر ایران به دلیل بیماریهای قلبی و عروقی است و یک سوم این فوت‌ها در سنین زیر 65 سال رخ میدهد.»
طبق گفته دکتر صادقیان به مرگ و میرهای زیر 65 سال، مرگ‌های زودرس میگویند. او درباره برنامههای دیگر کشورها برای کاهش این نوع فوتیها توضیح میدهد: «کشورهایی مثل فنلاند توانسته‌اند با برنامه‌ریزی جامع و کنترل عوامل خطر، تا 80 درصد مرگ‌های زودرس ناشی ازبیماریهای قلبی و عروقی را کاهش بدهند. در قدم اول باید سواد سلامت در جامعه به شکل مؤثر گسترش پیدا کند، مردم با علائم و موارد هشداردهنده بیماری آشنا شوند و مسئولان هم باید برنامههای جامع و کلی برای کنترل این عوامل خطر داشته باشند و پیادهسازی کنند.»
به گفته مسئول پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی تهران، در سالهای گذشته برنامههایی انجام شده، اما مهم تداوم این برنامههاست که اتفاق نمیافتد که تا بررسی نتایج آن‌ها، برنامهها اصلاح شود، او می‌گوید: «باید برنامه ملی داشته باشیم تا با تغییر مدیران و دولتها برنامه تداوم داشته باشد، چون بحثی بسیار جدی است، اگر عوامل ایجاد خطر کنترل نشود براساس آمار و ارقامی که در پژوهشکده قلب و عروق داریم، سکته‌های قلبی و مغزی به شکل خطی در آینده افزایش پیدا میکند.
10 تا 15 سال آینده با سونامی بیماریهای قلبی و عروقی روبه روخواهیم شد. به همین دلیل ضروری است برنامهای مؤثر، قابل پیگیری و ملی را پیادهسازی و اجرا کنیم تا بتوانیم از این سونامی که پیش روی‌مان قرار دارد، پیشگیری مؤثری انجام دهیم. اکنون میتوانیم از ابزارهای هوش مصنوعی مثل سلامت دیجیتال (Digital Health) که شامل گوشی‌های هوشمند، گجت‌های پوشیدنی و دستگاه‌هایی که به طور اختصاصی، برای پایش علائم طراحی شده‌اند، استفاده کنیم و در زمان کمتری آموزشهای مؤثری در جامعه اجرا شود.»
زنان کمتر از مردان به بیماریهای قلبی مبتلا میشوند
دکتر صادقیان درباره تفاوت سکته های قلبی زودرس در مردان و زنان هم می‌گوید: «تفاوت قابل توجهی وجود دارد. در سنین زیر 50 سال تقریباً 25 درصد از بیماران را زنان تشکیل میدهند و 75 درصد را مردان. یکی از دلایل این موضوع، مصرف بالای سیگار است. حدود 20 درصد از مردان و حدود 5 درصد از زنان در این سن سیگار می‌کشند. اما نباید از جنسیت غافل شویم، چون در ایجاد این بیماری نقش زیادی دارد. به تدریج که سن خانمها بالا میرود میزان ابتلا به هم نزدیک میشود اما در انتها، باز هم سکته‌های قلبی زودرس در مردان 60 درصد و در زنان 40 درصد رخ میدهد.»