آریا بانو - چطور / اختلال رشد در کودکان زمانی اتفاق می‌افتد که افزایش وزن کودک خیلی کمتر از سایر بچه‌های هم‌سن‌وسالش باشد. به نظر می‌رسد نوزادان یا کودکانی که دچار اختلال رشد می‌شوند بسیار کوچک‌تر یا قدکوتاه‌تر از سایر کودکان هم‌سن خود هستند. عوامل زیادی ممکن است باعث این اختلال بشوند، اما بیشتر مواقع کمبود مواد مغذی و کالری علت اصلی است. کودکان خانواده‌هایی که مشکلاتی همچون فقر و استرس دارند، بیشتر در معرض خطر این اختلال قرار دارد. در این مقاله مفصل درباره اختلال رشد در کودکان و علائم و عوامل آن صحبت خواهیم کرد. لطفا تا انتها با ما همراه باشید.
اختلال رشد در کودکان چه علائمی دارد؟
ممکن است علائم در هر نوزاد یا کودکی کمی متفاوت باشد، اما در حالت کلی این نشانه‌ها عبارت‌اند از:
وزن نامتناسب با سن کودک‌؛
قد نامتناسب با سن کودک؛
تحریک‌پذیری؛
خستگی؛
خواب‌آلودگی بیش‌ازحد؛
نداشتن واکنش‌های اجتماعی متناسب با سن مانند لبخندزدن؛
تأخیر در تغییرات حرکتی (رشد حرکتی)؛
مشکلات یادگیری و رفتاری در کودکان بزرگ‌تر.
علل اختلال رشد در کودکان چیست؟
عوامل مختلفی می‌توانند باعث اختلال رشد در کودکان شوند که در ادامه مهم‌ترین آنها را بررسی کرده‌ایم.
1. دریافت‌نکردن کالری کافی
گاهی والدین یا پرستار شیر خشک نوزاد را به‌اشتباه اندازه‌گیری یا مخلوط می‌کنند، بنابراین نوزاد کالری کافی دریافت نمی‌کند. مشکلات مربوط به شیردهی به نوزاد یا شروع مواد غذایی جامد نیز می‌تواند باعث‌ اختلال رشد نوزاد شود. برخی از خانواده‌ها هم در تأمین غذای کافی برای فرزندان خود مشکل دارند و این علت اختلال رشد فرزندشان است.
2. کم غذاخوردن کودک
 برخی از کودکان به‌قدر کافی غذا نمی‌خورند. این مسئله شاید به‌علت تأخیر رشد یا بیماری‌های تأثیرگذار بر بلع، مانند فلج مغزی یا شکاف کام، باشد یا به‌خاطر وضعیتی مانند اوتیسم رخ بدهد.
3. مشکلات دستگاه گوارش
مشکلات سیستم گوارشی نوزاد می‌تواند مانع از افزایش وزن او شود. مسائل بسیاری ممکن است جذب مواد مغذی و کالری کافی برای افزایش وزن کودکان را دشوارتر کنند، مانند:
رفلاکس معده به مری (GER)؛
اسهال مزمن؛
فیبروز کیستیک؛
بیماری مزمن کبد؛
بیماری سلیاک.
4. عدم تحمل غذایی
عدم تحمل غذایی یعنی حساسیت بدن به برخی غذاها، مثلا عدم تحمل پروتئین شیر به این معنی است که بدن نمی‌تواند غذاهایی مانند ماست و پنیر را جذب کند. این باعث می‌شود مواد مغذی لازم به بدن نوزاد نرسد و در نهایت منجر به‌ اختلال رشد شود.
5. بیماری‌های مزمن
کودکانی که بیماری‌هایی مانند بیماری قلبی، ریوی یا سیستم غدد درون‌ریز دارند ممکن است از سایر کودکان به کالری بیشتری نیاز داشته باشند. در صورتی که این کالری اضافه‌تر تأمین نشود، رشد در کودک مختل خواهد شد.
6. عفونت
در شرایطی که بدن کودک درگیر عفونت باشد، بدن برای مقابله با این عفونت کالری زیادی مصرف می‌کند و در مقایسه با مواقع عادی، به کالری بیشتری نیاز خواهد داشت.
7. اختلالات متابولیک
 این اختلالات تجزیه و جذب غذا یا گرفتن انرژی از آن را برای بدن سخت می‌کنند. همچنین شاید باعث شوند کودک بد غذا بخورد یا استفراغ کند.

اختلال رشد در کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
بسیاری از نوزادان و کودکان ممکن است در دوره‌های کوتاهی به‌اندازه کافی وزن اضافه نکنند. این مسئله ممکن است برای هر کودکی اتفاق بیفتد و جای نگرانی نیست، اما اگر کودک در مقطعی طولانی به‌اندازه کافی وزن اضافه نکند، پزشک سعی می‌کند علت آن را کشف کند. پزشک سابقه سلامت کودک از جمله سابقه وضعیت تغذیه‌اش را بررسی خواهد کرد و این‌گونه متوجه تغذیه ناکافی، استرس‌های خانگی یا مشکلات تغذیه‌ای می‌شود.
پزشک وزن، قد و دور سر کودک را در هر مراجعه اندازه می‌گیرد و نتایج را روی نمودار رشد قرار می‌دهد. اگر وزن کودک کمتر از بچه‌های هم‌سنش باشد یا آن‌طور که باید وزن اضافه نکند، یعنی دچار اختلال رشد شده است. پزشک ممکن است آزمایش‌هایی مانند آزمایش خون یا آزمایش ادرار را برای بررسی بیماری‌های تأثیرگذار بر وزن و رشد کودک تجویز کند.
متخصص تغذیه یا متخصص مراقبت‌های بهداشتی نیز ممکن است کالری موجود در رژیم غذایی کودک را ارزیابی کند تا مطمئن شود کودک به‌اندازه کافی کالری دریافت می‌کند.
اختلال رشد در کودکان چگونه درمان می‌شود؟
درمان این اختلال به علائم، سن و سلامت عمومی کودک و همچنین علت تأخیر رشد بستگی دارد. در ادامه چند نوع درمان رایج را فهرست کرده‌ایم.
تأخیر رشدِ ناشی از عوامل تغذیه‌ای را می‌توان با آموزش والدین برای تعیین رژیم غذایی متعادل برطرف کرد.
در صورتی که عوامل روانی‌اجتماعی دخیل باشند، درمان باید شامل بهبود پویایی خانواده و شرایط زندگی باشد. نگرش و رفتار والدین ممکن است نیاز به بررسی داشته باشد. در بسیاری از موارد، ممکن است کودک در ابتدا نیاز به بستری‌شدن در بیمارستان داشته باشد تا یک برنامه درمانی جامع پزشکی، رفتاری و روانی‌اجتماعی برای او اجرا شود.
گاهی ممکن است کودک علاوه بر مراجعه به ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی، به متخصص تغذیه، فیزیوتراپیست و متخصص ژنتیک نیز نیاز داشته باشد.
هشدار: به خاطر داشته باشید که هرگز بدون مشورت با پزشک، به کودک خود مکمل‌های غذایی ندهید.
عواقب احتمالی اختلال رشد در کودکان چیست؟
کودک مبتلا به این اختلال ممکن است دچار چنین مشکلاتی شود:
قد کوتاه؛
مشکلات رفتاری؛
تأخیر در رشد؛
مشکلات فکری؛
مشکلات مربوط به مدرسه.