بزرگنمايي:

آریا بانو - خراسان / آشنایی با علایم هشداردهنده در رفتارهای کودکان‌ و‌ نوجوانان که نشان‌دهنده ابتلای‌شان به رایج‌ترین اختلالات‌روانی است و باید توسط والدین جدی گرفته شود
خانواده مهم‌ترین نقش را در وضعیت تربیتی و روانی همه ما دارد و درشروع و سیر بسیاری از مشکلات روانی نقش مهمی ایفا می‌کند. بنابراین باید پدر و مادرها با آگاهی بیشتر، در مسیر فرزندپروری قدم بگذارند. یک سری نشانه‌های خطر در رفتارهای کودکان وجود دارد که نشان می‌دهد باید والدین حواس‌شان بیشتر از قبل به فرزند باشد، اما چگونه می‌توانیم بین اختلالات واقعی و واکنش‌های عادی کودک‌مان تفاوت بگذاریم؟ در ادامه، نکاتی در همین باره مطرح خواهد شد.
ناتوانی کودکان در تشخیص مشکلات ‌روانی
کودکان، بزرگ سالان کوچک هستند. آن‌ها نه تنها از نظر جسمی کوچک اند که از نظر هیجانی، اجتماعی و شناختی هنوز ناپخته و در ابتدای مسیر رشد هستند. به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت که به تشخیص مشکلات روانی خود بپردازند. بنابراین تنها والدین و مربیان هستند که با مشاهده رفتارها، روابط کودک و علایم هشداردهنده می‌توانند پی به وجود برخی مسائل و مشکلات روانی او ببرند. توجه به این مشکلات هم برای فرد و هم برای جامعه اهمیت دارد و ممکن است یک اختلال درمان نشده تا پایان عمر گریبان گیر خود فرد و محیط اجتماعی او باشد.
چرا شناسایی این اختلالات مهم است؟
در این مبحث تلاش ما بر این است که والدین با برخی از نشانه‌های شروع تعدادی از اختلالات رایج آشنا شوند و با مراجعه بهنگام به رفع و درمان آن اقدام کنند. اختلالات روانی مهم در کودکی حتی اگر موقتی و گذرا باشد ممکن است پیامدهای جدی در بر داشته باشد و یادگیری و رشد کودک را مختل کند.
تفاوت علایم اختلال ‌روانی با رفتار عادی
اولین گام در تشخیص عادی نبودن یک رفتار و احتمال ابتلای کودک به یک اختلال روانی را می‌توان در میان خانواده کودک یا اعضای درجه یک و 2 کودک جست‌وجو کرد. در صورت وجود یک اختلال در خانواده باید به سایر نشانه‌ها با دقت بیشتری توجه کرد. گام دوم در تشخیص اختلال، می تواند تکرار و تداوم یک نشانه رفتاری باشد و به یک واقعه یا یک تجربه کوتاه مدت نمی‌توان برچسب اختلال زد. نشانه‌هایی که در ادامه بیان می‌شود حداقل بین 3 تا 6 ماه به دفعات باید مشاهده شود و سپس در صورت تکرار برای تشخیص و درمان از یک متخصص کمک گرفته شود.
علایم هشداردهنده برای کودکان و نوجوانان با احتمال اضطراب یا افسردگی تغییرات ناگهانی در شخصیت کودک، پرخاشگری، غمگینی ناگهانی مانند گریه‌های بدون دلیل، از دست ‌دادن علاقه به محیط پیرامون، از دست‌ دادن اشتها، اختلال خواب(پرخوابی، کم‌خوابی)، نداشتن شور و شوق در لحن صحبت‌ کردن، اظهارنظرهای منفی درباره خود، انواع ترس‌ها، علاقه نداشتن به حضور در مدرسه یا سایر محیط‌های اجتماعی، بی‌قراری، نداشتن تمرکز و خستگی .
علایم هشداردهنده برای کودکان و نوجوانان با احتمال اختلال سلوک پرخاشگری وقلدری و تهدید کردن دیگران، آغازگر دعوای جسمانی، استفاده از سلاح سرد و گرم، بی‌رحمی با افراد و حیوانات، دزدی، آسیب به اموال دیگران، تجاوز به حقوق دیگران، دروغگویی و فریبکاری، زیر پا گذاشتن قانون و هنجار، فرار از مدرسه قبل از 13 سالگی، پشیمان نبودن یا عذاب وجدان نداشتن بعد از اشتباهات، بی رحمی و همدلی نکردن و اهمیت ندادن به احساسات دیگران، نگران نبودن درباره کیفیت عملکرد خود.
علایم هشدار دهنده برای کودکان و نوجوانان با احتمال اختلال نزاع‌طلبی مقابله‌ای غالباً کنترل خود را از دست می‌دهد، با بزرگ سالان جروبحث می‌کند، به قوانین و مقررات بی‌اعتناست، مدام دیگران را می‌رنجاند، دیگران را مقصر اشتباهات یا بدرفتاری‌های خود قلمداد می‌کند، به سادگی از دست دیگران ناراحت می‌شود، عصبانی و خشمگین است، اغلب تلافی جو وکینه‌توز است.
هر نوع پرخاشگری، اختلال نیست
شایان ذکر است در بیشتر اختلالات ذکر شده رفتارهای پرخاشگرانه دیده می‌شود که البته نمی توان هر نوع پرخاشگری را اختلال نامید ،چرا که پرخاشگری ممکن است ناشی از عوامل دیگر مثل سوگ، بیش فعالی و تکانشی بودن و حتی گاهی شیوه فرزندپروری والدین باشد. کمک گرفتن از یک متخصص می‌تواند کودک، والدین و جامعه را در پیشگیری از بسیاری از مسائل و مشکلات رهایی بخشد.
نویسنده : سمانه تعلیم‌دهنده| ‌ کارشناس ‌ارشد مشاوره توان بخشی