آریا بانو - اعتماد به نفس چیست؟
اعتماد به نفس یعنی فردی توان و توانمندی‌ها و یا شکل ظاهری خود را باور داشته باشد؛ او کسی است که خود را ارزشمند و بالا دانسته و به توانایی‌ها و استعدادهای خود اعتماد دارد.

بالا بردن اعتماد به نفس در کودکان شاید مساله‌ای دشوار و سخت به نظر آید اما باید در نظر داشته باشید که اعتماد به نفس در کودکی، آینده کودکتان را تحت تاثیر قرار می دهد. اعتماد به نفس در کودکان ارزش نهادن به کارهای آنان و حس ایجاد تعلق خاطر است. ما گاهی حالمان خوب و گاهی بد است و این مساله بخاطر عدم درک اعتماد به نفس در دوران کودکی است. اعتماد به نفس حس انعطاف پذیری را در کودکان افزایش داده و آینده‌ی آن‌ها را در بر می‌گیرد.
هدف شما به عنوان والدین در برابر فرزند خود این است که حس اعتماد را در کودک پرورش دهید و به او یاد بدهید که به خود احترام بگذارد. در ادامه به مجموعه‌ای از روش‌های منحصر به فرد برای ایجاد و بالا بردن اعتماد به نفس در کودکان اشاره خواهد شد.

علائم اعتماد به نفس پایین در کودکان
اولین قدم در بهبود و بالا بردن اعتماد به نفس در کودکان، شناسایی علائم کمبود اعتماد به نفس در آن‌هاست. در ادامه به چند مورد از این علائم اشاره خواهیم کرد.
اینگونه کودکان آرزو دارند تا مانند شخصی دیگر باشند. بیش از حد خیالپردازی می‌کنند و دوست دارند تا در همان دوران کودکی باقی بمانند تا مسوولیت دوران بزرگسالی به او سپرده نشود. آنها احساس بی ارزش بودن می‌کنند. این حس زمانی ایجاد می‌شود که کودک برای جلب کردن توجه و نظر دیگران دیگر امیدی ندارد. آنها در هنگام ایجاد مشکلات جدید گریه می‌کنند. این کودکان در هنگام مشکلات صبور نبوده و دائما مضطرب هستند و به شدت گریه می‌کنند. آنها با کلمات منفی از خود یاد می‌کنند. این کودکان دائما در مقابل والدین از خود به بدی می‌گویند. مثلا کاش مرده بودم و یا از خودش بیزار است. به همین علت او هیچ تلاشی برای بهبود خود و فعالیت‌های روزمره‌اش نخواهد داشت. آنها خود ویرانگر هستند. این کودکان به علت بیزاری مداوم از خود، گاهی در هنگام عصبانیت، خود را گاز می‌گیرند و یا با خراشیدن خود ابراز بیزاری می‌کنند. آنها از نظر ظاهری نامرتب هستند. اجازه شانه کردن مو و یا تعویض لباس خود را نمی‌دهند. آنها نسبت به آینده بدبین و بی‌حوصله هستند. این کودکان هیچگونه فکر و تصمیمی درباره آینده ندارند و اهمیتی نمی‌دهند که در آینده چه اتفاقاتی برای آن ها روی خواهد داد. با کودکان کوچکتر و ضعیف تر از خود رفتار ناشایستی دارند. آنها به دلیل عدم اعتماد به نفس، بچه های کوچکتر را می ترسانند و با این کار احساس قدرت خواهند کرد. در مقابل افراد سن بالا و بزرگتر از خود هیچ قدرت و اعتماد به نفسی ندارند. در مقابل هر غریبه‌ای یخ می‌زنند و گاهی ممکن است در اثر اضطراب در جای خود ادرار غیر ارادی داشته باشند. آن‌ها می‌ترسند که افراد جدید آن‌ها را ترسو و نالایق بدانند.

درک احساسات دیگران برای او دشوار است. چنین کودکی اگر تلاش کند می‌تواند احساسات دیگران را درک کند اما در صورتیکه به این منطق دست پیدا نکرده باشد، هیچ تلاشی برای درک احساسات دیگران نخواهد داشت. کودکی که دچار عدم اعتماد به نفس است، ابدا وظایف رهبری و مسوولیت‌های بزرگ را قبول نخواهد کرد. آنها می‌ترسند که در سازمان دهی دیگران و تصمیم گیری برای آن ها ناتوان عمل کنند. اغلب این کودکان منزوی و گوشه گیر هستند. آن‌ها نمی‌دانند چگونه نظر دیگران را جلب کنند. از کودکان دیگر، اجتماع و محیط بیرون فرار می‌کنند. حتی زمانی که وارد گروهی می‌شوند، به صورت ناشیانه عمل کرده و تلاش‌شان مثمر ثمر نخواهد بود. همسن‌های این کودکان، کمتر دوستی او را می‌پذیرند. او عقایدش را ابراز نمی‌کند، کمتر با دیگران صحبت می‌کند و کارهای گروهی را انتخاب نخواهد کرد. از بازی با دیگران لذت نمی‌برد و تنهایی بازی کردن را ترجیح می‌دهد. با پز دادن به همسن‌های خود، سعی دارد که نظر آن ها جلب کند. بعضی از کوکان فکر می‌کنند که بی ارزش هستند و راهی پیدا نخواهند کرد مگر با پز دادن تا توجه اطرافیان را به خود جلب کنند. آنها از همسن های خودشان به بدی یاد می‌کنند. زمانی که نمی‌توانند تایید دیگران را به دست آورند، سعی دارند تا کودکان اطرافشان را تخریب کنند. مثلا می‌گویند فلان کودک احمق است، کثیف و یا بچه بدی است و یا آن کودک نق می‌زند.
عوارض اعتماد به نفس پایین در کودکان
اعتماد به نفس خوب، به عنوان سلاحی برای کودک در برابر مشکلات دنیاست. کودکانی که به خودشان حس بهتری دارند، می‌توانند با مشکلات محیط و اطراف خود مقابله کنند. این کودکان خوش بین و شاد هستند. اما کودکانی که دچار کمبود اعتماد به نفس هستند، اضطراب و عصبانیت بر آنها غلبه می‌کند. کسانی که منفی نگر هستند، کمتر می‌توانند راهی برای مشکلات خود پیدا کنند. مطهره طاهری می‌گوید: در صورتیکه کودک به این جملات بپردازد “من خوب نیستم” یا “نمی‌توانم کاری را درست انجام دهم” می‌تواند در آینده تبدیل به فردی مطیع، افسرده و یا منزوی شود. در رابطه با اتفاق و چالش جدید می‌گوید که من نمی‌توانم.

روش های ایجاد و بالا بردن اعتماد به نفس در کودکان
1. به کودکتان عشق بدهید
اعتماد به نفس در کودکتان زمانی شکل می‌گیرد که به او عشق و علاقه بی حد و مرز بدهید. زمانی که شما کودکتان را با تمام توانی‌ها، مشکلاتش، اخلاق و یا قدرتش می‌پذیرید یعنی به او عشق بی‌نهایت داده‌اید. او را بغل کرده و ببوسید و به او بگوئیید که چقدر دوستش دارید.
2. به او توجه کنید
زمانی که به کودکتان توجه می کنید، اعتماد به نفس را در وجود او القا خواهید کرد و کودک متوجه خواهد شد که شما به او اهمیت و ارزش می دهید و بدین ترتیب او همبه خود ارزش و اهمیت خواهد داد. در هنگام صحبت کردن به او نگاه کنید و به او نشان دهید که با دقت دارید به صحبت های او گوش می دهید.
3. برایش محدودیت بگذارید
شاید برایتان عجیب باشد؛ ولی یکی دیگر از راه های بالا بردن اعتماد به نفس در کودکان، گذاشتن محدودیت برای اوست. به کودکتان بگویید بعد از خوردن غذا باید در جمع کردن سفره کمک کند. این باعث خواهد شد او علاوه بر یاد گرفتن حس وظیفه شناسی، خواهد دانست که کمک در جمع کردن سفره یکی از قوانین خانه است.
زمانیکه او بداند در بعضی مسائل در خانه محدودیت دارد، حس امنیت بیشتری پیدا خواهد کرد.
4. با تشویق اعتماد به نفس او را بالا ببرید
تشویق در بالا بردن اعتماد به نفس در کودکان بسیار موثر است. زمانیکه او درست رفتار می‌کند او را تشویق کنید. متاسفانه افراط گری در ابراز محبت، توجه زیاد با تشویق کردن در تضاد است.
تشویق یعنی آنطور که کودکتان توانایی دارد، در حد توانی‌هایش، مورد تشویق قرار بگیرد. زمانیکه کودک شما حس کند دچار بی‌قدرتی است، از رفتارهای تخریبی استفاده خواهد کرد. اگر مداوم به کودک بگویید تو باهوش هستی، بعد از اولین شکست خود او به هوش خود شک خواهد کرد. به کودک بیاموزید که در هر کار و یا فعالیتی باید تلاش بیشتری کند. زمانیکه کودکتان گفت من خانه‌ای ساخته‌ام، به او لبخند بزنید و بگویید البته که تو این کار را کرده‌ای. با تشویقی متعادل می‌توانید هم اعتماد به نفس او را بالا ببرید و هم او را دچار اعتماد به نفس کاذب نکنید.
5. اجازه بدهید تا کودک شما اشتباه کند
اگر کودک شما با خواب ماندن از اتوبوس مدرسه جا مانده است، بهتر است تا به او بگویید به کار خودش فکر کند که چرا امروز به مدرسه در رسیده است تا دفعه بعد آن را انجام ندهد. در واقع نتیجه‌ی خروجی اشتباه کردن، بطور غیرمستقیم در بالا بردن اعتماد به نفس در کودکان موثر است.
اگر زمانی دیدید که کودک شما به زمین خورد و یا با کودکان دیگر بر سر اسباب بازی به دعوا پرداخت، دخالت نکنید. کودک شما برای رشد ذهنی نیازمند استقلال است. زمانیکه خودشان مشکلاتشان را برطرف کنند در آینده انسان‌های موفق تری خواهند بود. برای آنکه کودک شما به مفهوم بله می توانم برسد، باید کمی عقب ایستاده و فاصله را رعایت کنید.
6. از مقایسه کردن او دوری کنید
فرزند خود را با دیگران مقایسه نکنید. به طور مثال نگویید چرا همانند برادرت یا خواهرت نیستی؟ یا فلانی از تو بهتر است و درسش را به موقع می‌خواند. یا حتی مقایسه‌هایی مثبت مانند تو هم همانند او بهترین نقاش هستی. این تصویر سازی شما برای کودک باعث خواهد شد تا همیشه کودکتان خود را همانگونه ببیند. اگر بتوانید کودکتان را به خاطر منحصر به فرد بودنش تشویق کنید، ارزش بیشتری به او خواهید داد.
7. کودک خود را با نامش صدا بزنید
و اما آخرین راهی که برای بالا بردن اعتماد به نفس در کودکان می‌توانیم به آن اشاره کنیم، نوع خطاب قرار دادن آن‌هاست. زمانیکه می خواهید کودک خود را تشویق و یا ابراز محبت کنید او را با نام کوچک صدا کنید. مثلا بگویید امیر جان من به تو افتخار می‌کنم. بگذارید کودک در زمان تقدیر و تشکر و در هنگام سرزنش کردن، صحبت شما را درک کند. این کار باعث خواهد شد تا کودک شما به اعتماد به نفسی لازم رسیده و خود را با قوانین خانه وفق دهد.