بزرگنمايي:
آریا بانو - اختلالات تجزیه‌ای یا گسستگی
کلمه گسست یا تجزیه به مفهوم جدا شدن از دیگران، جهان اطراف یا خود است. مطابق DSM ویژگی های بنیادی اختلال تجزیه ای گسیختگی و ایراد در عملکردهای اغلب همواره هشیاری،حافظه، هویت یا ادراک محیط است. این گسست یا مشکل امکان دارد به صورت غیر منتظره یا کم کم پیدا شود و موقت یا ممکن باشد.
اختلال تجزیه ای چیست؟
اختلال تجزیه ای اختلالات روانشناختی است که دربردارنده تجزیه یا گسست در جنبه های هوشیاری. از جمله هویت و حافظه است و سبب به وجود آمدن مشکلاتی در زندگی روزانه میشود.
انواع اختلالات تجزیه‌ای
اختلال‌های تجزیه‌ای در طبقه‌بندی‌های کلاسیک اختلالات روانی به دسته های گوناگون تقسیم‌بندی می‌شوند: فراموشی تجزیه‌ای، مسخ شخصیت و اختلال هویت تجزیه‌ای.
فراموشی تجزیه‌ای:
در این اختلال، شخص خاطره‌های مرتبط به قسمتی از زندگی خود یا رویدادی که برایش اتفاق افتاده را فراموش می‌کند. همان گونه که گفته شد، قسمت فراموش‌شده، امکان دارد اتفاقی ناخوشایند باشد که قبول کردن آن برای بیمار سخت است و ذهن سعی می‌کند تا آن قسمت از آگاهی را کنار بگذارد.
اتفاقاتی که فراهم کننده این اختلال هستند، می‌توانند مواردی مثل تصادف، بدرفتاری‌های جنسی و تجاوز باشند. بعضی اوقات فراموشی‌ها، متناهی به یک اتفاق ویژه در دوره‌ای معلوم و کوتاه است و بعضی اوقات نیز امکان دارد قسمت هایی گسترده تر از خاطره‌های شخص را درمیان می گیرد.
اختلال مسخ شخصیت:
بیماران مبتلا به این اختلال، حس گسست و جدایی نسبت به خود یا محیط اطراف پیدا می‌کنند و حس شان امکان دارد جدید و گوناگون باشد. به طور مثال امکان دارد تجربه خود را با این جمله‌ها شرح دهند: «مثل اینکه واقعی نبودم و داشتم از بیرون به خودم نگاه می‌کردم. هم خودم و هم محیط دور و برم عوض شده بود و شکلی غیرواقعی یا کارتونی داشت. مثل اینکه همه چیز از مقوا بود، هم آدم‌ها، هم درخت‌ها و همه‌چیز.»
اشخاص
سالم نیز امکان دارد در برخی شرایط ویژه، مثل محرومیت طولانی‌مدت از خواب، اضطراب شدید، کمی محرک‌های محیطی یا رابطه با اشخاص دیگر و گاهی اوقات مثل حملات پانیک، این تجربه را داشته باشند و حتما هم به آن اختلال مسخ شخصیت نمی‌گوییم. ولی چنانچه این وضعیتها در دوره زمانی چشمگیر در شخصی تکرار و سبب ناراحتی یا کاهش کارکرد در او گردد، تعیین این اختلال برایشان مطرح میشود.
اختلال هویت تجزیه‌ای:
این دسته از اختلال‌های تجزیه‌ای، شکلی پرسروصدا و نمایشی تر دارد و برای داستان‌نویسان، فیلمنامه‌نویسان و کارگردان‌ها، جذاب‌تر بوده و به همین علت شاید میان مردم نیز شناخته‌شده‌تر باشد. آثاری مثل
فیلم سی‌بل (دنیل پتری، 1976)،
فیلم روانی (آلفرد هیچکاک، 1960)،
فیلم هویت (جیمز منگولد، 2003) و مانند آن این اختلال را به تصویر کشیده‌اند.
در این اختلال که قبلاً به آن «اختلال چندشخصیتی» نیز گفته میشد، شخص در دوره‌های گوناگون زمانی شخصیت‌های مختلفی از خود نشان می‌دهد. این شخصیت‌ها امکان دارد حتی از وجود یکدیگر خبر نداشته باشند و خصوصیتهای فردی گوناگونی داشته باشند؛ به طور مثال امکان دارد از نظر دیدگاه، منش، نوع برخورد و رفتار، نوع راه رفتن، لهجه و نوع صحبت کردن کاملاً با هم فرق داشته باشند.
علائم اختلال تجزیه ای
- از دست دادن حافظه (فراموشی) در دوره های زمانی ویژه، حوادث، افراد و اطلاعات شخصی
- حس جدا شدن از خود و احساسات
- یک درک غیر حقیقی و دگرگون سازی شده نسبت به مردم و محیط پیرامون
- حس کمرنگ شدن هویت
- فشار و استرس چشمگیر در ارتباطات شخصی، کار و …
- ضعف در کنار آمدن با استرس عاطفی یا شغلی
- مشکلات بهداشت روان: مثل افسردگی، اضطراب، افکار و اقدام به خودکشی
- فردی که دارای اختلال تجزیه است امکان دارد دارای دیگر موارد بهداشت روانی باشد، مانند:
علائم پزشکی غیر قابل توضیح
* اختلال استرس بعد از سانحه
* افسردگی
* فوبیا
* اضطراب و حملات وحشت
* اختلال خوردن
* اختلال وسواس فکری عملی
* نوسانات خلقی
* تمایل به خودکشی یا آسیب به خود
دلایل اختلالات تجزیه ای
اختلالات تجزیه ای اغلب به عنوان راهی برای مقابله با تروما توسعه پیدا کنند. اختلالات معمولا در کودکی به وجود می آیند که در مقابل سواستفاده های طولانی مدت فیزیکی، جنسی یا عاطفی قرار میگیرند و یا در موارد بسیارکم، محیط خانه ای که ترسناک یا خیلی غیر قابل پیش بینی است.
فشار و جنگ یا بلایای طبیعی هم میتواند اختلالات تجزیه ای را به وجود آورد. هویت شخصیت هنوز در دوران کودکی شکل می پذیرد. پس، یک کودک نسبت به یک بزرگسال بیشتر می تواند خارج از خود قدم بردارد و تروما را که در شخص دیگری رخ می دهد ببیند. کودکی که جدایی را به علت تحمل دوره وسیع جوانی یاد میگیرد، میتواند این مکانیسم مقابله را در واکنش به موقعیتهای پرفشار زندگی بکار ببرد.
درمان اختلال تجزیه ای
با درمان مناسب و به هنگام خیلی از این افراد موفق شده اند علائم خود را بهتر کنند و کارکرد خود را تقویت کنند. درمان این اختلال اغلب شامل روان درمانی است و به بیمار کمک می کند نشانه ها و فرایند اختلال به وجود آمده را کنترل کند. هدف از درمان ترکیب عناصر گوناگون هویتی است. اغلب درمان این اختلالات سخت است.
هیچ
دارو یا درمان مستقیمی برای این اختلالات نیست. به هرحال داروهای تجویز شده برای درمان شرایط مربوط یا بهتر شدن نشانه ها می باشند. اغلب برای اشخاص مبتلا به اختلال تجزیه ای داروهای ضدافسردگی داده می شود.
گردآوری: بخش
روانشناسی بیتوته