آریا بانو - ولی واقعیت این است که اگر مقداری استرس، از نوعِ خوب، در زندگی ما وجود نداشته باشد، وجود ما آکنده از سرگشتگی و اندوه خواهد شد. اگر استرس را به عنوان عاملی تعریف کنیم که تعادل حیاتی ما را بهم می‌زند، چه در جهت مثبت و چه در جهت منفی، می‌توان مدعی شد که اَشکال مختلف استرسِ خوب، برای بهره‌مندی از یک زندگیِ سالم ضروری است. در این مقاله خواهید خواند که چه نوع استرسی برای شما مفید است.
استرس چیست؟
استرس احساس ناخوشایند ترس و نگرانی است که فرد در پاسخ به شرایط و موقعیت تهدیدکننده از خود نشان می‌دهد. «می‌توان دانش‌آموزی را که دچار اضطراب امتحان است به منزله‌ی فردی توصیف کرد که مواد درسی را می‌داند اما شدت اضطراب وی مانع از آن می‌شود که معلومات خود را هنگام امتحان به منصه‌ی ظهور برساند.» (پال- اریکسن 1964).
استرس شرایط ترس از موقعیت به وجود می‌آورد که گذراست و چنان‌چه مدت‌زمان طولانی و هم‌چنین ترس زیادتری فرد را درگیر کند، به اختلال هراس تبدیل می‌شود. به طور کلی نشانه‌های استرس عبارت‌اند از: هراس، بی‌تابی، ناتوانی در حفظ آرامش، اختلال در خواب، خشکی دهان، تهوع، غش و ضعف بدن، تحرک بیش از حد، لرزش دست‌ها و تپش قلب. در دانش‌آموز چنان‌چه این موارد دیده شد توصیه می‌شود به پزشک یا مشاور تحصیلی مراجعه شود و از او کمک بخواهد.
به گفته بعضی از محققان، استرس کوتاه مدت آن طور که تصور می شود، بد نیست. بخشی از رویدادهای مهم زندگی از جمله ازدواج کردن، بچه دار شدن و... می تواند پراسترس و هیجان آور هم باشد.
کمی استرس به زندگی هیجان می دهد: هر چند استرس های طولانی مدت در ایجاد بیماری هایی مانند بیماری قلبی، زخم معده، چاقی معده و اختلال حافظه نقش دارد اما باید دانست که در برخی موارد، کمی استرس می تواند باعث احساس خرسندی یا احساس مثبت در ما شود. به عنوان مثال ازدواج یا پیشرفت شغلی اگر چه همراه با استرس است اما استرس آن منفی نیست زیرا فرد احساس استرس و کمی ترس می کند اما هیجان هم دارد. این نوع استرس به زندگی معنی و امید می بخشد.

کمی استرس فرد را اجتماعی تر می کند: نتایج بررسی های محققان آلمانی در سال 2012 نشان می دهد، افرادی که یا به دلیل سخنرانی یا انجام تست ریاضی دچار استرس می شوند، به طور چشمگیری نسبت به افرادی که تحت موقعیت های استرس زا قرار نگرفته اند، رفتارهای اجتماعی مثبت تری دارند.این افراد اعتماد بیشتری به دیگران می کنند و در جلب اعتماد دیگران نیز موفق ترند.
کمی استرس حافظه را بهبود می دهد: کمی استرس باعث ترشح هورمون های کورتیزول می شود. بررسی های اخیر محققان آمریکایی روی گروهی داوطلب نشان داد، حافظه آن دسته از داوطلبانی که بر اثر استرس میزان تولید کورتیزول در آن ها افزایش یافته بود، نسبت به افرادی که هیچ افزایشی نداشتند، بهبود یافت.
کمی استرس قدرت خلاقیت را تقویت می کند: برای خلاق بودن در هر امری، از جمله نویسندگی، شعرسرایی یا یافتن راهبرد جدید کاری، کمی استرس لازم است زیرا این امر باعث می شود فرد کاملاً روی کار خود متمرکز شود.
کمی استرس فرد را آگاه می سازد: استرس یعنی واکنش هورمونی بدن به خطر؛به عبارت دیگر استرس به ما انرژی فیزیکی و ذهنی می دهد تا بتوانیم با هر نوع وضعیت و شرایطی کنار بیاییم. به عنوان مثال، هنگام رانندگی فرد را نسبت به تهدیدها آگاه تر می کند یا هنگام مصاحبه کاری به فرد جرأت بیشتری می دهد.
کمی استرس سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند: طی آزمایشی که روی نمونه های آزمایشگاهی انجام گرفت، مشخص شد هنگامی که موش ها در معرض استرس خفیف قرار می گیرند، در آن ها انواع سلول های ایمنی فعال می شود.
کمی استرس در بهبود سریع تر بیماری ها نقش دارد: نتایج بررسی ها نشان می دهد بیمارانی که بعد از عمل جراحی دچار استرس های کوتاه مدت می شوند نسبت به دیگران سریع تر بهبود می یابند.

استرس می تواند سبب رشد مغزتان شود: از قدیم گفته شده آنچه نتواند تو را بکشد، قوی ترت خواهد کرد. این مثل قدیمی می تواند در مورد استرس نیز کاربرد داشته باشد.
تا زمانی که موضوعی خیلی استرس‌زا نیست، ما عملکرد قوی‌تری از مغز می‌بینیم و در این صورت، عملکرد قوی مغز ما را شادتر می‌کند و اضطراب را کاهش می‌دهد و افسردگی از میان می‌رود".
پژوهش های علمی نشان داده است که استرس کوتاه مدت می تواند سبب بهبود کارکرد مغز شود. دانشمندان این نتیجه را با انجام آزمایش هایی بر روی موش ها بدست آوردند. زمانی که موش ها چند ساعتی در قفس های شان در معرض استرس و خطر قرار گرفتند، این نتیجه به دست آمد که سلول های جدید مغزی در آنها ساخته شد.
بعدها جوندگان هم نتیجه مشابهی را برای دانشمندان آشکار ساختند. پروفسور «دانیلا کوفر» در مصاحبه ای با «برکلی ولنِس» چنین می گوید: “ما تصور می کنیم که نتیجه مشابهی در مورد انسان هم به وجود بیاید. استرس مدیریت شده می تواند سبب هوشیاری بیشتر و عملکرد بهتر شود.”
استرس شما را از مریض شدن دور نگه می دارد : البته که داشتن استرس های مخرب و آن هم طولانی مدت می تواند باعث بیماری تان شود اما استرس های کوتاه مدت و خوب می توانند در بدن تان مقاومت بیشتری را هم به وجود آوردند.
دکتر سرانی در این مورد می گوید: “استرس خوب، عملکرد سیستم ایمنی بدن تان را افزایش می دهد.” مطالعه انجام شده در دانشگاه استنفورد نشان داده که موش ها که اندکی تحت استرس قرار گرفتند سیستم ایمنی آنها مقاومت بیشتری را در مقابل بیماری ها نشان داد.
دکتر «فردوس دبهار» استادیار روانشناسی دانشگاه استنفورد، بر این باور است که لازم نیست همیشه سیستم ایمنی را در بالاترین سطح آن قرار داد. به طور طبیعی مغز با چالش هایی که روبرو می شود این وضعیت را با ترشح هورمون های استرس تنظیم می کند.
مطالعات نشان داده که کمی استرس قبل از تزریق واکسن می تواند اثر آن را بیشتر هم کند.
امتحان دادن برای همه افراد اضطراب ایجاد می کند و این امری طبیعی است اما باید این اضطراب در مسیری قرار گیرد که به افزایش راندمان افراد کمک کند.
اضطراب و استرس موتور محرک بشر از ابتدای خلقت تاکنون بوده است و اگر به عنوان نمونه نگرانی و اضطراب از وجود خطرها نبود، انسان به این درجه از پیشرفت نمی رسید که تمدن ایجاد کند و شهرنشینی و ساخت تجهیزات مدرن و پیشرفته رخ نمی داد.
بنابراین اضطراب مقوله بد و مخربی نیست و همه افراد دارای درجاتی از اضطراب هستند اما به شرط آنکه در مسیری مفید و موثر هدایت شود.
باید به دانش آموزان آموزش داد که این نگرانی برای نتیجه امتحان خوب است اما باید از ابتدای سال برنامه ریزی کنند تا با تنظیم ساعات زندگی خود در پایان سال به نتیجه مطلوب دست یابند.
گردآوری: بخش روانشناسی بیتوته