آریا بانو - تنگناهراسی، به ترس از گیر کردن در یک مکان تنگ و راه گریز نداشتن در مکان‌های تنگ گفته می‌شود‎
آیا تا به حال فکر قرار گرفتن در اتاقک ام آر آی شما را به تردید و وحشت انداخته است؟ آیا تا کنون در آسانسور گیر کرده اید و شما را ترس و واهمه فرا گرفته است؟ اگر جواب مثبت است ممکن است به نوعی هراس بیمارگونه مبتلا باشید.
تنگناهراسی یا همان کلاستروفوبیا، به ترس از گیر کردن در یک مکان تنگ و راه گریز نداشتن در مکان‌های تنگ گفته می‌شود. تنگناهراسی شدید اغلب به عنوان یک اختلال اضطرابی دیده می‌شود و می‌تواند به وحشت‌زدگی منجر شود. بررسی‌ها نشان می‌دهند که حدود 5تا 7درصد از مردم جهان دچار تنگناهراسی هستند ولی تنها درصد کمی از آن‌ها از درمان روان‌پزشکی برخوردار شده‌اند.
اتاق‌های کوچک و یا قفل‌شده، تونل، آسانسور، مترو و جمعیت‌های شلوغ، هریک به تنهایی می‌توانند محرکی برای شروع علایم ترس باشند. فردی که در مواجهه با یکی از این شرایط دچار بروز علایم می‌شود، معمولا در مواجهه با سایر شرایط نیز دچار این حالت خواهد شد.
احساس ترس شدید از گیرافتادن و محدودیت، ترس شدید از خفه‌شدن، تمایل شدید به رفتن به مکان‌ها باز، اضطراب و نگرانی، احساس تنگی‌ نفس، نفس نفس زدن، تپش ‌قلب، تعریق و ضعف از شایع‌ترین نشانه‌های کلاستروفوبیا محسوب می‌شوند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که 5 تا 7 درصد از مردم جهان دچار تنگناهراسی اند ولی تنها درصد کمی از آن‌ها به متخصص مراجعه و درمان شده‌اند. شاید یکی از معروف­ترین اشخاص مبتلا به این ترس، هیتلر باشد. افراد حزب نازی به مناسبت تولد 50 سالگی هیتلر خانه‌ای به نام آشیانه عقاب بر بلندای شش هزار پایی ‏کوه‌های آلپ به او تقدیم کردند. نازی‌ها که از بیماری هیتلر اطلاع داشتند آسانسور را با فلز برنج صیقل خورده ساختند که باعث می‌شد تا نور، منعکس شده و آسانسور بزرگ‌تر به نظر برسد.‏
اتاق‌های کوچک و به ویژه قفل‌شده مثل زندان معمولی و انفرادی، انباری کوچک، تونل، آسانسور، اتومبیل، هواپیما، مترو، جمعیت‌های شلوغ، نشستن در یونیت دندانپزشکی و قرار گرفتن در اتاقک تصویربرداری ام آر آی و سی تی اسکن و نیز افتادن در آب برای کسی که شنا بلد نیست هریک به تنهایی می‌تواند محرکی برای شروع علایم باشد. فردی که در مواجهه با یکی از این شرایط دچار بروز علایم می‌شود، معمولاً در مواجه با سایر شرایط نیز دچار این حالت می‌شود. این افراد ممکن است حتی با فکر کردن در مورد این مکان ها نیز دچار دلهره شوند. بدیهی است که این افراد از عواقب اجتماعی و روانی خاصی برخوردار خواهند بود، زیرا دائماً در حال فرار از موقعیت های محرک خواهند بود. آنها فکر می کنند در این مکان ها و شرایط خاص ممکن است از ترس بمیرند. افراد مبتلا به این فوبیا از قرار گرفتن در فضاهایی که موجب ترس آنها و به وجود آمدن اضطراب در وجودشان ‏می‌شود، اجتناب می‌کنند. همچنین سعی می‌کنند این فوبیا را مخفی نگه دارند تا دیگران متوجه نشوند و برای ‏آنها مشکلی ایجاد نشود.
برخی افراد که برای اولین بار در یک فضای بسته دچار حمله اضطرابی می‌شوند، در آینده این ترس در ‏آنها شرطی‌سازی می‌شود و این باعث می‌شود تا از همه فضاهای بسته، ترس و هراس داشته باشند.‏ به عنوان مثال ترس از قرار گرفتن در دستگاه ام آر آی باعث شده تا پژوهشگران موفق به ساخت یک دستگاه ام.آر.آی باز شوند که می‌توان از بیماران مبتلا به کلاستروفوبیا، بدون نیاز به داروی آرام‌بخش و بیهوشی تصویربرداری کرد. بیماران می‌توانند در طول مدت تصویربرداری یکی از اقوام خود را در کنار داشته باشند تا از ترس آنها هنگام تصویربرداری کاسته شود.
پایه ژنتیکی این بیماری نیز اثبات شده است؛ به‌طوری که در بستگان درجه اول مبتلایان به این اختلال، شیوع ‏بیماری سه برابر افراد دیگر است.‏ عموماً پدیده یادگیری در فرزندان و پایه ژنتیکی، هر دو می‌توانند در ابتلا به این ترس در کودکان مؤثر باشند. ‏اگر کودکی به عنوان تنبیه در حمام یا انباری قرار گیرد و به طور اتفاقی دچار حمله اضطرابی شود ممکن است ‏با پدیده شرطی‌سازی، ترس از فضای بسته برای همیشه در او به وجود آید. به همین دلیل به والدین توصیه ‏می‌شود برای تنبیه فرزندان اگر می‌خواهید آنها را در اتاقی قرار دهید بهتر است در اتاق را باز بگذارید و مورد ‏نظارتتان باشد ولی به او بگویید اجازه ندارد از اتاق خارج شود. البته این نوع تنبیه باید موقت و کوتاه‌مدت باشد. ‏اگر رد فوبیاها را بگیریم به زمانی می‌رسیم که فرد با موقعیت ترسناک مواجه شده، از آن ضربه خورده و ترسیده ‏است.‏

تنگناهراسی شدید اغلب به عنوان یک اختلال اضطرابی دیده می‌شود
علایم
احساس ترس شدید از گیرافتادن و محدودیت
ترس شدید از خفه‌شدن
تمایل شدید به رفتن به مکان‌ها باز
اضطراب و نگرانی
احساس تنگی‌نفس
نشانه‌ها
نفس‌نفس‌زدن (تاکی‌پنه)
تپش‌قلب (پالپیتیشن)
تعریق
ضعف
درمان تنگناهراسی از طریق دارو درمانی، روان‌درمانی (حساسیت‌زدایی منظم، غرقه‌سازی، سرمشق‌گیری و تنش کاربردی)، هیپنوتیزم و خانواده‌درمانی امکان پذیر است. درمان با داروهای ضداضطراب مانند بنزودیازپین‌ها، بتا بلاکرها و مهارکننده‌های مونو آمینو اکسیداز و سایر داروها مانند بوسپیرون امکان پذیر است. همچنین می توان از نوروفیدبک و بیوفیدبک نیز در درمان غیر دارویی هراس به عنوان روش مکمل دارو درمانی یا در موارد مقاوم به درمان دارویی استفاده کرد.
با این حال، بیرون آوردن فرد از شرایط محرک بهترین درمان است. برای مثال بیرون آوردن از محل شلوغی و تراکم جمعیت. در فاز حاد تجمع در اطراف فرد تشدید کننده علایم است. درمان مواجهه سازی یا غرقه سازی، برای درمان تنگنا هراسی می تواند مفید باشد. به این شکل که فرد را در موقعیت استرس و هراس قرار می دهند و برای ماندن در آن موقعیت مورد نظر به فرد فشار وارد می کنند تا زمانی که حمله اضطراب از بین برود. اما خوشبختانه این هراس قابل درمان است و رفتار درمانی شناختی با استفاده از تصویر ذهنی و انجام گام به گام تمرین های خاص، فرد مبتلا را کمک خواهد کرد تا بر این هراس خود غلبه کند.
غرقه سازی یکی از روش‌های این درمان است که جهت مواجهه سازی خود با هراس خود از مکان‌های بسته که با شرطی سازی متقابل همراه خواهد شد. به این شکل که تصور و افکار مربوط به هراس فرد با تکنیک های آرام سازی عضلانی همراه خواهد شد. البته بعضی از درمان های روانشناختی با دارو درمانی همراه هستند. همچنین برنامه ریزی عصبی-کلامی و هیپنوتیزم درمانی نیز از راه های دیگر از بین بردن هراس مکان های بسته هستند.
در این نوع درمان از پنج حس اصلی برای تنظیم افکار و رفتار استفاده می شود و در هیپنوتیزم که دسترسی به ناخودآگاه افراد آسان تر می شود به وسیله تلقین و القاء واکنش به مکان های بسته و محدود کمتر خواهد شد. برای افرادی که به هراس شدید و بیمارگونه از احساس تنگنا و نداشتن راه فرار در محیط های بسته مبتلا نیستند ممکن است که قابل درک و فهم نباشد که یک مکان در بسته چقدر هراسناک و وحشتناک است.
گردآوری: بخش روانشناسی بیتوته
منابع:
رزبلاگ
سلامتیسم