بزرگنمايي:

آریا بانو - ایسنا / این روزها که فیلم «پیشمرگ» در نوبت اکران نوروزی روی پرده سینماها رفته، تعداد کم تماشاگرانش، بار دیگر این پرسش‌ را مطرح کرده که چطور این فیلم از سوی تماشاگران جشنواره فجر به عنوان بهترین اثر انتخاب شده و برخلاف دیگر فیلم‌های برنده سیمرغ مردمی جشنواره فجر، در اکران عمومی با اقبال مواجه نشده است؟
 فیلم «پیشمرگ» به کارگردانی علی غفاری تا عصر روز سه‌شنبه، 14 اسفندماه حدود 7500 نفر تماشاگر داشته و با فروش 511 میلیون تومان از بین هفت فیلم نوروزی در جایگاه ششم جدول فروش قرار دارد.
اما اگر یک دهه به عقب برگردیم، فیلم‌هایی همچون «حوض نقاشی»، ‌ «هیس دخترها فریاد نمی‌زنند»، «شیار 143»، «خط ویژه»، «مغزهای کوچک زنگ زده» و «متری شیش‌ونیم» به یاد می‌آیند که بهترین فیلم تماشاگران جشنواره فجر انتخاب شدند و هنگام اکران عمومی علاوه بر اینکه تعداد تماشاگر قابل توجهی داشتند، در فهرست پرفروش‌های سال هم قرار می‌گرفتند اما برای فیلم «پیشمرگ» فعلا چنین اتفاقی تا این مقطع از اکران اتفاق نیفتاده است.
البته کارگردان این فیلم به تازگی از نحوه اکران فیلم و وضعیت تبلیغات آن گله کرده و عرصه رقابت را در سینما برای این فیلم و به طور کلی فیلم‌های دفاع مقدسی غیرمنصفانه و نابرابر دانسته است. با این حال موضوع اصلی این گزارش بررسی وضعیت فروش و اکران فیلم «پیشمرگ» نیست، بلکه این فیلم بهانه‌ای است تا حدود سه هفته پس از پایان جشنواره فجر، یک بار دیگر به ماجرای نحوه رأی‌گیری برای انتخاب بهترین فیلم تماشاگران این رویداد پرداخته شود تا شاید برای سال آینده اعتبار این جایزه مهم به آن برگردانده شود.
پیرامون معرفی بهترین فیلم از نگاه مردم، از همان شب اختتامیه حرف و حدیث‌هایی به وجود آمد، که در این زمینه علی آشتیانی‌پور - مدیر جایزه مردمی جشنواره فیلم فجر - به ایسنا گفت: روند رأی‌گیری امسال با آنچه در گذشته توسط خانه سینما انجام می‌شد نه تنها تفاوتی نداشت بلکه حتی دقیق‌تر هم شده و این شیوه از بروز هر تخلفی جلوگیری می‌کند و همه اطلاعات در آن قابل وصول است. منتها درباره فیلم «پیشمرگ» می‌توان گفت که میزان رأی‌های "پسندیدم" آن بسیار بالاتر بوده (این گزینه امتیاز بیشتری هم دارد) و شاید به تعداد کم‌تر تماشاگرانش غلبه کرد.
با وجود توضیحات ارائه شده، مقایسه آمار فروش این فیلم به عنوان بهترین فیلم جشنواره از نگاه تماشاگران با دیگر فیلم‌های اکران نوروزی باز هم پرسش‌برانگیز شده و برای عده‌ای با اما و اگرهایی همراه است. یک نکته مهم در این موضوع، منتشر نشدن آیین‌نامه ستاد آراء مردمی جشنواره فیلم فجر است که اگر همانند گذشته منتشر می‌شد، شاید از این همه ابهام کاسته می‌شد.
اگرچه در آن سال‌ها رأی‌گیری، کاغذی و با شمارش دستی انجام می‌شد اما در همان قالب، سازوکار مشخص خود را داشت. مثلا در بخشی از آیین‌نامه دوره سی‌وسوم جشنواره فیلم فجر آمده است: از میان مجموع سینماهای نمایش دهنده بخش مسابقه سینمای ایران (سودای سیمرغ) 18 سالن نمایش براساس توازن گستره جغرافیایی برگزیده می‌شوند/ از میان نوبت‌های متعدد نمایش (کم اقبال، میانه، خوش اقبال) یک فیلم، ترکیبی مشابه برای همه فیلم‌ها در نظر گرفته می‌شود/ از میان روزهای نخست، میانی و پایانی دوره جشنواره، ترکیب مشابهی برای دیده‌بانی و اخذ آراء تماشاگران بطور مشابه انتخاب و اعمال می‌شود/ در صورت ورود فیلمی از روز چهارم برگزاری جشنواره، این فیلم در چرخه ارزیابی آراء تماشاگران قرار نخواهد گرفت/ برای امکان اعلان روزانه سه تا پنج رتبه از فیلم‌های منتخب تماشاگران، سامانه نظرسنجی به صورت پنج گزینه‌ای اصلا نپسندیدم (بدون امتیاز)، نپسندیدم (1 امتیاز)، میانه (2 امتیاز)، پسندیدم (3 امتیاز)، خیلی پسندیدم (4 امتیاز) تنظیم می‌شود/ فیلم برگزیده تماشاگران از نتیجه جمع‌بندی تمامی آراء به دست آمده یک فیلم در تمام دوره جشنواره براساس فرمول X= (A*0)+(B*1)+(c*2)+(D*3)+(E*4) محاسبه می‌شود/ جمع آوری و شمارش آراء تماشاگران در پایان هر نوبت نمایش توسط نمایندگان خانه سینما در سینماها به انجام می‌رسد و آراء مأخوذه هر یک از پنج گزینه مورد نظر تماشاگران به صورت یکپارچه در دبیرخانه بسته‌بندی و نتیجه آراء تماشاگران در پایان هر شب به دبیرخانه جشنواره فیلم فجر اعلام می‌شود/ برگه‌های آراء تماشاگران توسط راهنمایان و مسئولان صندوق آراء مردمی هنگام ورود تماشاگران به سینماهای مردمی توزیع و حداکثر تا پانزده دقیقه بعد از شروع نمایش ادامه می‌یابد.
این نمونه، سازوکاری است که براساس آن رأی‌ها در دوره‌هایی از جشنواره شمارش می‌شدند ولی شفاف نبودن این سازوکار در دوره چهل و سوم حاشیه‌ساز شد.
در این زمینه محسن هاشمی که در مقطعی مسئولیت آراء مردمی جشنواره فجر را برعهده داشت، درباره اینکه آیا شیوه رأی‌گیری امسال جشنواره را باید مسئله‌دار دانست؟ به ایسنا گفت:‌ به دلیل آنکه تاکنون آیین‌نامه مشخصی را ارائه نکرده‌اند، ایراد و آسیب کار را نمی‌توان به درستی معلوم کرد و ما با توجه به توضیح‌های منتشر شده، هرچه در باره چگونگی سازوکار آراء مردمی بگوییم پاسخی می‌شنویم. در صورتی که اگر نگاهی به آیین‌نامه‌های موجود قبلی (سال‌های 93-1392) بیندازید، دقت و راستی آزمایی آن را درمی‌یابید.
او با بیان اینکه به نظر می‌رسد سازوکار رأی‌گیری ایراد دارد اما رأِ‌ی‌ها دستکاری نشده است، ادامه داد: شخصا بر این باورم سامانه رأی دادن و رأی شماره‌ای دو مرحله‌ای پیشین به اقبال مردم برای رأی دادن و راستی‌آزمایی سازوکار آراء مردمی مطلوب‌تر و دقیق‌تر است. در دو دوره سال‌های 92 و 93 که من از سوی خانه سینما مسئول برگزاری انتخاب برگزیده سیمرغ مردمی جشنواره بودم ابتکارهایی برای صحت علمی و پیشگیری از بروز خطا و تقلب بکار برده شدند؛ از جمله اینکه صندوق‌ها شفاف شدند تا همه، چه مردم، چه صاحبان فیلم بتوانند ببینند و نظارت عمومی داشته باشند. ملاک رأی دادن، حضور در سالن سینما بود که نخست با توزیع آراء در ورودی سالن نمایش فیلم انجام می‌شد و شمارش آراء هم با شماری از ناظران در محل رأی‌گیری کنترل می‌شد. تعداد نمایش و شمار ظرفیت سالن‌ها و جغرافیای سالن‌ها برای تمام فیلم‌ها برابر بود. آراء، سر صندوق شمارش و صورتجلسه می‌شد. یک سوم پاکت‌های آراء ریخته شده در صندوق‌ها مجدد در دبیرخانه بازشماری می‌شد و اگر ایراد یا اختلافی با صورتجلسه نداشت تایید و آن‌گاه محاسبه می‌شد. اگر هم ایراد داشت همه آراء آن صندوق در دبیرخانه مجدد بازشماری می‌شد. سه نماینده منتخب از صاحبان فیلم که در نشستی توسط خودشان برگزیده می‌شدند به‌عنوان ناظر بر صحت شمارش آراء، یکی ثابت در دفتر من و دو تن گردشی در سینماها ناظر بودند. اعلام نتایج آراء بدون نظر دبیر جشنواره و مدیر عامل خانه سینما، بی‌درنگ پس از جمع‌بندی، اواسط نیمه شب مستقیم روی وبسایت خانه سینما بارگذاری می‌شد.
هاشمی در حالی بر شیوه قدیمی رأی‌گیری تاکید دارد که بررسی‌های آماری نشان می‌دهد میزان مشارکت تماشاگران فیلم‌های جشنواره در طول سال‌های گذشته شیب نزولی داشته است. آشتیانی‌پور در بخشی از آخرین مصاحبه خود با ایسنا اشاره کرده بود که «در طول 10 سال گذشته نسبت رأی‌ها به تعداد بلیت‌های خریداری شده و تماشاگران حاضر در سینماها، برای بسیاری از فیلم‌ها کم شده و امسال به زیر 50 درصد رسیده است.» این در حالی است که خود او یاداوری می‌کند که در مقطعی شاهد بوده صددرصدِ برگه‌های رأی‌ توزیع شده در سینما، پس از پایان فیلم به صندوق برگشته و همه تماشاگران در رأی‌گیری شرکت کرده بودند. حالا به نظر می‌رسد پیشرفت تکنولوژی و دیجیتالی شدن بسیاری از امور، اگرچه کارها را سهل‌تر کرده‌ اما در جاهایی اثر عکس داشته است و شاید کم‌شدن علاقه‌مندی یا مشارکت تماشاگران جشنواره فجر برای اهدای جایزه‌ای که روزگاری معتبرترین جایزه جشنواره فیلم فجر محسوب می‌شد، از مصادیق آن باشد.