آریا بانو - فرهیختگان / این روزها سریال معاویه در صدر خبرهاست. در واقع قرائت بخش‌هایی از صدر اسلام در این سریال با چیزی که ما سال‌ها دیده‌ایم زمین تا آسمان تفاوت دارد. البته این مساله‌ای‌ست که بیشتر مورد توجه رسانه‌های داخلی قرار گرفته و چیزی که بیشتر مورد توجه مردم عادی بوده لایه بیرونی سریال است. در واقع زیبایی‌های زنانه اطرافیان معاویه یا حتی نمایش تصویر امام اول شیعیان باعث کنجکاوی برخی در جزئیات این سریال شده و برای همین این روزها حواشی "معاویه" جلب توجه می‌کند. در ادامه این مطلب به سراغ موضع دو روزنامه فرهیختگان و هم‌میهن در قبال این سریال می‌رویم. با ما همراه باشید.
روزنامه فرهیختگان که مواضعی اصولگرایانه دارد در مطلبی با عنوان "رویای بن سلمان"، ساخت این سریال را جزو پروژ‌ه‌های هدفمند سعودی‌ها دانسته. ایمان عظیمی، نویسنده این یادداشت نگاه تند و تیزی به ساختمان اثر داشته که در ادامه بخش‌هایی از آن را مرور می‌کنیم:
سریال «معاویه» که از آن به‌عنوان پرخرج‌ترین سریال جهان عرب یاد می‌کنند در «تونس» جلوی دوربین رفت و مبلغی حدود 75 تا 100 میلیون دلار خرج روی دست عربستان سعودی به‌عنوان سرمایه‌گذار گذاشت. بسیاری از سینما و تلویزیون به‌عنوان دو مدیوم مهم هنری-رسانه‌ای، نه برای آگاه شدن مخاطب، بلکه به‌منظور عمیق‌تر کردن شکاف میان مخاطب و واقعیت استفاده می‌کنند و این ابزار کاملاً در راستای منافع قدرت‌ها قرار دارد. در این نگاه سویه‌های چپ‌گرایانه موج می‌زند، اما اگر نیک بنگریم درمی‌یابیم که این سخن گزاف و بی‌مایه‌ای نیست. «معاویه» در قالب و قامت، یک کار سفارشی و تابعی از رأی و نظر مقاطعه‌دهندگان خویش است و آن‌ها مختارند هرطور که دلشان می‌خواهد این شخصیت مهم ولی بدنام تاریخ اسلام را به مخاطبان بی‌حافظه خود معرفی کنند!
فیلمساز برای قبولاندن قرائت دروغین و خنده‌دار خود از تاریخ اسلام باید بتواند تماشاگرش را پیش از اقناع کردن، «سرگرم» کند و مفاهیم اساسی و ضمنی‌اش را در لایه‌های درونی‌تر اثر به خورد او بدهد تا همه‌چیز در عین استاندارد بودن، منطقی هم به‌نظر برسد. این دقیقاً رویکردی ا‌ست که سازندگان معاویه هیچ نسبتی با آن برقرار نکرده‌اند و در راه نشان دادن «معاویه» به‌عنوان یک پروتاگونیست عملگرا و علاقه‌مند به مسئله توسعه به‌غایت خام‌دستانه عمل کرده‌اند. 

ساختار و ساختمان بصری مجموعه «معاویه» شباهت زیادی به کلیپ‌های اینستاگرامی دارد ولی حتی به اندازه آن‌ها نیز نمی‌تواند جذاب به‌نظر برسد. درنهایت اینکه اثر موردنظر، کاری زمان‌پریشانه است که هیچ نسبتی با واقعیت برقرار نمی‌کند و با توجه به عدم شناخت نسبت به مقوله درام در تاریخ گم خواهد شد. 
اما در سمت دیگر، هم‌میهن قرار گرفته که حالا پرچمدار رسانه‌های اصلاح‌طلب است. محسن محمودی، نویسنده یادداشتِ هم‌میهن معتقد است که سناریوی این سریال، با نص صریح بسیاری از منابع تاریخی به‌ویژه منابع معتبر اهل‌سنت تطابق ندارد و تلاش شده که یک ری‌برندینگ اساسی درباره کاراکتر معاویه اتفاق بیفتد:
در اینجا قرار نیست که معاویه در قامت «پسر ابوسفیان و هند بن عتبه، پدر یزید» رسمی‌کننده حکومت موروثی، دشمن خلیفه برحق مسلمین، و بسیاری از صحابی رسول اکرم (ص) ظاهر شود، بلکه باید از او آشنایی‌زدایی صورت بگیرد و او به‌صورت سیاستمداری زیرک، عمل‌گرا، نکته‌سنج و فرصت‌شناس ظاهر ‌شود که از ابتدا به فکر تأسیس یک امپراتوری اسلامی و انتقال شکوه و جلال دربار ایران و روم به سلطنت اسلامی بود که سرانجام توانست این مهم را محقق کند.
شگفت آن‌که سازندگان هیچ تلاشی برای پنهان کردن این مسئله نمی‌کنند تا جایی‌که از همان قسمت نخست که به کودکی معاویه اختصاص دارد، این پیشگویی و پیش‌بینی کاملاً عیان است. این سریال قرار است مابه‌ازای امروزی نیز داشته باشد، شاهزاده جوان سعودی که سودایی مشابه در سر دارد و به‌دنبال تحقق آن است.

جزئیات سریال «معاویه» عملاً فاجعه است. آرایش و لباس زن‌ها عملاً متعلق به بیروت یا دوبی یا ریاض سال 2025 است. تیپ و استایل بازیگران مرد را نیز همین حالا می‌توانید در ترانه‌ها و شوهای عربی مشاهده کنید. معماری حجاز پیش از اسلام می‌تواند هرجای دیگری در جهان باشد و هیچ عنصر و المان مختص به جغرافیای فرهنگی زمان ظهور حضرت رسول (ص) در آنجا وجود ندارد.
مردم کاری به ایدئولوژی معاویه ندارند
به هر حال واقعیت سریال معاویه همان چیزی بود که در مقدمه متن اشاره کردیم و با مرور مطالب رسانه‌های داخلی (چه اصلاح‌طلب و چه اصولگرا) در می‌یابیم که شکل برخورد با قضیه در ایران به سمت سیاست‌زدگی رفته و گاها درگیر مذهب‌زدگی هم میشود. در واقع بنظر می‌رسد که برخی رسانه‌ها قضیه را بابزرگنمایی‌های معمول خود، خیلی پیچیده می‌کنند، البته که این هم احتمالا به خاطر گره خوردن منافع برخی با این پیچیدگی‌هاست.

در واقع اگر به واقعیت عریان جامعه بنگریم، متوجه می‌شویم که در این روزها چیزی که برای مردم بیشتر از ایدئولوگ بودن سریال معاویه اهمیت داشته؛ تصاویر بازیگر تونسی این سریال بوده که به عنوان ترند شبکه‌های اجتماعی موج خبری خود را ایجاد کرده. از کاراکتر هند بنت عتبه (مادر معاویه) صحبت می‌کنیم که در فیلم مشهور محمد رسول‌الله با بازی ایرنه پاپاس برای ایرانی‌ها ماندگار شد و حالا تصاویرش به خاطر چهره‌ای متفاوت دائماً در حال دست به دست شدن است. اساسا این جلوه‌های بصری سریال بوده که جلوتر از هرچیزی در بین مخاطبان حرکت کرده و شاید اصلا نباید اینقدرها هم به برخی چیزها دامن زده می‌شد.