بزرگنمايي:

آریا بانو - روزنامه سازندگی / اگر عیاری با هوشمندی بیشتری «کاناپه» را جلو دوربین می‌برد و بهانه دست ممیزان سرسخت وزارت ارشاد نمی‌داد، این فیلم بدون هیچ مشکلی در زمان خود به اکران درمی‌آمد و می‌توانست در گیشه هم تا اندازه‌ای موفق باشد.
اوایل اسفند امسال، فیلم توقیف شده «کاناپه» پس از 8 سال از پلتفرم یوتیوب پخش و ساعاتی بعد در کانال‌های تلگرام بین تماشاگران دست‌به‌دست شد. اتفاقی که پیش از این برای بسیاری از آثار توقیفی در ایران رخ داده بود. در ابتدا، این‌گونه به نظر می‌رسید که دست‌اندرکاران فیلم، این اثر توقیفی را پخش کرده‌اند اما بلافاصله کارگردان آن، کیانوش عیاری از مخاطبان درخواست کرد که از تماشای غیرقانونی فیلم خودداری کنند. این کارگردان توانمند و به نام کشور درباره قاچاق فیلمش نوشت: «مردم شریف ایران، من، کیانوش عیاری، قاطعانه اعلام می‌کنم که از نمایش غیرقانونی و قاچاق این اثر در پلتفرم‌های غیرمجاز ناراضی هستم. توقیف این فیلم هدیه‌ای از سوی مسئولان وقت سینما بود و اکنون انتشار غیرقانونی آن ضربه‌ای مضاعف، به حقوق مادی و معنوی من وارد خواهد کرد».
عیاری یکی از فیلمسازان جنجالی سینمای ایران است که آثارش همواره با مشکلات فراوانی در اکران مواجهه می‌شود. «آبادانی‌ها»، «سفره ایرانی» و «بیدار شو آرزو» از آثار توقیف شده وی هستند که هیچ‌گاه به اکران عمومی نرسیدند، حتی فیلم قابل تقدیر«خانه پدری» نزدیک به 10 سال در گنجینه آثار توقیفی قرار داشت که با اکرانی محدود، صداهای مخالفان توقیف را تا اندازه‌ای خاموش کرد. در سینمایی که مدیران آن، براساس سلیقه نظر می‌دهند، دائم درحال تغییر هستند و مراجع قانونی برای اکران و توقیف فیلم، نظرات قطعی می‌دهند، توقیف یک اثر نمایشی دیگر به شکل کاری معمول در آمده است. از این‌رو بهتر بود که عیاری چنین جسورانه دست به ساخت چنین فیلمی نمی‌زد. «کاناپه» به‌عنوان دوازدهمین فیلم سینمایی کیانوش عیاری به دلیل استفاده از کلاه‌گیس برای زنان به جای روسری، توقیف شد. در این فیلم به نویسندگی، کارگردانی و تهیه‌کنندگی کیانوش عیاری بازیگرانی چون فرهاد آئیش، فرگل فربخش، بابک حمیدیان، فریبا کامران، آتوسا انواریان، ابوالفضل پورعرب، جهانگیر الماسی و شهداد روحانی به ایفای نقش پرداخته‌اند.
داستان حول یک کاناپه است. مردی میانسال، کاناپه‌ای را در کنار خیابان پیدا می‌کند و آن را به خانه می‌برد تا در روز خواستاری دخترش، آبروداری کند اما در روز موعود، مشخص می‌شود این کاناپه اسقاطی متعلق به خانواده داماد آینده‌اش بوده است.
در « کاناپه»، زنان فیلم همگی داخل خانه و جلوی محارم از کلاه‌گیس استفاده می‌کنند. واقع‌گرایی اثر برای عیاری همیشه مهم و یکی از دغدغه‌هایش بوده است از این‌رو دست به چنین ریسکی زده است. در ابتدای تولید فیلم، عیاری در طی مصاحبه‌ای اعلام کرده بود به احتمال 99/5 درصد، اکران عمومی نخواهد شد و معلوم نیست وقتی با چنین اطمینانی از عدم اکران فیلمش می‌گوید چطور دست به ساخت آن می‌زند. «کاناپه» جدا از جسارت بی‌منطق این کارگردان خوش‌فکر، فیلمی است که در زمینه فیلمنامه، شخصیت‌پردازی و فضای بصری اثری قابل دفاع و شایسته نیست. 10 دقیقه ابتدایی فیلم برای مخاطب جذاب است اما آیا این جذابیت تا انتها برای او ادامه دارد؟ با اینکه «کاناپه» اثری معنادار است اما از آنجا که عمیق و با جزئیات به محتوای اصلی فیلم پرداخته نشده در ذهن بیننده ماندگار نمی‌شود.
پاشنه‌آشیل «کاناپه» بازیگران آن است که شخصیت‌پردازی درستی ندارند. هیچ‌کدام از بازیگران غیر از فرهاد آئیش بازی قابل توجهی مقابل دوربین ندارند. ریتم فیلم از اواسط آن به‌شدت کند می‌شود و ‌داستان در چرخه تکرار می‌افتد. دیالوگ‌های برخاسته از کاراکترها قدرتمند و تاثیرگذار نیست، اما نمی‌توان منکر این موضوع شد که عیاری به خوبی توانسته طبقه متوسط را نشانه بگیرد که از سوی طبقات بالاتر جامعه، مورد تحقیر قرار می‌گیرند. مشکلات معیشتی و اجتماعی این قشر در«کاناپه» مربوط به زیست 8، 9 سال گذشته است و این در صورتی است که اکنون، طبقه متوسط درحال محو شدن هستند. داستان تلخ خانواده‌های متوسط در آثار اجتماعی ایران ،امروزه تبدیل به تلخی فقر شده است.
بازار
«کاناپه» حالا فیلمی متعلق به یک دهه گذشته است که با اوضاع اجتماعی امروز فاصله زیادی دارد. اگر عیاری با هوشمندی بیشتری فیلمش را جلو دوربین می‌برد و بهانه دست ممیزان سرسخت وزارت ارشاد نمی‌داد، این فیلم بدون هیچ مشکلی در زمان خود به اکران درمی‌آمد و می‌توانست در گیشه هم تا اندازه‌ای موفق باشد اما پافشاری او بر استفاده از کلاه‌گیس باعث شد، «کاناپه» نزدیک به یک دهه دیرتر، آن هم در بازار قاچاق به نمایش گذاشته شود. حالا هم عیاری دستش از همه‌ جا کوتاه است و فیلمش را از دست رفته می‌داند. هم نزدیک به یک دهه از داستان فیلم گذشته و ردپای گذر زمان را می‌توان روی داستان آن حس کرد و هم اینکه این اثر هیچ آینده‌ای در شبکه خانگی و نمایش در پلتفرم‌ها ندارد و در واقع این کارگردان و تهیه‌کننده فیلم است که بیشترین زیان را از چنین وضعیتی متحمل شده است.