بزرگنمايي:

آریا بانو - ایسنا /دانشمندان در پژوهشی جدید راهکاری برای تولید دیزل زیستی از روغن کرچک ارائه کرده‌اند که می‌تواند جایگزینی پایدار برای سوخت‌های فسیلی باشد. این روش از آنزیم‌های خاصی برای تبدیل روغن گیاهی به سوخت بهره می‌گیرد و می‌تواند به کاهش آلودگی محیط زیست کمک کند.
امروزه استفاده از سوخت‌های زیستی به عنوان جایگزین مناسبی برای سوخت‌های فسیلی اهمیت زیادی پیدا کرده است. دیزل زیستی یکی از انواع سوخت‌های پاک است که از روغن‌های گیاهی، چربی‌های حیوانی یا پسماندهای روغنی تولید می‌شود. این سوخت می‌تواند بدون تغییر عمده در موتورهای دیزلی معمولی مورد استفاده قرار گیرد و انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهد. در میان منابع مختلف برای تولید این نوع سوخت، روغن کرچک یکی از گزینه‌های مناسب محسوب می‌شود، زیرا دارای اسیدهای چرب خاصی است که به بهبود کیفیت سوخت کمک می‌کند.
با وجود مزایای دیزل زیستی، یکی از چالش‌های اصلی در تولید آن، یافتن روشی کارآمد برای تبدیل روغن خام به سوخت قابل استفاده است. روش‌های مرسوم شیمیایی معمولاً نیاز به استفاده از کاتالیزورهای قوی دارند که می‌توانند محیط زیست را آلوده کنند. از سوی دیگر، استفاده از آنزیم‌ها به عنوان کاتالیزور زیستی، یک راهکار سبز و پایدار محسوب می‌شود، زیرا این ترکیبات قابلیت تجزیه‌پذیری دارند و فرایند واکنش را به طور انتخابی و با دقت بالا پیش می‌برند. با این حال، یکی از مشکلات اصلی در استفاده از آنزیم‌ها، پایداری کم آن‌ها و هزینه بالای تولید است.
محمد براتی، استادیار گروه شیمی کاربردی دانشگاه کاشان، با همکاری پژوهشگرانی از دانشگاه تهران، تحقیقی در زمینه تولید دیزل زیستی از روغن کرچک انجام داده است. این تیم پژوهشی تلاش کرده است با تثبیت آنزیم لیپاز بر یک پایه خاص، بازده تولید سوخت زیستی را افزایش دهد.
آن‌ها در پژوهش خود به بررسی عواملی مانند دمای واکنش، مقدار کاتالیست و نسبت متانول به روغن پرداخته‌اند تا بهترین شرایط برای این فرایند را شناسایی کنند.
در این مطالعه، ابتدا آنزیم لیپاز روی یک ترکیب خاص به نام کلسیم آلژینات تثبیت شد. این کار باعث شد آنزیم بتواند در واکنش‌های شیمیایی پایداری بیشتری داشته باشد و پس از انجام واکنش، دوباره مورد استفاده قرار گیرد. سپس این زیست‌کاتالیست در فرایند تبدیل روغن کرچک به دیزل زیستی به کار گرفته شد.
برای بررسی دقیق واکنش، از روش‌های مختلفی مانند طیف‌سنجی و میکروسکوپ الکترونی استفاده شد تا ساختار و عملکرد کاتالیست به خوبی مشخص شود. در ادامه نیز پژوهشگران با استفاده از روش‌های آماری، تأثیر متغیرهای مختلف را بر بازده تولید دیزل زیستی تحلیل کردند.
نتایج این تحقیق نشان داد که در دمای 48 درجه سانتی‌گراد، با استفاده از 0.32 گرم کاتالیست و نسبت متانول به روغن 0.5 بیشترین میزان دیزل زیستی تولید شد. این مقدار برابر با حدود 87 درصد بازدهی بود که نشان‌دهنده کارایی بالای روش به کار گرفته شده است.
علاوه بر این، مشخص شد که افزایش بیش از حد دما، مقدار متانول یا میزان کاتالیست، تأثیر منفی بر بازده واکنش دارد. این موضوع به دلیل حساسیت آنزیم لیپاز به شرایط محیطی است که در دماهای بالا یا غلظت‌های زیاد متانول، فعالیت خود را از دست می‌دهد.
انجام تحلیل‌های بیشتر نشان داد که این روش نسبت به بسیاری از روش‌های مرسوم دارای مزایای مهمی است. استفاده از زیست‌کاتالیست نه‌تنها باعث کاهش مصرف مواد شیمیایی مضر می‌شود، بلکه امکان بازیابی و استفاده مجدد از آنزیم را نیز فراهم می‌کند. این ویژگی می‌تواند هزینه‌های تولید دیزل زیستی را کاهش دهد و باعث افزایش بهره‌وری این فرایند شود.
با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، می‌توان گفت که استفاده از آنزیم لیپاز تثبیت‌شده بر پایه کلسیم آلژینات، روشی کارآمد و پایدار برای تولید سوخت زیستی است. این روش می‌تواند به‌عنوان یک جایگزین مناسب برای روش‌های شیمیایی مطرح شود و گامی در جهت تولید سوخت‌های پاک و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی باشد. علاوه بر این، بهینه‌سازی شرایط واکنش می‌تواند منجر به افزایش تولید و کاهش هزینه‌های صنعتی شود، که این موضوع اهمیت زیادی برای توسعه پایدار دارد.
یافته‌های این پژوهش در فصلنامه «پژوهش‌های کاربردی در شیمی» وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، منتشر شده‌اند. انتشار این یافته‌ها نشان‌دهنده اهمیت تحقیقات در زمینه تولید سوخت‌های پاک و استفاده از فناوری‌های نوین در این حوزه است.