بزرگنمايي:

آریا بانو - اعتماد / بر اساس تازه‌ترین اظهارات دکتر حمید اکبری، مشاور معاون آموزشی وزارت بهداشت، حدود 40 هزار دانشجوی ایرانی در گروه‌های مختلف علوم پزشکی در دانشگاه‌های خارج از کشور مشغول به تحصیلند.
این آمار بنا بر اعلام وزارت امور خارجه گردآوری شده و با توجه به اینکه این افراد از مسیر رسمی وزارت بهداشت برای خروج استفاده نمی‌کنند، ارزیابی دقیق‌تری از آن در اختیار مسوولان سلامت نیست. این بدان معناست که ما نه‌تنها هیچ نقشی در هدایت آموزشی یا نظارت بر کیفیت تحصیل این دانشجویان نداریم، بلکه صرفا نظاره‌گر خروج سالانه میلیون‌ها دلار ارز به کشورهای میزبان هستیم؛ کشورهایی که با آغوش باز این سرمایه انسانی و مالی را جذب می‌کنند و به ‌سادگی از ضعف سیاستگذاری ما بهره می‌برند.
بازار
بیایید از خودمان بپرسیم: اگر یک دانشجوی ایرانی حاضر است برای تحصیل در دانشگاهی در گرجستان یا ارمنستان، سالانه بیش از ده‌ها هزار دلار بپردازد، چرا نتواند نصف همین مبلغ را در ایران پرداخت کند؟ چرا این هزینه‌ها صرف تقویت دانشگاه‌های ایران نشود؟ چرا از همین ظرفیت مالی خانواده‌ها برای توسعه فضاهای آموزشی، افزایش کیفیت آموزش و رفع کمبودهای نظام درمانی استفاده نکنیم؟ باید این نکته را با صدای بلند گفت؛ تحصیل در رشته‌های پزشکی در خارج از کشور ارزان نیست. شهریه‌های چند ده هزار دلاری، هزینه‌های زندگی، خوابگاه، بلیت پرواز، بیمه، زبان‌آموزی و هزینه‌های جانبی، به ‌راحتی می‌تواند بین 20 تا 50 هزار دلار در سال برای هر دانشجو هزینه داشته باشد.
اگر این عدد را در آمار تقریبی 40 هزار نفر ضرب کنیم، با خروجی بالغ بر یک تا 2 میلیارد دلار ارز در سال مواجه می‌شویم؛ رقمی حیرت‌آور که در سکوت، از چرخه اقتصادی کشور حذف می‌شود. در کشوری که با بحران ارزی دست‌وپنجه نرم می‌کند، چنین رقمی نه‌تنها قابل تامل، بلکه هشداردهنده است. این در حالی است که اگر زیرساخت‌های آموزشی گسترش یابند و ظرفیت‌های علمی کشور بر اساس نیاز واقعی جامعه افزایش پیدا کند، می‌توان نه‌تنها از خروج ارز جلوگیری کرد، بلکه بخشی از این هزینه‌ها را در داخل کشور صرف توسعه علمی و اشتغال‌زایی کرد. کشورهای مقصد دانشجویان پزشکی، دقیقا می‌دانند با این پول‌ها چه کنند. آنها با دلارهایی که از جیب خانواده‌های ایرانی گرفته‌اند، بیمارستان‌های آموزشی می‌سازند، امکانات آزمایشگاهی به‌روز می‌خرند، اساتید برجسته جذب می‌کنند و ظرفیت تربیت دانشجوی بین‌المللی‌شان را چند برابر می‌کنند.
این یعنی یک چرخه هوشمند از جذب پول، ارتقای علمی و توسعه ساختاری؛ چرخه‌ای که ما هنوز یاد نگرفته‌ایم چگونه راه بیندازیم. در ایران اما، همین دانشجویان، به‌ جای آنکه در دانشگاه‌های داخل کشور تحصیل کنند و هزینه تحصیل‌شان صرف تقویت نظام درمانی خودمان شود، مجبورند به دلایل متعددی چون محدودیت ظرفیت، بروکراسی‌های بی‌ثمر و نگاه‌های محافظه‌کارانه برخی تصمیم‌گیران، از کشور خارج شوند و به دانشگاه‌هایی پناه ببرند که اغلب کیفیتی پایین‌تر از بسیاری از دانشگاه‌های داخلی دارند. یعنی نه‌تنها این دانشجویان از فضای آموزشی کشور جدا شده‌اند، بلکه ارز کشور را نیز خارج کرده‌اند، بدون آنکه بازدهی مشخصی برای نظام سلامت ایران داشته باشند. ما فقط نظاره‌گریم؛ نظاره‌گر خروج میلیون‌ها دلار ارز، نظاره‌گر اتلاف فرصت‌های طلایی توسعه علمی و نظاره‌گر ساختن زیرساخت‌هایی در کشورهای دیگر با پول ایرانی‌ها.
در واقع، این ما هستیم که با ندانم‌کاری، فرصت ساختن نسل جدیدی از پزشکان درون‌زا و متخصص را از خودمان می‌گیریم. این ما هستیم که بلد نیستیم از ظرفیت مالی دانشجویان‌مان استفاده کنیم، در حالی که کشورهای دیگر با همان پول، نظام درمانی‌شان را نوسازی می‌کنند. اگر نگاه محافظه‌کارانه را کنار بگذاریم، اگر واقعیت را ببینیم و باور کنیم که ظرفیت‌سازی در داخل کشور نه‌تنها ممکن، بلکه ضروری است، آن ‌وقت می‌توانیم نه‌فقط مانع خروج این سرمایه‌ها شویم، بلکه آنها را تبدیل به فرصتی بزرگ برای نوسازی و نجات نظام درمانی کشور کنیم.
چرا باید کشوری مثل رومانی با سرمایه ایرانی دانشگاه بسازد، اما دانشگاه‌های ما با کمبود تخت آموزشی، بیمارستان فرسوده و کمبود استاد دست‌وپنجه نرم کنند؟ پاسخ این سوال را باید در سیاستگذاری‌ها جست‌وجو کرد؛ در رویکردهایی که هنوز هم به‌ جای بهره‌برداری از ظرفیت‌های واقعی، بر طبل محدودیت و انحصار می‌کوبند. یادگیری از اشتباهات گذشته و جسارت در تصمیم‌گیری، امروز بیش از هر زمان دیگری ضروری است، چراکه فرصت‌های از دست‌ رفته، به‌ آسانی تکرار نمی‌شوند، اما نتایج اشتباهات امروز، آینده‌ای مبهم و پرهزینه برای نظام سلامت کشور رقم خواهد زد.