بزرگنمايي:

آریا بانو - ایسنا / جرأت‌ورزی به معنای توانایی بیان خواسته‌ها، نیازها و احساسات بدون اضطراب و در عین رعایت احترام به دیگران است. بسیاری از کودکان، به‌ویژه آن‌هایی که خجالتی هستند، در این زمینه مشکل دارند. این کودکان ممکن است در کلاس درس نتوانند نظر خود را بیان کنند، در برابر زورگویی سکوت کنند یا در جمع‌های دوستانه منزوی شوند. نبود جرأت‌ورزی در دوران کودکی می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد و مشکلاتی مانند کاهش اعتمادبه‌نفس، دشواری در تصمیم‌گیری و حتی مشکلات شغلی و اجتماعی ایجاد کند. بنابراین، تقویت این مهارت در سنین پایین اهمیت زیادی دارد.
یکی از روش‌هایی که برای تقویت جرأت‌ورزی کودکان پیشنهاد شده، استفاده از کتاب‌درمانی است. در این روش، داستان‌ها و قصه‌ها به‌عنوان ابزاری برای آموزش مهارت‌های اجتماعی و هیجانی به کار می‌روند. قصه‌ها می‌توانند به کودکان یاد بدهند که چگونه در موقعیت‌های مختلف واکنش نشان دهند، چگونه احساسات خود را بیان کنند و چگونه با دیگران ارتباط برقرار کنند. علاوه بر این، کودکان با شخصیت‌های داستان همذات‌پنداری کرده و از تجربه‌های آن‌ها درس می‌گیرند. اما آیا این روش واقعاً می‌تواند به افزایش جرأت‌ورزی کودکان کمک کند؟ این سؤالی است که گروهی از پژوهشگران ایرانی به بررسی آن پرداخته‌اند.
میترا راستگو مقدم، محقق گروه روان‌شناسی دانشگاه بیرجند و سه همکارش در پژوهشی علمی به بررسی تأثیر کتاب‌درمانی بر رفتار جرأت‌ورزانه کودکان پرداخته اند. آن‌ها این تحقیق را با عنوانی مرتبط با قصه‌درمانی و تأثیر آن بر مهارت‌های اجتماعی کودکان انجام دادند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی این موضوع بود که آیا خواندن داستان‌های هدفمند می‌تواند به کودکان کمک کند تا رفتارهای اجتماعی مناسب‌تری از خود نشان دهند.
این پژوهش روی گروهی از دانش‌آموزان پایه چهارم ابتدایی که سطح جرأت‌ورزی پایینی داشتند، انجام شد. انتخاب شدند. این کودکان به دو گروه تقسیم شدند: یک گروه به‌عنوان گروه آزمایش، که در جلسات کتاب‌درمانی شرکت کردند، و گروه دیگر که به‌عنوان گروه کنترل در نظر گرفته شد و هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد.
کودکان گروه آزمایش طی 8 جلسه، هر هفته دو بار، داستان‌هایی را شنیدند که به‌طور ویژه برای افزایش جرأت‌ورزی طراحی شده بودند. پس از پایان این دوره، رفتارهای اجتماعی کودکان مورد بررسی قرار گرفت تا مشخص شود آیا تغییری در میزان جرأت‌ورزی آن‌ها ایجاد شده است یا نه.
نتایج این پژوهش نشان دادند که کتاب‌درمانی تأثیر مثبتی بر افزایش جرئت‌ورزی کودکان داشته است. کودکانی که در جلسات کتاب‌درمانی شرکت کرده بودند، در موقعیت‌های اجتماعی راحت‌تر صحبت می‌کردند، احساسات خود را بهتر بیان می‌کردند و در برابر خواسته‌های ناعادلانه دیگران پاسخ‌های قاطع‌تری می‌دادند. علاوه بر این، این تأثیرات حتی پس از مدتی همچنان پایدار بود.
محققان دریافتند که یکی از دلایل موفقیت کتاب‌درمانی، همذات‌پنداری کودکان با شخصیت‌های داستان‌ها است. وقتی کودکان در داستان‌ها شخصیت‌هایی را می‌بینند که با مشکلات مشابهی روبه‌رو هستند و بر آن‌ها غلبه می‌کنند، احساس می‌کنند که آن‌ها نیز می‌توانند همین کار را انجام دهند. همچنین، شنیدن داستان‌ها در یک محیط گروهی باعث شد کودکان درباره احساسات خود صحبت کنند و از تجربیات یکدیگر یاد بگیرند.
این یافته‌ها اهمیت استفاده از قصه‌ها در آموزش مهارت‌های اجتماعی را نشان می‌دهند. بسیاری از مهارت‌های زندگی، از جمله جرئت‌ورزی، را می‌توان از طریق روش‌های غیرمستقیم مانند داستان‌گویی آموزش داد. این روش نه‌تنها برای کودکان لذت‌بخش است، بلکه تأثیر عمیق‌تری نسبت به آموزش‌های مستقیم دارد. به همین دلیل، پیشنهاد می‌شود که معلمان و والدین از کتاب‌درمانی به‌عنوان ابزاری برای تقویت اعتمادبه‌نفس و مهارت‌های اجتماعی کودکان استفاده کنند.
طبق نتایج به دست آمده از این پژوهش، کتاب‌ها فراتر از یک ابزار سرگرمی هستند و می‌توانند نقش مهمی در رشد شخصیتی و اجتماعی کودکان ایفا کنند. با توجه به اینکه بسیاری از والدین و معلمان به دنبال راه‌های مؤثری برای کمک به رشد مهارت‌های اجتماعی کودکان هستند، استفاده از داستان‌گویی و کتاب‌درمانی می‌تواند راهکاری ساده اما کارآمد باشد.
نتایج این پژوهش در فصلنامه «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی» منتشر شده است. این نشریه که زیر نظر نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور فعالیت می‌کند، به انتشار تحقیقات علمی در زمینه کتابداری و اطلاع‌رسانی می‌پردازد.