آریا بانو - زومیت / رودخانه‌های زمین سالانه حدود یک گیگاتن کربن باستانی را که هزاران سال در دل سنگ‌ها، تالاب‌ها و یخ‌های دائمی به دام افتاده بود، به جو می‌فرستند.
در اعماق باتلاق‌های فراموش‌شده، سنگ‌ها و خاک‌های منجمد دائمی، کربنی نهفته است که هزاران سال از دسترس جو در امان مانده بود. اکنون، پژوهشی جهانی نشان می‌دهد رودخانه‌ها در حال آزادسازی آرام اما چشمگیر این ذخایر باستانی هستند. این کشف نگران‌کننده، تصویری جدید از اثرات پنهان فعالیت‌های انسانی و تغییرات اقلیمی ارائه می‌دهد: طبیعت ممکن است برای ذخایر کربن، دیگر مخزن مطمئنی نباشد که تصور می‌کردیم.
دانشمندان از پیش می‌دانستند که رودخانه‌ها در چارچوب چرخه جهانی کربن، فرایندی کوتاه‌مدت که با رشد و تجزیه موجودات زنده همراه است، گازهایی مانند کربن دی‌اکسید و متان را به جو پس می‌دهند. تخمین‌ها نشان می‌داد که مجموع این گازها، سالانه حدود 2 گیگاتن کربن را تشکیل می‌دهد.
بازار 
به‌گزارش نیوساینتیست، جاش دین و همکارانش در دانشگاه بریستول بریتانیا، در پژوهشی جدید به بررسی منشأ کربن آزادشده پرداختند. تیم پژوهشگران دریافتند که حدود 60 درصد از گازهای آزادشده از رودخانه‌ها، از ذخایری باستانی با قدمت هزاران سال سرچشمه می‌گیرد.
حدود یک گیگاتن از کربن‌های باستانی هر سال از مسیر رودخانه‌ها به جو بازمی‌گردد
تیم مطالعه با استفاده از روش تاریخ‌گذاری رادیوکربن، نمونه‌هایی از گازهای آزادشده از حدود 700 نقطه‌ی رودخانه‌ای در 26 کشور را تحلیل کردند. جاش دین می‌گوید: «بخش قابل‌توجهی از کربن آزادشده، از منابع بسیار قدیمی‌تری نسبت به آنچه انتظار می‌رفت، نشأت می‌گیرد. به‌نوعی با نشت پیوسته یا جریان جانبی کربن‌های قدیمی مواجه هستیم. این نکته بیش از هرچیزی ما را شگفت‌زده کرد.»
کربن‌های باستانی در سنگ‌ها، مرداب‌های توربی و تالاب‌ها به دام افتاده‌اند. یافته‌های جدید نشان می‌دهد که تا یک گیگاتن از کربن‌های باستانی، هر سال از مسیر رودخانه‌ها به جو بازمی‌گردد؛ یعنی گیاهان و خاک‌ها احتمالاً حدود یک گیگاتن بیشتر از آنچه تاکنون برآورد شده بود، کربن دی‌اکسید از جو جذب می‌کنند تا اثر نشت را خنثی کنند.
مطالعه‌ی جدید، نخستین بررسی جهانی درباره‌ی قدمت گازهای کربن دی‌اکسید آزادشده از رودخانه‌ها است. اما اکنون، پرسش اصلی این است که چرا رودخانه‌ها چنین حجم بالایی از کربن باستانی را آزاد می‌کنند. به‌گفته‌ی دین، تغییرات اقلیمی و سایر فعالیت‌های انسانی ممکن است تعادل اکوسیستم‌های طبیعی را بر هم زده باشند. او اشاره می‌کند که بر اساس داده‌ها، کربن آزادشده از رودخانه‌ها از دهه 1990 تاکنون «قدیمی‌تر» شده است.
تحلیل دین از روند فعلی نشت کربن، حاکی از آن است که انسان‌ها احتمالاً به‌طور ناخواسته ذخایر کربن بلندمدت را به هم زده‌اند و در نتیجه، ممکن است مقدار بیشتری از این کربن کهنه از دل طبیعت خارج شود. نمونه‌هایی از اثرگذاری انسان، می‌تواند شامل ذوب خاک‌های منجمد دائمی به‌دلیل گرمایش جهانی یا شتاب در فرسایش سنگ‌ها باشد.
در کنار تمام عوامل، فعالیت‌هایی مانند خشک‌کردن مرداب‌های توربی و تالاب‌ها نیز می‌تواند نقش مهمی ایفا کنند. با‌این‌حال، جاش دین تأکید می‌کند که برای درک بهتر سهم فعالیت‌های انسانی و روند زمانی آزادسازی کربن در جو، به پژوهش‌های بیشتری نیاز داریم.
جمع‌بندی دین از یافته‌های پژوهش، اهمیت فوری مطالعات آینده را یادآوری می‌کند: «اگر تصور کنیم این ذخایر انبارهای مطمئن کربن هستند، اما واقعیت این‌گونه نباشد، باید هرچه سریع‌تر متوجه شویم.» او هشدار می‌دهد که این مسئله می‌تواند به‌طور مستقیم بر سیاست‌های اقلیمی کشورها اثر بگذارد؛ مثلاً در تعیین میزان اتکا به جذب طبیعی کربن برای جبران انتشار فعلی.
اسکات تایگز، پژوهشگر دانشگاه اوکلند در میشیگان، می‌گوید: «این مطالعه پرسش‌های مهمی را درباره‌ی امکان‌پذیری و چگونگی مدیریت کربن باستانی مطرح می‌کند. کاهش تغییرات اقلیمی احتمالاً کلیدی‌ترین راه برای جلوگیری از نشت بیشتر کربن و متان از این منابع پنهان خواهد بود.»
پژوهش در نشریه نیچر منتشر شده است.