آریا بانو - زومیت / پژوهشگران دریافته‌اند برخی از سنگ‌های کمربند نووآگیتوک گرین‌استون در شمال کانادا به قدیمی‌ترین دوره زمین شناسی تعلق دارند.
بررسی‌های جدید در کمربند نووآگیتوک گرین‌استون در شمال کانادا، ادعای کشور کانادا را درباره وجود سنگ‌هایی از دوران هادئن (قدیمی‌ترین دوره زمین‌شناسی) قوی‌تر کرده است. اگر این ادعا تایید شود، این سنگ‌ها احتمالا قدیمی‌ترین سنگ‌های کره زمین خواهند بود.
فرآیندهای تکتونیکی، فعالیت‌های آتشفشانی و فرسایش سطحی به‌طور مداوم پوسته زمین را بازسازی می‌کنند، به‌طوری که تقریبا هیچ اثری از نخستین پوسته‌ای که از اقیانوس ماگمای اولیه شکل گرفت، باقی نمی‌ماند. علاوه‌براین، تعیین دقیق سن سنگ‌های قدیمی با چالش‌های بزرگی مواجه است، بنابراین تشخیص قدیمی‌ترین بازماندگان دشوار است. با‌این‌حال، کمربند نووآگیتوک گرین‌استون که در سواحل شرقی خلیج هادسون واقع شده، به عنوان یکی از نامزدهای مطرح پذیرفته شده است.
بازار ![]()
سن سنگ‌های موجود در کمربند نووآگیتوک گرین‌استون 3٫77 میلیارد سال تا 4٫3 میلیارد سال تخمین زده شده است. این بازه‌ی زمانی به خصوص وقتی در نظر بگیریم که عمر زمین حدود 4٫7 میلیارد سال است و در ابتدای شکل‌گیری آن‌قدر داغ بوده که سنگ‌ها نمی‌توانستند تشکیل شوند، بسیار قدیمی است. درنتیجه، این سنگ‌ها از جمله قدیمی‌ترین سنگ‌های موجود روی زمین به شمار می‌روند و پیدا کردن نمونه‌هایی با این قدمت بسیار نادر و ارزشمند است.
مرز میان دوران هادئن و آرکئن رسما به‌عنوان 4٫03 میلیارد سال پیش تعریف شده است. این تقسیم‌بندی براساس مطالعات انجام شده روی نمونه‌ای دیگر از پی‌سنگ‌های کانادا به نام «مجموعه گنیس اکاستا» صورت گرفته است.
در سواحل خلیج هادسون در شمالی‌ترین نقاط کانادا، سنگ‌هایی وجود دارند که ادعای آن‌ها برای تنها بازماندگان دوران هادئن، اکنون مستحکم‌تر از گذشته شده است.
دانشمندان دانشگاه اتاوا، دانشگاه کارلتون و موسسه ملی تحقیقات توسعه پایدار فرانسه بررسی‌هایی انجام دادند تا دریابند آیا کمربند نووآگیتوک می‌تواند به‌عنوان یکی از مدارک مهم دوران هادئن شناخته شود یا خیر.
برآوردهای قدیمی‌تر سن این کمربند مبتنی‌بر نسبت نئودیمیوم-142 به نئودیمیوم-144 آن است. گرچه هر دو ایزوتوپ به عنصر نئودیمیوم تعلق دارند، تاریخچه‌ی متفاوتی دارند. نئودیمیوم-142 حاصل واپاشی آلفای ساماریوم-146 است. با توجه به نیمه‌عمر حدود صد میلیون ساله ساماریوم-146، می‌توان نتیجه گرفت که تقریبا تمام این ایزوتوپ تا حدود 4 میلیارد سال پیش از زمین حذف شده بود.
سنگ‌هایی که کمتر از 4 میلیارد سال قدمت دارند، معمولا نسبت ثابتی از دو ایزوتوپ نئودیمیوم دارند، اما در سنگ‌های قدیمی‌تر این نسبت‌ها متغیر است و به میزان ساماریوم موجود بستگی دارد. نتایج پیشین درباره سن سنگ‌ها مورد تردید قرار گرفته‌اند، زیرا مدل‌های جدید نشان می‌دهد سنگ‌ها ممکن است حاوی ترکیباتی باشند که از گوشته زمین منشا گرفته باشند.
آهن نواری از کمربند نووآگیتوک که در موزه ردپث در مونترال نگهداری می‌شود.
پژوهشگران با انجام اندازه‌گیری‌های ایزوتوپی نفوذهای سنگی در کمربند نووآگیتوک، سن آن‌ها را حدود 4٫16 میلیارد سال تخمین زدند.
نفوذهای سنگی (جریان‌های مذاب که داخل سنگ‌های قدیمی‌تر نفوذ کرده‌اند) باید از سنگ‌های میزبان جوان‌تر باشند. بنابراین، اگر این نفوذها سن مشخصی داشته باشند، سنگ‌های اصلی (قدیمی‌تر) باید حداقل به همان اندازه یا بیشتر قدمت داشته باشند. این موضوع باعث می‌شود احتمال درست‌بودن نظریه‌ای که بیان می‌دارد این سنگ‌ها از دوران هادئن هستند، بیشتر شود. نویسندگان می‌گویند ممکن است توضیح‌های دیگری هم وجود داشته باشد، اما آن توضیحات نیازمند اتفاقات بسیار نادری هستند که احتمال رخ دادنشان بسیار اندک است.
برای آنکه نظریه جایگزین معتبر باشد، باید دو بخش مجزا از مواد گوشته زمین بدون اختلاط با سایر مواد حفظ شده و سپس به‌طور مستقل و همزمان با سنگ‌هایی که بعدا بخشی از کمربند سنگی شده‌اند، واکنش نشان داده باشند؛ اما چنین شرایطی به‌دلیل پیچیدگی و احتمال بسیار اندک، از دید پژوهشگران بعید به‌نظر می‌رسد.
ما در واقع بلورهایی داریم که به دوران هادئن بازمی‌گردند و برجسته‌ترین نمونه‌های آن مربوط به منطقه جک هیلز در غرب استرالیا است. با‌این‌حال، این‌ها ذرات بسیار ریز «زیرکن» هستند که مدت‌ها پیش از سنگ‌های اصلی خود جدا شده‌اند. همچنین، آن‌ها اغلب وارد سنگ‌های جوان‌تر شده و دوباره تحت فرسایش قرار گرفته‌اند.
با توجه به نتایج پژوهش جدید می‌توان گفت ادعای آمریکا مبنی بر داشتن قدیمی‌ترین سنگ‌های جهان، به احتمال بسیار زیاد نادرست است؛ چرا که قدیمی‌ترین سنگ‌ها در مناطقی بسیار دورتر یعنی در شمال کانادا، یافت شده‌اند.
مطالعه در مجله ساینس منتشر شده است.