آریا بانو - مهر /ازدواج امری ساده است برای بستن پیمان زندگی میان دو نفر، اما امروز زنجیر تجملات، چشم و هم چشمی و مشکلات اقتصادی به دور دست وپای جوانان پیچیده است تا ازدواج برای آنان تبدیل به خواب و خیال شود.
اسمش که می‌آید خنده‌ای از سر حسرت و هزار آرزوی نافرجام روی لب‌هایشان نقش می‌بندد؛ بعضی از آنها که دیگر قیدش را زده اند و به قول خودشان نمی‌خواهند زندگیشان از حالت روتین خارج شود، روزگار نه چندان دوری بود که از هر کوچه و پس کوچه‌ای که رد می‌شدی چراغانی بود و صدای شور و هلهله فرستادن به خانه بخت دو جوان شنیده می‌شد، همان مراسم به دور از تجملاتی که حیاط خانه مردانه بود و یکی از اتاق‌ها سفره عقد به پا بود و مثل آب خوردن دو جوان خانه عشق را بنا می‌کردند اما رفته رفته که روزگار گذشت ازدواج کردن دیگر رنگ و بوی قدیم را ندارد و زنجیر تجملات، چشم و هم چشمی و مشکلات اقتصادی به دور دست و پای جوانان پیچید تا تشکیل خانواده و ازدواج برای جوانان مثل خواب و خیال شود!
ازدواج؛ امری ساده، بی تکلف و بدون تشریفات است که طی آن زن و مرد با یکدیگر پیمان زندگی مشترک می‌بندند، در دین ما نیز سنت حسنه ازدواج بسیار آسان، ساده و به دور از آداب و رسوم غلط و دست و پاگیر است که حتی پایین ترین طبقات اجتماع نیز به راحتی می‌توانند براساس ملاک‌ها و تناسب‌های معرفی شده از طرف اسلام به تشکیل خانواده اقدام کرده و ازدواج کنند.
تشکیل خانواده و ازدواج یکی از مهمترین اتفاقاتی است که در زندگی هر انسانی رخ می‌دهد و به همین دلیل دارای اهمیت بسیار زیادی است چراکه هسته اولیه تشکیل خانواده و زیر بنای تربیت نسل‌های آینده است، خانواده یکی از مهمترین محیط‌هایی است که در سازندگی انسان نقش بسیار اساسی و فوق العاده ای را دارد بنابراین ازدواج علاوه بر استحکام و ثبات شخصیت زن و مرد و افزایش آرامش روانی به حفظ بهداشت و سلامت روحی و معنوی کمک خواهد کرد و به این ترتیب جامعه نیز از فساد و خمودگی خارج شده و به سمت پویایی و نشاط گام بر می‌دارد.
ازدواج؛ امری ساده، بی تکلف و بدون تشریفات است که طی آن زن و مرد با یکدیگر پیمان زندگی مشترک می‌بندند، در دین ما نیز سنت حسنه ازدواج بسیار آسان، ساده و به دور از آداب و رسوم غلط و دست و پاگیر است که حتی پایین ترین طبقات اجتماع نیز به راحتی می‌توانند براساس ملاک‌ها و تناسب‌های معرفی شده از طرف اسلام به تشکیل خانواده اقدام کرده و ازدواج کنندپیامبر اکرم(ص) در خصوص اهمیت ازدواج می‌فرمایند: «بنایی در اسلام نزد خدا محبوب تر از ازدواج نیست» به همین دلیل است که نسبت به آسان گرفتن امر ازدواج چه از نظر مهریه و چه از نظر جهیزیه در اسلام تاکید شده است اما موانعی که این روزها براساس ریشه‌های فرهنگی و اقتصادی در امر ازدواج رنگ واقعیت به خود گرفته اند؛ بدعتی است که سبب بالا رفتن سن ازدواج و افزایش آسیب‌های اجتماعی و روانی شده است.
امروز مسئله ازدواج و تشکیل خانواده به یکی از مشکل ترین مسائل اجتماعی تبدیل شده است زیرا کوهی از مشکلات در برابر این مسئله قد علم کرده و آن را به شکل مسئله‌ای ترسناک درآورده است به همین دلیل جوانان ما چه دختر و چه پسر در حسرت و سودای تشکیل خانواده مانده اند و آن را به صورت مسیر غیرقابل عبور می‌بینند و همین تأخیر در ازدواج سبب ایرادات واهی در امر ازدواج شده است.
در این میان نکته دردناک این مسئله آداب و رسوم‌های مختلف و بعضاً غلطی است که مشکلات تشکیل خانواده را دوچندان کرده است؛ به عنوان مثال در بعضی از شهرهای کشور چهار فصل ما پسر علاوه بر مخارج جشن عروسی و هدایای عروس؛ جهیزیه کاملی را باید تهیه کند و یا در بعضی دیگر از شهرها دختران باید جهیزیه بسیار کاملی را برای تشکیل زندگی مهیا کنند، متأسفانه این آداب و رسوم غنی و فقیر نمی‌شناسد و هرکدام به نحوی خود را در دام این رسوم غلط انداخته اند مرفهین اقتصادی به شکلی لاکچری و آنها که در طبقه متوسط اند به شکلی دیگر!
در بعضی از موارد هم هستند دختر و پسرانی که قید مراسم لوکس و مخارج بیش از اندازه را می‌زنند اما تاکید دارند که حتماً باید چندین عکس و فیلم عروسی داشته باشند و اگر کمی در دل ماجرا باشید می‌بینید که به زبان ادعا دارند که از سر و ته ماجرای خرید جهیزیه
لوکس زده اند اما از هیچ چیز کم نگذاشته اند و تمام وسایل غیر ضروری را هم تهیه کرده اند.
رشد 39 درصدی طلاق در سال گذشته
مطابق با گزارش مرکز آمار ایران، تعداد طلاق ثبت شده با مدت ازدواج کمتر از یک سال از 2198 طلاق در بهار سال 99 با رشد 39 درصدی به 3068 طلاق در تابستان 99 رسیده است؛ همچنین تعداد طلاق ثبت شده در بهار 98 با مدت ازدواج کمتر از یک سال 2873 بوده است که با رشد 11 درصدی طی سه ماه به 3209 طلاق در تابستان 98 رسیده است. از این رو روند رشد طلاق با مدت ازدواج کمتر از یک سال از بهار به تابستان که در سال 98؛ 11 درصد بوده است در سال 99 به 39 درصد رسیده است.
متاسفانه آمار مربوط به طلاق با مدت ازدواج‌های بیشتر از یک سال در تابستان 99 نیز نسبت به بهار رشد داشته است و تعداد طلاق ثبت شده با مدت ازدواج یک تا پنج سال از 9982 طلاق در بهار 99 با رشد 37 درصدی به 13691 طلاق در تابستان 99 رسیده است.
آداب و رسوم غلط؛ مانع جدی ازدواج جوانان
مهدی متقی فر، سرپرست دفتر برنامه ریزی و توسعه اجتماعی جوانان در گفت و گو با خبرنگار مهر در خصوص آمار جوانانی که به سن ازدواج رسیده اند گفت: متأسفانه به دلیل دسته بندی در طیف‌های سنی مختلف ما یک آمار دقیق در این زمینه نداریم اما بنا بر آما می‌توان گفت 12 میلیون 800 هزار نفر از جوانان ما در تمامی طیف‌های سنی به سن ازدواج رسیده اند که از این تعداد حدود 10 میلیون نفر جوانانی هستند که بین 18 تا 35 سال سن دارند.
سرپرست دفتر برنامه ریزی و توسعه اجتماعی جوانان افزود: ما در دوران شیوع کرونا در سال‌های 1399 تا 1400 افزایش ازدواج را داشتیم که دقیقاً به دلیل از بین رفتن تجملات و مراسم تشریفاتی است که هزینه‌های هنگفتی را برای جوانان ما به وجود آورده است و همین هزینه هاست که سبب می‌شود برخی از جوانان ما به سراغ ازدواج نروند که نکته بسیار مهمی است و ما باید در راستای این فرهنگ و این جنس موانع حذف آنها ضربه‌ای هم به زندگی جوانان ما نمی‌زنند جدا شویم.
وی اظهار کرد: به بیان دیگر برگزاری عروسی‌های تجملاتی، دادن جهزیه های لوکس، هدایای گران قیمت سبب ایجاد مانعی برای ازدواج جوانان دانشجو و یا جوانانی که در ابتدای مسیر کار کردن هستند می‌شود.
12 میلیون 800 هزار نفر از جوانان ما در تمامی طیف‌های سنی به سن ازدواج رسیده اند که از این تعداد حدود 10 میلیون نفر جوانانی هستند که بین 18 تا 35 سال سن دارندمتقی فر با اشاره به تأثیر تفکرات بزرگترها در پرهزینه شدن مراسم ازدواج تصریح کرد: شیوع کرونا نشان داد که حذف مراسم پرهزینه عروسی و مهمانی‌ها و صرف این مخارج برای آینده زوجین مهمترین اتفاقی است که می‌تواند شکل بگیرد، البته تأثیر بزرگترها و تفکرات آنها در حذف این مقوله‌ها بی تأثیر نیست.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر تأثیر کارگاه‌های آموزشی در امر حذف مباحث پرهزینه ازدواج خاطرنشان کرد: قطعاً ما در پیشگیری از موانع و آسیب‌هایی که در طلاق وجود دارد کارگاه‌های آموزشی بسیار تأثیر گذاری را داریم، برای مثال در شش ماه ابتدایی امسال 4500 کارگاه آموزشی در کل کشور برگزار کردیم همچنین 420 مرکز مشاوره در کل کشور داریم که قطعاً تأثیر گذار هستند اما معتقدیم که کیفیت لازم و خروجی را نداریم و باید بیشتر به این مبحث بپردازیم و به توانمندسازی اساتید، دینی شدن و غنی شدن محتواها و اسلامی شدن محتوا کمک کنیم؛ همچنین در مراکز مشاوره با توانمندسازی مشاور و برگزاری دوره‌های دانش افزایی بتوانیم اثرات کارگاه‌های آموزشی را در پیشگیری از طلاق و ترویج ازدواج و تحکیم خانواده بالا ببریم.
سرپرست دفتر برنامه ریزی و توسعه اجتماعی جوانان اظهار کرد: در بحث جلوگیری از تجملات فرهنگسازی نکته بسیار مهمی است و به نظر من محصولات رسانه‌ای که بتواند در منظر مردم این آگاهی را ایجاد کنند مؤثر است.
کمیسیون اجتماعی مجلس پیش نویس اصلاح قانون تسهیل ازدواج جوانان را در دستور کار دارد و ما نیز جلسات متعددی را با این کمیسیون برای بررسی پیش نویس و حل دغدغه جوانان در زمینه مشکلات اقتصادی را داشته ایم؛ امید داریم که اتفاقات خوبی در امر ازدواج جوانان، دانشجویان، طلاب، سربازان، رقم خوردوی در پاسخ به سوالی مبنی بر اقدامات معاونت جوانان برای حل مشکلات اقتصادی سد راه ازدواج تاکید کرد: کمیسیون اجتماعی مجلس پیش نویس اصلاح قانون تسهیل ازدواج جوانان را در دستور کار دارد و ما نیز جلسات متعددی را با این کمیسیون برای بررسی پیش نویس و حل دغدغه جوانان در زمینه مشکلات اقتصادی را داشته ایم؛ امید داریم که اتفاقات خوبی در امر ازدواج جوانان، دانشجویان، طلاب، سربازان، رقم خورد و پیش بینی شده است که خدمات خوبی اعم از ارائه مسکن متاهلی به این گروه‌ها در سن جوانی کمک کند تا به راحتی تشکیل زندگی دهند.
مشکلات فرهنگی و اقتصادی؛ سد راه ازدواج جوانان
علیرضا شریفی یزدی، روانشناس اجتماعی در خصوص مسائل فرهنگی دست و پاگیر جوانان در امر ازدواج در گفت و گو با خبرنگار مهر در خصوص مسائل فرهنگی دست و پاگیر ازدواج جوانان گفت: واقعیت این است که دلیل اصلی افزایش سن ازدواج در شرایط فعلی جامعه ایران بیشتر از اینکه مسائل فرهنگی باشد اقتصادی است.
این روانشناس اجتماعی افزود: البته این بدان معنا نیست که مسائل فرهنگی نقشی در افزایش سن ازدواج و عدم اقبال جوانان به ازدواج ندارد اما مسائل اقتصادی سبب شده که افراد مانند گذشته توانمندی سابق را نداشته باشند و جنبه‌های فرهنگی قضیه که یکسری آداب و رسوم را به جوانان تحمیل می‌کند مثل فراهم شدن جهیزیه‌های میلیاردی و مهریه‌های بالا دست به دست یکدیگر داده اند تا افراد از یک سو زمان ازدواج شأن طولانی‌تر شود و سن ازدواج بالاتر برود و آن‌هایی که دودل هستند در این امر مجرد مطلق باقی می‌مانند و قید ازدواج را بزنند.
متأسفانه ما با طیف وسیعی از زنان و مردان مجرد قطعی مواجهه هستیم چراکه می‌بینند آداب و رسوم فرهنگی ما که همراه با خود هزینه‌های اقتصادی دارد انقدر سخت است که جوانان صورت مسئله را پاک می‌کنند و ترجیح می‌دهند که مجرد باقی بمانند که این مسئله همراه با خود آسیب‌های اجتماعی متفاوتی را داردوی با اشاره به اینکه این روزها با حجم وسیعی از زنان و مردان مواجهه هستیم که دیگر ازدواج نمی‌کنند اظهار کرد: متأسفانه ما با طیف وسیعی از زنان و مردان مجرد قطعی مواجهه هستیم چراکه می‌بینند آداب و رسوم فرهنگی ما که همراه با خود هزینه‌های اقتصادی دارد انقدر سخت است که جوانان صورت مسئله را پاک می‌کنند و ترجیح می‌دهند که مجرد باقی بمانند که این مسئله همراه با خود آسیب‌های اجتماعی متفاوتی را دارد.
شریفی یزدی بیان کرد: حقیقت امر این است که من با برخی از هزینه‌ها در امر ازدواج موافق هستم به لحاظ اینکه بسیاری از این هزینه‌ها خاطره ساز هستند، یعنی فرض کنید در مراسم عروسی مقوله فیلم و عکس نه در حد لاکچری و غیر نرمال و یا هزینه‌های معمولی برای یک مراسم به جهت خاطره سازی مقوله بدی نیست و حتی به قوام زندگی در سال‌های بعد می‌تواند تا حدی کمک کند.

وی تصریح کرد: این تفکر و نسخه که هیچیک از مقوله‌های مراسم ازدواج نباشد و دختر و پسر بر سر زندگی مشترک بروند با واقعیت ذهنی یکسان نیست؛ مشکل اصلی در بودن این مباحث نیست بلکه افراط در برگزاری است که سبب افزایش سن ازدواج و تأخیر در آن، می‌شود.
شریفی یزدی خاطرنشان کرد: معمولاً خانم‌ها برای این جنبه‌ها ارزش بیشتری قائل هستند و گرایش به مراسم و سالروزها در خانم‌ها در همه جای دنیا بنا با ویژگی‌های روحی و روانی که دارند بیشتر است و نمی‌توان این را نادیده گرفت اما وقتی که تبدیل به افراط می‌شود مشکل ساز است؛ در مورد مراسم عروسی هم به این شکل است یعنی به جای مراسم لاکچری عروسی می‌توان یک مراسم مختصری گرفت که هم خاطره سازی کرده باشیم و هم اینکه از هزینه‌های گزاف عمومی جلوگیری شود.
گام اول این است که همه برنامه‌ها و مراسم‌ها را در یک شکل و شمایل کوچک داشته باشیم؛ نکته بعدی این است که بیش‌تر از اینکه به این مراسم‌ها توجه کنیم به سازگاری و همسانی زوجین توجه کنیم که دو نفر با یکدیگر همسانی و همخوانی دارند یا نه چراکه این موارد است که موجب دوام زندگی مشترک می‌شوداین روانشناس اجتماعی در پاسخ به سوالی مبنی بر راه مقابله با این فرهنگ‌های غلط عنوان کرد: گام اول این است که همه برنامه‌ها و مراسم‌ها را در یک شکل و شمایل کوچک و جمع و جور داشته باشیم؛ مثلاً به جای اینکه چندین میلیون تومان بابت یک لباس بدهیم با مبلغ کمتری آن را انجام دهیم و یا مراسم عروسی و غیره، نکته بعدی این است که بیش‌تر از اینکه به این مراسم توجه کنیم به سازگاری و همسانی زوجین توجه کنیم که دو نفر با یکدیگر همسانی و همخوانی دارند یا نه چراکه این موارد است که موجب دوام زندگی مشترک می‌شود.
وی افزود: نکته بعدی بسیار مهم این است که به بزرگترها در مقوله ازدواج کنار جوانان باشند نه مقابل آنها، برخلاف ذهنیت برخی‌ها مراسم‌ها و خواسته‌ها خواست جوانان ما نیست و بیشتر بخش بزرگترهاست که آن را با آبرو گره زدند و فکر می‌کنند که هرچه مراسم‌ها پرطمطراق تر باشد آبرومندی بیشتری دارد که این هم جنبه عقلی ندارد و باید با آنها صحبت شود؛ اما مسئله بعدی به دوران مدرسه ما باز می‌گردد که آموزش و پرورش از همان دوره جوانی و نوجوانی واقعیت‌ها را برای جوانان تشریح کند و آنها را به سمت یک زندگی ساده اما با ثبات بفرستد، رسانه‌ها نیز بی تأثیر نیستند و می‌توان با نمایش زندگی ساده جمع و جور فرهنگسازی شده این مشکلات را حل کرد.