بزرگنمايي:

آریا بانو - همشهری آنلاین / بررسی وضعیت شیوع بیماری‌ها در فصل گرما از افزایش ابتلا به بیماری‌های ویروسی و عفونی حکایت دارد و میزان مراجعه افراد با نشانه‌های اسهال بالا رفته است.
مسمومـیـت‌ غذایی، گرمازدگی، آفتاب‌سوختگی، زردی و برخی بیماری‌های واگیر مثل سرخک و آبله و وبا؛ اینها تنها بخشی از بیماری‌هایی است که با گرم‌شدن هوا، مانورشان را شروع می‌کنند و تب، اسهال، حالت تهوع، شکم درد و... را به جان بیماران می‌اندازند. تابستان زمان مناسبی برای شیوع انواع ویروس‌ها و باکتری‌هاست و خیلی‌ها را روانه مراکز درمانی می‌کند. حالا هم وزارت بهداشت اعلام می‌کند با اینکه تنها چند هفته از گرم‌شدن هوا می‌گذرد، اما مراجعه بیماران با نشانه‌های اسهال در کشور بیشتر شده است.
از آن طرف، متخصصان عفونی و ویروس‌شناسان می‌گویند در 2سال شیوع کرونا، به‌دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی مثل شست‌وشوی دست‌ها و استفاده از ماسک و دوری از تجمع‌ها، بسیاری از ویروس‌ها در این فصل، فرصت خودنمایی پیدا نکردند. اما حالا با کمرنگ‌شدن استفاده از ماسک و فراموشی رعایت پروتکل‌های بهداشتی، به‌تدریج میزان ابتلا به بیماری‌های ویروسی که اغلب از آلودگی آب و غذا می‌آید، بیشتر شده و ویروس‌ها برگشته‌اند.
افزایش ابتلا به اسهال در کشور
کمتر از یک هفته از آغاز تابستان نمی‌گذرد که رئیس اداره بیماری‌های منتقله از آب و غذای وزارت بهداشت خبر می‌دهد که میزان مراجعه بیماران با نشانه‌های اسهال افزایش پیدا کرده است. پیش از این هم او، نسبت به افزایش این بیماری در کشور هشدار داده بود و حالا به همشهری توضیح بیشتری می‌دهد: «با اینکه موارد ابتلا به اسهال در کشور بالا رفته، اما بررسی‌ها نشان نداده که گونه جدیدی از ویروس‌ها یا میکروارگانیسم جدیدی شایع شده است، به‌طور کلی، اسهال ویروسی به‌طور معمول در تابستان شایع می‌شود و امسال با افزایش موارد در برخی مناطق مواجه بودیم که نسبت به سال‌های قبل موارد بیشتری را نشان می‌دهد.»
مریم مسعودی‌فر، تأکید می‌کند که علت این اتفاق مشخص نیست، اما یکی از دلایل آن می‌تواند فروکش‌کردن کرونا و کمرنگ‌شدن رعایت پروتکل‌های بهداشتی باشد: «ویروس‌ها مسری‌اند و به‌راحتی از طریق مراودات منتقل می‌شوند، مهم‌ترین راه انتقال هم خوردن آب و غذای آلوده یا تماس با فرد آلوده به ویروس است. با کنترل شیوع کرونا، محدودیت‌های زیادی برداشته شد، مردم دوباره تجمع‌ها را شروع کردند و مسافرت‌ها آغاز شد. وضعیتی که حالا دیده می‌شود مشابه شرایط پیش از شیوع کروناست.»
حساسیت نسبت به ویروس‌ها بالا رفته
براساس اعلام این مسئول در وزارت بهداشت، فرضیه‌ای وجود دارد که تأکید می‌کند، به‌دلیل اینکه در دوران کرونا، میزان حضور افراد در اجتماع کمتر شده بود، ایمنی بدن به‌ویژه بدن سالمندان و کودکان، پایین آمده و آنها در برابر ویروس‌ها حساس‌تر شده‌اند. به همین دلیل زودتر نشانه‌های بیماری در آنها دیده می‌شود.
او می‌گوید افزایش ابتلا به اسهال نشان می‌دهد که افراد درگیر عفونت‌های ویروسی شده‌اند، اغلب این عفونت‌ها هم از طریق آب و غذای آلوده منتقل می‌شود. البته این تمام ماجرا نیست: «در برخی مناطق ما با ابتلا به هپاتیت A به‌صورت سندروم زردی مواجهیم. یا مناطق مرزی، با افزایش موارد وبا روبه‌رو هستند. هم‌اکنون مواردی از ابتلا به وبا در همسایه‌های شرقی و غربی تأیید شده و 5مورد هم تا 2روز پیش در ایران تأیید شد. با این حال، باید این را گفت که راه پیشگیری تمام این بیماری‌ها، استفاده از آب آشامیدنی و غذای سالم، پختن کامل غذا به‌ویژه گوشت، ضدعفونی‌کردن سبزی و میوه‌ها و دفع درست فاضلاب است.»
ویروس‌ها برگشته‌اند
تغییر شرایط پس از فروکش‌کردن کرونا و فرصت بیماری‌زایی ویروس‌ها موضوعی است که متخصصان دیگر هم به آن اشاره می‌کنند. آمیتیس رمضانی، رئیس انجمن متخصصان عفونی کشور یکی از آنهاست. او هم به همشهری می‌گوید که شرایط متفاوت امسال از نظر شیوع بیماری‌های ویروسی به‌دلیل شیوع کرونا و رعایت پروتکل‌ها بوده است: «وقتی برای 2تا 3سال، تماس کمتری با بیماری‌های تنفسی و ویروسی داشتیم، سطح آنتی‌بادی ما برای مواجهه با ویروس‌ها کمتر شد و حالا با برگشت به وضعیت قبل از کرونا، این ویروس‌ها دچار یک نوع برگشت شده‌اند و بیماری‌زایی دوباره‌ای پیدا کرده‌اند.»
به‌گفته او، بدن نسبت به این ویروس‌ها حساس‌تر شده، به‌ویژه برای سالمندان و کودکان که ایمنی پایین‌تری دارند. بنابراین به‌نظر می‌رسد امسال موارد ابتلا به انواع ویروس‌ها و بیماری‌های عفونی و گوارشی بیشتر شود. رمضانی درباره شباهت برخی علائم در عفونت‌های ویروسی و ابتلا به کرونا، هم توضیح می‌دهد: «در عفونت‌ کرونایی فرد همزمان با نشانه‌های گوارشی مثل اسهال و استفراغ، مشکلات تنفسی هم دارد. البته مواردی از ابتلا به کرونا هم گزارش شده که فرد فقط مشکل گوارشی دارد.»
به‌گفته او، شایع‌ترین دلیل ابتلا به بیماری‌های موسوم به این فصل، نوروویروس‌ها هستند که مشکلات گوارشی ایجاد می‌کنند: «هیچ‌کدام از این ویروس‌ها نگران‌کننده نیستند، تنها نکته‌ای که وجود دارد توجه به میزان کم‌آبی بدن درصورت ابتلا به بیماری‌های گوارشی است، با مایعاتی مثل ORS آن کم‌آبی باید جبران شود. این مسئله بیش از همه در ارتباط با کودکان باید رعایت شود.»
تهمینه بی‌نیاز هم متخصص عفونی است و به همشهری می‌گوید که یکی از پیامدهای شیوع کرونا این بود که مردم در آن دوره پروتکل‌های بهداشتی را رعایت می‌کردند، ماسک می‌زدند، دست‌هایشان را مرتب می‌شستند و فاصله اجتماعی را تاحدودی رعایت می‌کردند، حالا اما به یکباره همه‌چیز فراموش شده است: «بیشتر بیماری‌های ویروسی از راه‌های تنفسی منتقل می‌شوند، ویروس‌ها ذرات سنگینی‌اند که بالاتر از یک متر منتقل نمی‌شوند و معمولا ماسک محافظ خوبی برای آن است و مانع از ابتلا به بیماری‌های ویروسی و میکروبی می‌شود. اما حالا ماسک به میزان بسیار کمتری استفاده می‌شود، تجمع‌ها زیادشده و شست‌وشوی دست کم. با کمرنگ‌شدن رعایت این پروتکل‌ها یکسری از بیمای‌های ویروسی و میکروبی فرصتی برای انتقال پیدا کرده‌اند.»
به‌گفته او، مسئله‌ای که نباید از آن غافل شد، این است که کرونا هنوز تمام نشده، در فصل سرد احتمال شیوع کرونای تنفسی وجود دارد: «البته ما با کرونای گوارشی هم مواجهیم و افراد با نشانه‌های اسهال و تب و... هم مراجعه می‌کنند که اغلب‌شان یا واکسیناسیون را کامل نکرده‌اند یا مدت زمان زیادی از تزریق واکسن‌شان گذشته است. ما هنوز به ایمنی جمعی نرسیده‌ایم و واریانت‌های اومیکرون جهش‌های جدیدی داشته است.»
او در ادامه به بیماری‌های شایع تابستان هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «در فصل گرما ایکولای (باکتری) مسافرتی، مسمومیت‌های غذایی، شیگلوز (اسهال خونی) و کلسی ویروس‌ها هم دیده می‌شود. اگر افراد در شرایطی قرار گرفتند که میزان درد شکم، بی‌آبی و اسهال و استفراغ‌شان زیاد شد، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنند. البته در این میان وبا و شبه‌وبا هم دیده می‌شود که جزو بیماری‌های میکروبی است و کشندگی بالایی دارد. با این حال، اگر بهداشت به‌خوبی رعایت شود، قابل پیشگیری است. البته نکته‌ای که وجود دارد، این است که در وبا و شبه‌وبا، فرد دچار اسهال شدید می‌شوند و گاهی سرعت اسهال از تامین آب بدن، بالاتر می‌رود و فرد به‌دلیل کم‌آبی جانش را از دست می‌دهد. بنابراین مراجعه زودهنگام به مراکز درمانی بسیار مهم است.»
به‌گفته او، بیماری وبا به‌دلیل اینکه انتقال تنفسی ندارد، نیازی به جداسازی ندارد: «کافی است که دستشویی این افراد جدا باشد و نیازی به استفاده از ماسک و قرارگرفتن در فضایی دور از دیگران نیست.»
اپیدمی جدیدی در راه نیست
با این همه از نظر حمید سوری، رئیس کارگروه بهداشت و پیشگیری ستاد ملی مقابله با کرونا و اپیدمیولوژیست شرایط نگران‌کننده نیست و ابتلا به این ویروس‌ها، منجر به ایجاد اپیدمی نمی‌شود. او به همشهری می‌گوید که بعید است الگوی متفاوتی از این بیماری‌ها در کشور ایجاد شود: «احتمالا با نوسانات جزئی به شرایط قبل از کرونا برمی‌گردیم. بیشتر این بیماری‌ها آندمیک است و اگر طغیان کند، به‌صورت پراکنده این اتفاق می‌افتد؛ یعنی اپیدمی در سطح کشور رخ نمی‌دهد. بیشتر طغیان‌ها محلی است.»
او به وضعیت بهداشت در کشورهای همسایه و احتمال شیوع برخی بیماری‌ها اشاره می‌کند: «کشورهای اطرافمان از نظر بهداشتی وضعیت خوبی ندارند و طبیعی است با سفرها، عوامل بیماری‌زا زیاد شود. البته همه اینها موضوعات غیرمتعارفی نسبت به سال‌های گذشته نیست، هرچند باید اقدامات مراقبتی صورت بگیرد.»
چه بیماری‌هایی در تابستان شایع می‌شود؟
یکی از شایع‌ترین بیماری‌های فصل گرما، مسمومیت غذایی است که عمده‌ترین دلیل آن هم مصرف مواد غذایی یا استفاده از آب آلوده برای خوردن یا شست‌وشوی ظروف است. باکتری‌ها، ویروس‌ها، سموم و مواد شیمیایی از این طریق وارد بدن می‌شود و بیماری‌زایی ایجاد می‌کند. همین مسئله سبب می‌شود تا شکم درد، حالت تهوع، اسهال یا استفراغ در فرد دیده شود. در بیشتر مواقع گوشت نیمه‌پخته، غذاهایی که در کنار جاده فروخته می‌شود یا آب‌های آلوده، سبب این اتفاق می‌شود.
گرمازدگی، بیماری شایع دیگر تابستان است که با سردرد، خشک‌شدن پوست، گرفتگی عضلات، ضعف، استفراغ، افزایش ضربان قلب یا تنفس سخت، همراه است. متخصصان می‌گویند نخستین علامت این بیماری، سرگیجه است. اگر هم علائم شدید شود، خطر به کما رفتن وجود دارد. توصیه می‌شود افراد از نوشیدنی‌های خنک استفاده کنند و در ساعت‌های گرم، تردد کمتری در مکان‌های باز داشته باشند.
آفتاب‌سوختگی‌ هم در گروه بیماری‌های تابستان قرار می‌گیرد. البته افرادی که برای مدت زمان طولانی در معرض آفتاب هستند، با خطر آفتاب‌سوختگی مواجهند. زمانی که اشعه ماورای بنفش برای ساعت‌های زیادی بر بدن بتابد، افرادی که ملانین کمتری در بدنشان تشکیل می‌شود، مستعد ابتلا به سرطان پوست هستند. ا
فراد با نشانه‌های آفتاب‌سوختگی، ابتدا دچار حالت لرز می‌شوند، بعد حالت تهوع، استفراغ و تب به سراغشان می‌آید. گاهی نشانه‌هایی شبیه آنفلوآنزا هم در فرد دیده می‌شود. تاول‌های روی پوست هم عمده‌ترین نشانه‌های آفتاب‌سوختگی است. بهترین راه برای پیشگیری، توصیه به استفاده از ضدآفتاب با اس‌پی‌اف‌50 است.
البته به بیماری‌های تابستان، می‌توان راش‌های پوستی را هم اضافه کرد. این اتفاق اغلب برای افرادی رخ می‌دهد که بیش از حد عرق می‌کنند. زمانی‌که عرق در لباس‌ها جمع می‌شود، پس از چند ساعت، باعث خارش می‌شود و بثورات یا راش‌های پوستی ایجاد می‌کند. قرمزی و خشکی پوست از نشانه‌های آن است.
پزشکان، آبله‌مرغان را هم یکی از شایع‌ترین بیماری‌های فصل تابستان معرفی می‌کنند. این بیماری همانطور که برای همه شناخته شده است، به‌صورت جوش‌های کوچک و پرمایع همراه با تب دیده می‌شود. ویروس از طریق قطرات موجود در محیطی که فرد آلوده در آنجا ترشحاتی داشته است، منتقل می‌شود. مثل آب دهان یا آب بینی و... این بیماری بین یک تا 2هفته ادامه دارد.
سرخک هم جزو بیماری‌های شایع در تابستان است که راه ‌انتقالش مانند آبله‌مرغان است و معمولا مخاط پشت حلق را آلوده می‌کند. ویروس ایجادکننده سرخک‌، در تابستان سریع‌تر تولید مثل می‌کند و به‌صورت سرفه، تب شدید، گلودرد و قرمزی چشم خودنمایی می‌کند. برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری، باید واکسن تزریق کرد.
زردی‌ هم بیماری شناخته‌شده این فصل است که عمدتا از طریق هپاتیت‌A و به‌دلیل مصرف مواد غذایی و آب آلوده ایجاد می‌شود. این بیماری از طریق مدفوع و دهان منتقل می‌شود و اگر درمان نشود، بر عملکرد کبد تأثیر می‌گذارد و منجر به تولید بیش از حد صفرا می‌شود. همانطور که از نامش پیداست، تغییر رنگ پوست و زردشدن آن از نشانه‌های اصلی است. در کنار آن، سفیدی چشم، روشن‌شدن رنگ مدفوع، تیره‌شدن رنگ ادرار و خارش پوست هم جزو نشانه‌های ابتلا شناخته می‌شود.
حصبه و اوریون هم بیماری‌هایی هستند که اغلب در تابستان شایع می‌شوند. منبع ایجادکننده حصبه مواد غذایی و آب آلوده است. اوریون هم بیش از همه، به سراغ کودکان می‌رود و از طریق سرفه و عطسه منتقل می‌شود.
در این شرایط، پزشکان به نوشیدن آب کافی، محافظت در برابر آفتاب و مصرف غذا و آب سالم توصیه می‌کنند. متخصصان پوست هم می‌گویند افراد در این فصل از کلاه و عینک استفاده کنند، ضدآفتاب را نیم‌ساعت قبل از خروج از خانه، روی پوست بزنند. روزانه بین 2 تا 3لیتر آب مصرف کنند. مصرف کافئین را کم کنند، دست‌ها را مرتب بشویند و غذاهای خیابانی و ناسالم نخورند.