بزرگنمايي:
آریا بانو - اختلال پانیک یا اختلال وحشتزدگی یک نوع بیماری روحی است که در آن بیمار دچار موجی شدید از ترس و وحشت میشود. این حملات غیرمنتظره هستند و بیمار را تقریباً فلج کرده و از حرکت بازمیدارند. در این حالت، ضربان قلب بسیار تند و نفس کشیدن سخت میشود. بیمار احساس مرگ یا ایست قلبی دارد. حملات این بیماری، گاهاً بسیار ناگهانی و بدون هیچ علائم یا هشداری رخ میدهند. حتی ممکن است در هنگام خواب نیز این حالات در بیمار دیده شود.
حملات پانیک گاهاً فقط یک بار اتفاق میافتند. اما اغلب بیماران، حالت تکرارشونده را تجربه میکنند. تکرار حملات معمولاً در شرایط خاصی مانند عبور از پل، حرف زدن در جمع و مواردی مشابه رخ میدهند. به خصوص اگر این شرایط در گذشته باعث ترس او شده باشند. در حالت کلی اگر شرایطی پیش آید که احساس خطر یا وحشت به بیمار دست دهد و نتواند از آن فرار کند، حملات پانیک به سراغ او میآیند.
بیمار قبل از اینکه یک یا چند حمله پانیک داشته باشد، کاملاً مشابه فردی سالم و نرمال است. همچنین این حملات ممکن است ناشی از اختلالات دیگری مانند اختلال اضطراب اجتماعی یا افسردگی باشد. البته صرفنظر از علت، حملات پانیک قابل درمان هستند. استراتژیهایی وجود دارد که میتوان با استفاده از آنها اختلال پانیک را درمان کرد و کنترل زندگی را در دست گرفت.
نشانههای حملات پانیک
نشانههای این بیماری در عرض 10 دقیقه به اوج خود میرسند و معمولاً 20 تا 30 دقیقه به طول میانجامند. بیش از این مدت زمان، به ندرت دیده شده است. حملات پانیک میتوانند در همه جا و هر لحظه پیش آیند. به طور مثال هنگام قدم زدن در خیابان یا فروشگاه، حضور در خانه یا مهمانی و… ممکن است این حملات رخ دهند.
علائم اختلال وحشتزدگی عبارتند از:
اختلال در نفس کشیدن یا هایپرونتیلیشن تپش یا کوبش
قلب درد قفسه سینه لرزش بدن احساس خفگی احساس غیرواقعی یا جدا بودن از محیط اطراف تعریق شدید تهوع یا اختلال
معده احساس سرگیجه، ضعف و
غش احساس کرختی یا سوزن سوزن شدن احساس سرما و گرمای ناگهانی و مکرر ترس از مرگ، از دست دادن کنترل و یا حالتی دیوانهمانند داشتن
علائم اختلال پانیک
برخی از مردم تنها یک یا دو حمله پانیک را تجربه میکنند. در این حالت جای نگرانی نیست. اما اغلب حملات ناشی از این بیماری ادامهدار هستند.
اختلال وحشتزدگی با علائمی مانند حملات پانیک مکرر، تغییرات رفتار شدید و اضطراب مداوم از حملات دیگر شناخته میشود. بنابراین اگر فردی علائم زیر را داشته باشد، اختلال پانیک برای او تشخیص داده میشود.
بروز حملات پانیک ناگهانی و مکرر که به شرایط خاصی بستگی ندارند اضطراب و وحشت بسیار از حملات دیگر تغییرات رفتار مانند دوری و ترس از جایی که قبلاً دچار حمله پانیک شدهاند با اینکه حملات پانیک فقط چند دقیقه فرد را درگیر میکنند، اما اثرات آن ممکن است تا مدتها باقی بماند. همچنین اختلال وحشتزدگی مشکلات روحی بسیاری برای بیمار به وجود میآورد. این حملات، ممکن است بر اعتمادبهنفس فرد تأثیر منفی داشته باشد و زندگی روزمره او را دچار اختلال کند. این موضوع در نهایت، منجر به علائم زیر میشود:
اضطراب مقدماتی: به جای داشتن آرامش و یک زندگی طبیعی، همواره ترس و وحشت از بروز دوباره حملات پانیک، زندگی روزمره را مختل میکند. این ترس و تنش تقرباً همیشه وجود دارد و فرد را آزار میدهد.
دوری: بیمار شروع به دوری از شرایط یا محیطی میکند که در آن، دچار حمله پانیک شده است. این حالت ممکن است به دلیل مقصر دانستن شرایط یا محیط مذکور باشد. یا به این دلیل ترس از نرسیدن کمک در صورت بروز حمله پانیک، باشد. بدترین حالت این نوع واکنشها، آگورافوبیا نام دارد.
اختلال وحشتزدگی و آگورافوبیا
اختلال وحشتزدگی و آگورافوبیا
آگورافوبیا قبلاً به عنوان ترس از فضاهای عمومی یا باز شناخته میشد. اما اکنون آن را حالتی بغرنج از حملات و اختلال پانیک میدانند. آگورافوبیا هر لحظه ممکن است بروز کند. ما معمولاً یک سال پس از حملات مکرر پانیک، پدیدار میشود.
آگورافوبیا فرد را دچار ترس از حملات مجدد پانیک در جایی که فرار از آن سخت یا حتی خجالتآور باشد، میکند. همچنین ترس از محیطهایی که رسیدن کمک سخت باشد، در بیماران آگورافوبیا دیده میشود. به همین دلایل ممکن است از شرایطی مانند شرایط زیر دوری کنند:
اماکن پرجمعیت مانند مراکز
خرید یا استادیومهای ورزشی انواع وسایل نقلیه مانند خودرو، هواپیما، مترو و… حضور در اجتماع، رستورانها و سایر اماکنی که احساس شرمندگی از حملات احتمالی وجود دارد تحرکات جسمی که ممکن است باعث بروز حملات پانیک شوند خوراکی یا نوشیدنیهایی که میتوانند به حملات پانیک
دامن بزنند. مانند الکل، کافئین، شکر یا برخی داروهای خاص رفتن به جایی که احتمال حمله پانیک وجود داشته باشد، بدون یک همراه. در موارد شدیدتر، انزوای دائمی در خانه
دلایل اختلال پانیک
دلیل بخصوصی برای حملات پانیک گزارش نشده است. اما در خانوادههایی که اختلال پانیک وجود داشته باشد، احتمال ابتلای دیگر افراد نیز بالاست. همچنین یک تغییر بزرگ در زندگی نیز ممکن است منجر به اختلال وحشتزدگی شود. تغییراتی مانند فارغالتحصیلی از دانشگاه، شاغل شدن، ازدواج، بچهدار شدن، مرگ عزیزان، طلاق، از دست دادن شغل و مواردی مشابه میتوانند فرد را دچار تنش و در نتیجه اختلال وحشتزدگی کنند. حملات پانیک ممکن است به دلیل مصرف برخی داروها، مشکلات پزشکی یا جسمی نیز باشند.
اگر علائمی مشابه با اختلال پانیک دارید، حتماً به
پزشک مراجعه کنید تا احتمال بیماریهای زیر را هم بررسی کند:
افتادگی دریچه میترال (یک مشکل قلبی کوچک، زمانی اتفاق میافتد که یکی از دریچههای
قلب کامل بسته نشود) هیپرتیروئیدیسم (غده تیروئید بیشفعال) هیپوگلیسمی (قند خون پایین) استفاده از محرکها (آمفتامینها، کوکائین و کافئین) ترک یکباره و خودسرانه
دارو کمک به خود در هنگام حملات پانیک
مهم نیست که حملات پانیک شما چقدر خارج از کنترل است. باید بدانید روشهایی وجود دارد که میتوانید از آنها برای کنترل خود کمک بگیرید. تکنیکهای زیر میتواند در جهت غلبه بر حملات پانیک بسیار مفید باشد.
1. درباره اختلال پانیک و ترس و وحشت مطالعه کنید. کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با اختلال و حملات پانیک، میتواند در کاهش ترس و اضطراب مؤثر باشد. در مورد اختلال وحشتزدگی، اضطراب و واکنشهای بعد از حمله پانیک اطلاعات کسب کنید. در این صورت یاد خواهید گرفت که این واکنشها و علائم طبیعی و قابلکنترل هستند.
2. اجتناب از سیگار، الکل و کافئین. این موارد همگی میتوانند موجب حملات پانیک در افراد مستعد شوند. همچنین مصرف داروهایی مانند قرصهای رژیمی، داروهای مسکن و….
3. یاد گرفتن کنترل تنفس. اختلال در تنفس در طی حملات پانیک، موجب مشکلات متعددی میشود. مانند سرگیجه، تنگی نفس و درد قفسه سینه. در حالی که تنفس عمیق میتواند علائم حمله پانیک را تقلیل بخشد. با یادگیری نحوه کنترل تنفس، میتوانید اضطراب ناشی از بروز حمله پانیک را کاهش دهید.
4. تمرین تکنیکهای آرامکننده. تمرین مداوم تکنیکهایی مانند یوگا، مدیتیشن، ریلکسیشن عضلانی و… آرامش جسمی را تقویت میکند. در مقابل باعث کاهش استرس و اضطراب ناشی از حملات پانیک میشوند. این تکنیکها نه تنها موجب آرامش جسم میشوند، بلکه احساس سرزندگی و خوشحالی را هم به وجود میاورند.
5. برقراری ارتباط با
خانواده و دوستان. احساس تنهایی موجب تشدید حملات پانیک میشود. بنابراین بهتر است ارتباطی رودررو با خانواده، دوستان و عزیزان خود برقرار کنید. با این حال اگر احساس میکنید چنین افرادی ندارید، اقدام به برقراری ارتباطات جدید کنید.
6. به طور منظم وزش کنید.
ورزش یک روش طبیعی و کارآمد برای کاهش اضطرابهای معمول و همچنین اضطرابهای ناشی از اختلال پانیک است. بنابراین بهتر است روزانه به مدت 30 دقیقه
ورزش کنید. ورزشهای ایروبیک که نیاز به حرکت دستها و پاها دارند مانند پیادهروی، دویدن، شنا، رقص و… میتوانند بسیار مفید باشند.
7. خواب کافی و آرام. خواب ناکافی یا بیکیفیت موجب افزایش استرس و اضطراب میشود. بنابراین سعی کنید به مدت 7 تا 9
ساعت خواب شبانه و باکیفیت داشته باشید.
درمان اختلال وحشتزدگی و حملات آن
درمان اختلال وحشتزدگی و حملات آن
یک روش تخصصی و بسیار مؤثر در درمان این اختلال، حملات ناشی از آن و آگورافوبیا رواندرمانی است. حتی یک دوره درمان کوتاهمدت هم میتواند کافی باشد. دو روش درمان رفتارشناختی و درمان مواجههای روشهای معمول در درمان این بیماری هستند.
در روش درمان رفتارشناختی، تمرکز بر روی الگوهایی رفتاری و فکری است که موجب بروز حملات پانیک میشوند. این الگوها باعث واقعیتر دیده شدن ترسها میشوند. به طور مثال اگر بیمار از رانندگی وحشت دارد، چه چیزی بدتر از این است که فکر کند، واقعاً این اتفاق خواهد افتاد. در این حالت فرد همواره از کنار جاده حرکت میکند. حتی شاید تصادفی در کار نباشد، اما ترس از آن موجب حمله پانیک شود.
زمانی که فرد بداند واقعاً اتفاق وحشتناکی قرار نیست بیفتد، حملات پانیک میتواند ترس کمتری در پی داشته باشد.
در درمان مواجههای، بیمار را در یک شرایط و محیط قابل کنترل، با دلایل فیزیکی حملات پانیک مواجه میکنند. در این صورت فرد روشهای مواجهه مؤثر با ترسهایش را یاد خواهد گرفت. حتی ممکن است از او خواسته شود حرکاتی مانند تند یا نامنظم نفس کشیدن را تکرار کند، سر خود را به اطراف تکان دهد یا نفس خود را نگه دارد.
این تمرینها بازسازی حالاتی هستند که بیمار در مواقع حملات پانیک، با آنها روبهرو می شود. با هر مواجهه، ترس از این احساسات درونی و علائم، کمتر میشود و بیمار کنترل بیشتری بر اختلال پانیک خود خواهد داشت.
روش درمان مواجههای در درمان آگورافوبیا، شامل قرار گرفتن بیمار در شرایط یا محیطی است که از آن دوری میکند. همانند سایر فوبیاهای خاص، که با مواجهه فرد با عامل ترسهایش درمان میشوند. با استفاده از این روش افراد درک میکنند که ترس از آن شرایط خاص، بیمعنی است. در نتیجه احساسات خود را بهتر کنترل میکنند.
داروهای درمان حمله و اختلال پانیک
داروها میتوانند علائم حملههای پانیک را کنترل کنند و یا تا حدودی کاهش دهند. اما داروها نمیتوانند به طور کامل این مشکل را درمان کنند. استفاده از
دارو در موارد شدید بهتر عمل میکند. اما نباید تنها روش اتخاذشده باشد. دارودرمانی در کنار سایر روشها مؤثرتر خواهد بود. روشهایی مانند رواندرمانی و تغییر سبک زندگی که دلایل اصلی بروز اختلال پانیک هستند.
داروهای مورداستفاده عبارتند از:
1. ضدافسردگیها: این داروها چندین هفته زمان اثرگذاریشان طول میکشد. بنابراین باید مداوماً مصرف شوند؛ نه فقط در زمان حملههای پانیک.
2. بنزودیازپینها: این داروها نوعی ضداضطراب هستند و بسیار سریع اثر میکنند (معمولاً چند
ساعت تا چند دقیقه). از این داروها میتوان برای تسکین سریع، در هنگام حمله پانیک استفاده کرد. از طرفی، این داروها مضرات زیادی دارند. بنابراین بهتر است با احتیاط مصرف شوند.
روشهای کمک به فرد دچارشده به حمله پانیک
دیدن یک
دوست یا فردی که دچار حمله پانیک شده است، میتواند وحشتناک باشد. آنها ممکن است دچار علائمی مانند تنگی نفس، سطحی و کمعمق شدن تنفس، سرگیجه، لرز، تهوع، تعریق بشوند. حتی ممکن است حالتی مانند ایست قلبی را ببینید.
در این شرایط تنها گفتن آرام باش، نمیتواند حملات پانیک را تقلیل کند! فرد همراه، میتواند به کمک خود بیمار ترس از حملات را تا حدود زیادی کاهش دهد. در چنین شرایطی، شما به عنوان همراه بیمار، میتوانید از روشهای زیر بهره لازم را ببرید.
1. آرام باشید. آرامش، درک و عدم قضاوت شما میتواند ترس و وحشت دوستتان را سریعتر کاهش دهد.
2. دوستتان را متوجه درست نفس کشیدن کنید. بیمار مبتلا به اختلال پانیک در هنگام بروز حملات، معمولاً دچار مشکلات شدیدی در تنفس میشود. یک جای آرام پیدا کنید و او را کمک کنید تا برای دقایقی نفسهای عمیق و آرام بکشد.
3. یک عمل فیزیکی انجام دهید. دوستتان را وادار به انجام یک حرکت فیزیکی، مانند بالا و پایین بردن دستها، کوبیدن پاها به زمین و… کنید. این کار میتواند استرس را تا حدود زیادی تخلیه کند.
4. حواس او را پرت کنید. شما میتوانید با حرف زدن و یا مطرح کردن موضوعاتی، تا حدودی حواس
دوست خود را از حملات پانیک پرت کنید.
5. به آنها اطمینان دهید کمکشان میکنید. ممکن است بیمار از بروز حملات پانیک نزد شما احساس شرمندگی کند. به او اطمینان دهید چیزی برای شرمنده بودن وجود ندارد و در هر شرایطی در کنارش خواهید بود.
سخن پایانی
افرادی که مبتلا به اختلال پانیک هستند، در هر لحظه و هر شرایطی ممکن است دچار حمله شوند. بنابراین به دلیل احساس ترس و خجالتزدگی از علائم آن، منزوی میشوند. اما نباید آنها را به حال خود رها کرد. ما باید به عنوان دوست، همسر،
خانواده و… برای درمان عزیزان خود تلاش کنیم. همانطور که گفتیم درمان این بیماری دشوار نیست. اما یک روند درمانی طولانی دارد و ممکن است ماهها یا حتی سالها به طول بیانجامد. بنابراین طی مراحل درمان، صبر و استقامت طولانی میطلبید. برخی از بیماران به همین دلیل، درمان را ترک میکنند. اما ما باید با همراهی و صبر، در کنارشان باشیم.
اگر شما از افرادی هستید که قبلاً مبتلا به این اختلال بوده و اکنون سلامتی خود را بازیافته و درمان شدهاید، لطفاً تجربیات ارزشمند خود را برای راهنمایی هرچهبیشتر همراهان انگیزه در میان بگذارید.
اما اگر بیمار مبتلا به اختلال پانیک هستید، باید بدانید که علائم این بیماری نه تنها خجالتآور نیستند، بلکه قابل درمان نیز هستند. بنابراین با باید صبر و حوصله مراحل درمانی را طی کرده و کنترل زندگی خود را به دست بگیرید.