بزرگنمايي:
آریا بانو - رشته جغرافیا شاخه‌ای از رشته‌های علوم انسانی است که به منظور تحلیل و بررسی روابط انسان با محیط طبیعی، مکانی و موقعیت جغرافیایی ارائه شده است. دانشجویان در این رشته در جهت ارتقا و بهبود این شناخت نسبت به محیط پیرامون خود اقدام می‌کنند. به عبارت دیگر، جغرافیا دانشی است که در آن موضوعاتی مانند سطح زمین، پدیده‌های طبیعی، آب، هوا، خاک، فرآورده‌ها و … و همچنین پراکندگی آن‌ها روی سطح موقعیت جغرافیایی و روابط آن‌ها با انسان مورد بحث و گفتگو قرار می‌گیرند. اما آیا با بازار کار رشته جغرافیا آشنایی دارید؟
در همین راستا، در این مقاله قصد داریم تا به بررسی بازار کار رشته جغرافیا پرداخته و در ادامه سایر جنبه‌های کاربردی آن مانند هدف ، گرایش‌ها و لیست دروس این رشته را مورد بررسی قرار دهیم.
بازار کار رشته جغرافیا
فارغ‌التحصیلان رشته جغرافیا متناسب با گرایش‌های انتخابی خود امکان فعالیت در حوزه‌های مختلفی خواهند داشت. برای مثال، این افراد امکان فعالیت در هر یک از سازمان‌های هواشناسی ، زمین‌شناسی ، نقشه‌برداری کشوری، برنامه و بودجه ، جغرافیایی نیرو‌های مسلح و محیط زیست را دارند. در عین حال دانش‌آموختگان رشته جغرافیا می‌توانند در نهادهایی مانند بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، شهرداری‌ها ، وزارتخانه‌های آموزش و پرورش ، مسکن و شهرسازی ، کشاورزی ، صنایع دفاع ، نفت و زیر مجموعه‌های مربوط به آن‌ها مشغول به کار شوند. از سوی دیگر، افراد فارغ‌التحصیل این رشته امکان فعالیت به عنوان بازاریاب در سطح ملی و بین‌المللی را نیز خواهند داشت.
به علاوه، دانشجویان رشته جغرافیا که در گرایش‌های جغرافیای شهری و برنامه‌ریزی گردشگری ادامه تحصیل داده‌اند، می‌توانند وظایفی مانند راهنمای گردشگران داخلی و خارجی را عهده‌دار گردند. همچنین در گرایش جغرافیای سیاسی نظامی دانشجویان پس از فراغت از تحصیل امکان فعالیت در سازمان‌های سیاسی و نظامی را خواهند داشت. بنابراین به طور خلاصه فرصت‌های شغلی مربوط به رشته جغرافیا به شرح زیر هستند:
تهیه طرح‌های شهری و منطقه‌ای (جامع، تفصیلی، ساختاری، شهرستانی) مشاوره در امور شهری و منطقه‌ای به مدیران و مسئولان سطوح بالاتر فعالیت در شهرداری‌ها و استانداری‌ها فعالیت در زمینه تدریس دانشگاهی فعالیت در وزارتخانه‌هایی مانند مسکن و شهرسازی، راه و ترابری، کشوری مکان‌یابی عناصر و کاربری‌های گوناگون شهری توانایی راه‌اندازی و استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) فعالیت در مشاوره‌های خصوصی و نیمه خصوصی در ارتباط با پروژه‌های شهرسازی، معماری، راه، ساختمان، طراحی شهری، برنامه‌ریزی منطقه‌ای و …
گرایش‌های مختلف رشته جغرافیا
رشته جغرافیا در دانشگاه و در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا ارائه می‌شود که در هر یک از مقاطع نیز گرایش‌های مختلفی را شامل می‌شود. در ادامه به معرفی هر یک از این گرایش‌ها می‌پردازیم.
1. گرایش‌های مقطع کارشناسی رشته جغرافیا
رشته جغرافیا در مقطع کارشناسی، در 5 گرایش مختلف ارائه می‌شود که این گرایش‌ها به شرح زیر هستند:
| ردیف | گرایش‌های کارشناسی رشته جغرافیا | رشته |
| 1 | کارتوگرافی | – |
| 2 | جغرافیای انسانی | جغرافیای شهری |
| جغرافیای روستایی |
| 3 | برنامه‌ریزی شهری | – |
| 4 | جغرافیای سیاسی و نظامی | – |
| 5 | جغرافیای طبیعی | ژئومورفولوژی |
| آب و هواشناسی |
| سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) |
اگر بخواهیم به طور خلاصه به ارائه مفهوم و هدف هر یک از این گرایش‌ها در مقطع کارشناسی بپردازیم، خواهیم داشت:
کارتوگرافی: در این گرایش دانشجویان می‌آموزند تا با تهیه و طراحی نقشه‌ها، امکان درک و استفاده از آن‌ها را در بخش‌های اقتصادی، گردشگری، فرهنگی، صنایع نظامی و همچنین دفاع ملی فراهم آورند. جغرافیای انسانی: در این گرایش مطالعاتی در زمینه جغرافیای شهری و روستایی و همچنین جزئیات مربوط به هر یک از آن‌ها به منظور بررسی نقش منابع انسانی در روند توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور انجام می‌پذیرد. این گرایش خود به دو گرایش زیر شاخه جغرافیای شهری و جغرافیای روستایی تقسیم می‌شود. برنامه‌ریزی شهری: در این گرایش دانشجویان ارتباط دو سویه انسان و محیط را مورد بررسی قرار می‌دهند تا در نهایت راهکارهایی کاربردی جهت ایجاد روابط بهینه اقتصادی و جمعیتی مابین انسان و محیط پیرامونش ارائه کنند. جغرافیای
سیاسی و نظامی: در این گرایش از رشته جغرافیا نقش پدیده‌ها و موقعیت‌های جغرافیایی منطقه در روابط نظامی،
سیاسی و همچنین جنگ‌ها مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرند. جغرافیای طبیعی: گرایش جغرافیای طبیعی به بررسی تأثیرگذاری و تأثیرپذیری محیط طبیعی و پدیده‌های طبیعی بر انسان و محیط انسانی اختصاص یافته است. این گرایش در مقطع کارشناسی دارای دو گرایش مختلف ژئومورفولوژی و آب و هواشناسی است. 2. گرایش‌های مقطع کارشناسی ارشد رشته جغرافیا
دانشجویان فارغ‌التحصیل شده از مقطع کارشناسی در رشته جغرافیا و بسته به گرایش انتخابی خود در این مقطع می‌توانند به تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد اقدام کنند. هر یک از گرایش‌های ارائه شده در مقطع کارشناسی ارشد به شرح زیر هستند:
| ردیف | گرایش‌های کارشناسی ارشد رشته جغرافیا | رشته |
| 1 | جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی | برنامه‌ریزی کالبدی – فضایی |
| مدیریت توسعه پایدار روستایی |
| 2 | جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری | آمایش شهری |
| برنامه‌ریزی مسکن و بازآفرینی شهری |
| 3 | آب و هواشناسی | سینوپتیک |
| تغییر اقلیم |
| 4 | ژئومورفولوژی | ژئومورفولوژی و آمایش محیط |
| 5 | جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری | برنامه‌ریزی فضایی و مجتمع‌های گردشگری |
| 6 | مدیریت امور شهری | – |
| 7 | جغرافیای سیاسی و نظامی | – |
3. گرایش‌های مقطع دکترای رشته جغرافیا
دانشجویان برای ادامه تحصیل در مقطع دکترای رشته جغرافیا می‌توانند بسته به گرایش تحصیلی خود نسبت به ادامه تحصیل در هر یک از گرایش‌های زیر اقدام کنند:
| ردیف | گرایش‌های دکترای رشته جغرافیا | رشته |
| 1 | جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی | برنامه‌ریزی فضایی کارآفرینی مناطق روستایی |
| برنامه‌ریزی آمایش کیفیت محیطی مناطق روستایی |
| نظام سیاست‌گذاری در برنامه‌ریزی روستایی |
| 2 | جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری | – |
| 3 | آب و هواشناسی | تغییرات آب و هوایی |
| آب و هواشناسی کشاورزی |
| آب و هواشناسی ماهواره‌ای |
| آب و هواشناسی شهری |
| آب و هواشناسی دیرینه |
| آب و هواشناسی سینوپتیک |
| مخاطرات آب و هوایی |
| 4 | ژئومورفولوژی | مدیریت محیطی |
| مخاطرات ژئومورفولوژیک |
| نظری |
| 5 | سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی | سنجش از دور |
| سامانه اطلاعات جغرافیایی |
| 6 | جغرافیای سیاسی و نظامی | سازمان سیاسی فضا |
| جنوب غرب آسیا |
لیست دروس رشته جغرافیا در مقاطع مختلف
1. لیست دروس مقطع کارشناسی رشته جغرافیا
به طور کلی، دانشجویان مقطع کارشناسی رشته جغرافیا 134 واحد درسی را مطالعه می‌کنند. در ادامه لیست دروس ارائه‌شده در این مقطع را آورده‌ایم:
لیست دروس کارشناسی رشته جغرافیا
|
| دروس پایه مشترک بین تمامی گرایش‌ها | فلسفه علم جغرافیا روش تحقیق در جغرافیا ریاضیات 1 آمار و احتمالات 1 زمین در فضا ژئومورفولوژی آب و هواشناسی هیدرولوژی جغرافیای خاک‌ها جغرافیای تاریخی ایران مخاطرات محیطی جغرافیای جمعیت جغرافیای اقتصادی جغرافیای سیاسی جغرافیای فرهنگی جغرافیای گردشگری جغرافیای شهری جغرافیای روستایی جغرافیای زیستی روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای و آمایش سرزمین نقشه‌خوانی نقشه‌برداری مبانی سنجش از دور مبانی برنامه‌نویسی کامپیوتر ژئومورفولوژی ایران 1 آب و هوای ایران جغرافیای جمعیت ایران جغرافیای اقتصادی ایران جغرافیای سیاسی ایران جغرافیای شهری ایران جغرافیای روستایی ایران محیط زیست و حقوق آن کارآفرینی مطالعات جهان زمین‌شناسی عمومی مسائل آب ریاضیات برای جغرافیا 2 تغییرات محیطی آمار و احتمالات برای جغرافیا 2 |
| گرایش سنجش از دور و GIS | دروس تخصصی | سنجش از دور کاربردی اصول و کاربرد GIS در برنامه‌ریزی مکانی پردازش رقومی تصاویر ماهواره‌ای طراحی پایگاه اطلاعات تحلیل‌های مکانی با GIS ژئودزی عمومی فتوگرامتری تهیه نقشه‌های جغرافیایی با استفاده از سنجش از دور و GIS سیستم‌های پشتیبان تصمیم‌گیری کارآفرینی در سنجش از دور و GIS برنامه‌نویسی سنجش از دور و GIS فیزیک نور و الکترومغناطیس روش تحقیق در سنجش از دور و GIS مبانی کاداستر طراحی سیستم‌های GIS Web GIS پروژه |
| گرایش ژئومورفولوژی | دروس تخصصی | ژئومورفولوژی ساحلی ژئومورفولوژی اقلیمی کارآفرینی در ژئومورفولوژی ژئومورفولوژی ایران 2 تهیه و ترسیم نقشه‌های ژئومورفولوژی ژئومورفولوژی رودخانه روش تحقیق در ژئومورفولوژی اشکال کارستی ژئومورفولوژی دامنه‌ای کاربرد سیستم‌های GIS در ژئومورفولوژی کاربرد سنجش از دور در ژئومورفولوژی ژئومورفولوژی شهری تغییرات محیطی و روش‌های ارزیابی آن هیدرولوژی کاربردی کاربرد ژئومورفولوژی در برنامه‌ریزی محیطی مورفوتکنوتیک پروژه |
| گرایش جغرافیای سیاسی | دروس تخصصی | مخاطرات و جغرافیای سیاسی هیدروپلیتیک اکولوژی سیاسی جغرافیای سیاسی مرز جغرافیای انتخابات مبانی ژئوپلیتیک روش تحقیق در جغرافیای سیاسی کارگاه استفاده از سنجش از دور و GIS در جغرافیای سیاسی جغرافیای سیاسی جهان اسلام آمایش دفاعی فضای ملی جغرافیای سیاسی خلیج فارس مدیریت سیاسی فضای بین‌الملل مبانی سنجش قدرت ملی معیارهای امنیتی مکان‌گزینی پروژه‌های حیاتی و حساس کارآفرینی و بازار کار جغرافیای سیاسی ژئوپلیتیک ایران پروژه |
| گرایش برنامه‌ریزی روستایی | دروس تخصصی | اصول و روش‌های برنامه‌ریزی روستایی برنامه‌ریزی روستایی در ایران توسعه روستایی مشارکتی مدیریت روستایی گردشگری روستایی برنامه‌ریزی و طراحی کالبدی روستایی روش تحقیق در برنامه‌ریزی روستایی توسعه پایدار روستایی روابط متقابل شهر و روستا دانش بومی در توسعه روستایی مخاطرات نواحی روستایی توسعه اقتصادی روستایی کاربرد سنجش از دور و GIS در برنامه‌ریزی روستایی کارآفرینی روستایی پروژه کارگاه برنامه‌ریزی روستایی کارآموزی |
| گرایش آب و هواشناسی | دروس تخصصی | مدل‌سازی اقلیمی تحلیل فضایی و فرآیندهای آب و هواشناسی فیزیک عمومی تهیه و تفسیر نقشه‌ها و نمودارهای اقلیمی پایگاه داده‌های اقلیمی و نقشه‌های هوا اقلیم‌شناسی ماهواره‌ای ریاضیات و آب و هواشناسی برنامه‌نویسی و نرم‌افزارهای اقلیمی اقلیم‌شناسی دینامیک اقلیم‌شناسی آماری اقلیم‌شناسی فیزیکی روش تحقیق در آب و هواشناسی هیدروکلیماتولوژی میکروکلیماتولوژی آب و هوای کره زمین آلودگی هوا و شیمی جو پروژه |
| گرایش برنامه‌ریزی شهری | دروس تخصصی | شهرها و شهرک‌های جدید زیباسازی و مبلمان شهری کارآفرینی و بازار کار جغرافیای شهری روش تحقیق در مطالعات شهری برنامه‌ریزی شهری تکنیک‌های برنامه‌ریزی شهری طرح‌های توسعه شهری برنامه‌ریزی شهری در ایران مدیریت شهری حقوق و قوانین برنامه‌ریزی شهری کاربرد GIS در برنامه‌ریزی شهری جغرافیای طبیعی شهر (ژئومورفولوژی و اقلیم) کاربری اراضی شهری و منطقه‌ای مسکن و اسکان غیررسمی توسعه پایدار شهری کارگاه برنامه‌ریزی شهری پروژه |
2. لیست دروس مقطع کارشناسی ارشد رشته جغرافیا
دانشجویان در مقطع کارشناسی ارشد رشته جغرافیا 32 واحد درسی را می‌گذرانند. دروس اصلی، تخصصی و پایه این گروه به تفکیک گرایش‌های مختلف به شرح زیر هستند:
لیست دروس کارشناسی ارشد رشته جغرافیا
|
| گرایش برنامه‌ریزی روستایی | دروس پایه | انسان و محیط روش تحقیق در برنامه‌ریزی روستایی مکتب‌های جغرافیایی اصول و مبانی GIS |
| دروس تخصصی | دیدگاه‌ها و نظریه‌های توسعه روستایی مدیریت روستایی برنامه‌ریزی کشاورزی با تأکید بر ایران مسائل و برنامه‌ریزی کوچ‌نشینی در ایران جغرافیای اقتصادی روستاهای ایران مطالعات محیطی در برنامه‌ریزی روستایی برنامه‌ریزی روستایی با تأکید بر ایران کاربرد GIS در برنامه‌ریزی روستایی کارگاه برنامه‌ریزی روستایی |
| گرایش برنامه‌ریزی شهری | دروس پایه | اصول و مبانی برنامه‌ریزی منطقه‌ای مکتب‌های جغرافیایی تحلیل‌های جمعیتی در برنامه‌ریزی جغرافیای طبیعی شهر – ژئومورفولوژی متون تخصصی روش تحقیق در مطالعات شهری و منطقه‌ای جغرافیای طبیعی شهر و اقلیم |
| دروس تخصصی | جغرافیای شهری پیشرفته شهرنشینی و برنامه‌ریزی شهری در ایران برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری برنامه‌ریزی شهرهای جدید کارگاه برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای |
| گرایش برنامه‌ریزی گردشگری | دروس پایه | نظریه‌ها و سیاست‌های فضایی در برنامه‌ریزی گردشگری روش‌های پژوهش پیشرفته در مطالعات گردشگری بهینه‌کاوی در برنامه‌ریزی سیستم گردشگری مدل‌های تصمیم‌گیری و آینده‌پژوهی در جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری تحلیل‌های آماری در گردشگری بانک اطلاعات و داده‌های فضایی گردشگری |
| دروس تخصصی | برنامه‌ریزی و حمل و نقل گردشگری برنامه‌ریزی مقصدهای گردشگری شهری ایران مکان‌یابی زیرساخت‌ها و مجتمع‌های گردشگری شهری تحلیل‌های GIS پیشرفته در گردشگری شهری برندیابی و برنامه‌ریزی بازار گردشگری در ایران کارگاه برنامه‌ریزی گردشگری |
| گرایش ژئومورفولوژی | دروس پایه | اندیشه‌های نظری در جغرافیا و ژئومورفولوژی سنجش از دور و GIS پیشرفته در ژئومورفولوژی تکنیک‌های میدانی و آزمایشگاهی در ژئومورفولوژی ژئومورفولوژی و سنگ‌شناسی تکنیک‌ها و مدل‌ها در ژئومورفولوژی ژئومورفولوژی و رسوبات سطحی |
| دروس تخصصی | ژئومورفولوژی محوطه‌های فرهنگی ژئومورفولوژی و آمایش منابع آب ژئومورفولوژی و آمایش فضاهای شهری و روستایی ژئودایورسیتی مدیریت مخاطرات ژئومورفولوژیکی ژئومورفولوژی و مدیریت فرسایش خاک ژئومورفولوژی کمی رودخانه‌ای مورفوتکتونیک پیشرفته هیدروژئومورفولوژی کارست اکوژئومورفولوژی مخاطرات ژئومورفولوژی واحدهای ژئومورفولوژی ایران |
پایان‌نامه
|
3. لیست دروس مقطع دکترای رشته جغرافیا
دانشجویان مقطع دکترای رشته جغرافی در گرایش‌های مختلف 26 واحد درسی را مورد مطالعه قرار می‌دهند. در ادامه لیست دروس مربوطه را به ترتیب زیر ذکر می‌کنیم:
لیست دروس دکترای رشته جغرافیا
|
| گرایش برنامه‌ریزی روستایی | دروس تخصصی | فلسفه‌های سیاسی، جغرافیا و محیط روش‌شناسی و تکنیک‌های تحقیق تحلیل فضایی و مکانی با استفاده از GIS مکتب‌های برنامه‌ریزی ناحیه‌ای اقتصاد توسعه با تأکید بر ایران نظریه‌ها و روش‌های برنامه‌ریزی روستایی و عشایری روش‌ها و مدل‌های مکان‌یابی روستایی کشاورزی و توسعه پایدار جایگاه روستا در برنامه‌ریزی‌های کلان مدیریت زیست محیطی و برنامه‌ریزی روستایی نظریه‌های اجتماعی، اقتصادی و الگوی توسعه شهری |
| دروس اختیاری | مدیریت منابع طبیعی در رابطه با ایلات و عشایر مناسبات شهر، روستا و عشایر برنامه‌ریزی کالبدی سکونت‌گاه‌های روستایی برنامه‌ریزی صنایع روستایی جنبه‌های حقوقی توسعه روستایی جغرافیای تطبیقی روستاهای ایران |
| گرایش برنامه‌ریزی شهری | دروس تخصصی | تحلیل جغرافیایی از شهرهای اسلامی سیستم‌های شهری فلسفه‌های سیاسی، جغرافیا و محیط مدل‌های مکان‌گزینی و ساخت شهر اقتصاد توسعه با تأکید بر ایران مکتب‌های برنامه‌ریزی ناحیه‌ای روش‌شناسی و تکنیک‌های تحقیق نظریه‌های اجتماعی و شهر |
| دروس اختیاری | برنامه‌ریزی مسکن تحلیل فضایی و مکانی با استفاده از GIS شهر و صنعت توریسم نظریه‌ها و روش‌های برنامه‌ریزی روستایی روش‌های کاربردی در تحلیل ناحیه‌ای شهرگرایی و برنامه‌ریزی شهری در جهان سوم |
| گرایش جغرافیای سیاسی | دروس تخصصی | تحلیل فضایی و مکانی با استفاده از GIS روش تحقیق و شیوه‌های تحقیق عملی فلسفه‌های سیاسی، جغرافیا و محیط اندیشه دولت و ملت در اسلام اقتصاد سیاسی بین‌الملل ژئواستراتژی جغرافیای سیاسی دریاها با تأکید بر خلیج فارس و تنگه هرمز جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا جغرافیای سیاسی شهری جغرافیای سیاسی خلیج فارس رمزهای ژئوپلیتیکی با تأکید بر ایران دولت محلی |
| دروس اختیاری | قدرت و سیاست نقشه ژئوپلیتیک آب مناطق ژئوپلیتیک پیرامون ایران نابرابری فضایی (روابط شمال و جنوب) |
رساله
|
دانشگاه‌های پذیرنده دانشجو در رشته جغرافیا
دانشجویان در مقاطع مختلف امکان ادامه تحصیل در هر یک از دانشگاه‌های زیر را در سطح کشور خواهند داشت:
دانشگاه اصفهان دانشگاه تبریز دانشگاه تربیت معلم
تهران دانشگاه تربیت معلم سبزوار دانشگاه
تهران دانشگاه زابل دانشگاه زنجان دانشگاه سیستان و بلوچستان دانشگاه شهید بهشتی
تهران دانشگاه فردوسی مشهد دانشگاه یزد و …
جمع‌بندی
در این مقاله بازار کار رشته جغرافیا و سایر جنبه‌های کاربردی آن مانند گرایش‌ها، اهداف و لیست دروس این رشته تشریح شد. به طور کلی، می‌توان گفت که چنانچه قصد ایجاد تغییراتی در محیط پیرامون و جهان دارید، رشته جغرافیا برای شما انتخاب مناسبی خواهد بود؛ چرا که مشاغل این رشته فرصت حل مسائل مرتبط با جهان مدرن امروزی همچون تغییرات آب و هوایی، بلایای طبیعی، افزایش بیش از حد جمعیت، گسترش شهرها، ادغام فرهنگ‌ها و … را برای دانش‌آموختگان فراهم می‌آورد.
از سوی دیگر، در بیشتر کشورها و به طور خاص کشورهای پیشرفته، اهمیت دانش جغرافیا تا حد زیادی آشکار شده است. به عبارت دیگر، دانشمندان رشته جغرافیا علاوه بر شناخت گسترده از محیط‌های جغرافیایی، فرصت‌ها و کاستی‌های موجود به دنبال کشف بهترین راه تعامل انسان با محیط پیرامون خود هستند. بنابراین می‌توان گفت که آن چه امروز تحت عنوان توسعه پایدار مطرح می‌شود، بیش از هر رشته‌ای در حیطه دانش جغرافیا جای می‌گیرد. در چنین شرایطی، به نظر می‌رسد که رشته جغرافیا به تدریج فرصت‌های شغلی به مراتب بیشتری را برای دانش‌آموختگان این رشته فراهم می‌آورد.
در پایان، جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد بازار کار سایر رشته‌های شاخه علوم انسانی می‌توانید به مقالاتی مانند بازار کار رشته
روانشناسی ، بازار کار رشته آموزش ابتدایی ، بازار کار رشته اقتصاد و … مراجعه کنید.