آریا بانو - ایسنا / یک پژوهشگر حوزه موسیقی گفت: مطالعات باستان‌شناسی و پژوهش‌های موسیقی‌محور نشان می‌دهند که ایلام باستان یکی از نخستین خاستگاه‌های نظام‌مند موسیقی در فلات ایران بوده است، موسیقی‌ای که هنوز رگه‌های آن در آیین‌های مردم این منطقه جریان دارد.
حمیدرضا قربانی اظهار کرد: تمدن «ایلام» که از کهن‌ترین تمدن‌های ایران به‌حساب می‌آید از موسیقی بسیار بهره برده و سازهای مختلفی ساخته است، به‌طوری‌که در برخی نقش‌برجسته‌ها پیکرک‌ها و مهرهای کشف شده از این تمدن، زنان و مردانی را در حال نواختن موسیقی نشان می‌دهد.
این پژوهشگر حوزه موسیقی گفت: بدون شک یکی از قدیمی‌ترین موسیقی‌های جهان، کردی است که شامل آوازها، ترانه‌ها، آهنگ‌ها و موسیقی‌های بی‌کلام و نغمه‌هایی می‌شود که برای اقوام مختلف از جذابیت زیادی برخوردار است و باید پذیرفت که با اینکه زبان موسیقی غرب کشور کردی است؛ اما موسیقی محلی ایلام دارای یک‌زبان و گویش متفاوتی نسبت به کرمانشاه و کردستان است.
این آهنگ‌ساز افزود: موسیقی ایلام دارای یک ویژگی خاص است و سبک و لحن خودش را دنبال می‌کند و نقش موسیقی در ایلام، تمدن آن و مردمان این منطقه همواره نقشی برجسته، تعیین‌کننده و تاریخ‌ساز بوده و خواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: طبق اسناد موجود و پژوهش‌هایی که در خصوص موسیقی ایلام داشته‌ام باید گفت که سکونت بشر در غرب ایران دارای قدمتی طولانی است، از حدود هزاره سوم قبل از میلاد ایلامی‌ها در بخش‌های غربی ایران مستقر شدند و شوش را پایتخت خود قرار دادند، بین‌النهرین به معنی سرزمین میان‌دورود است و به دشت‌های مسطح میان‌دورود دجله و فرات گفته می‌شود، این سرزمین خاستگاه نخستین شهرهای حقیقی و فرهنگ‌های صاحب نوشتار جهان بوده است، مطالعه 25 قرن تاریخ زندگی قوم ایلام نشان می‌دهد که آن‌ها در بیشتر مواقع با همسایگان خود روابط سیاسی، مذهبی و فرهنگی داشته‌اند و در این راستا همواره از هم تأثیراتی گرفته‌اند.
این پژوهشگر حوزه موسیقی افزود: در مورد موسیقی ایلامی تنها تعدادی آثار باستانی که حامل نگاره‌هایی از نوازندگان و سازها هستند، در دست است، اما در بین‌النهرین علاوه بر آثار باستانی که نقش ساز دارند چند نمونه‌ساز نیز وجود دارد، همچنین الواحی به خط میخی از بین‌النهرین در دست است که بر روی آن‌ها در مورد سیستم‌های موسیقایی بین‌النهرین اطلاعاتی وجود دارد، باتوجه‌به اطلاعات موجود در مورد موسیقی این دو منطقه و ازآنجاکه سازهای ملودیک مشترک در فرهنگ موسیقایی دو همسایه وجود دارد می‌توان به بررسی تأثیر پذیری آن‌ها از یکدیگر در زمینه‌سازها و سیستم‌های موسیقی پرداخت.

وی تصریح کرد: ویژگی عام این موسیقی مانند موسیقی کردی رایج در ایران ریتمیک بودن آن است، یعنی تأکید بر فیگورهای ریتمیکی که ویژه این مناطق است؛ مانند فیگورهای ریتمیک در مقام‌های شادمانی چوپی و سماع و سازهای رایج در این منطقه هم سرنا دهل و جفتان یا دوزله‌اند.
قربانی تأکید کرد: جالب است بدانید ایلام که روزی بخشی از سرزمین باستانی عیلام بوده است، امروز یکی از استان‌های غربی کشور ایران است که مردم این ناحیه به گونه‌های مختلف ایلی، عشایری و شهری زندگی می‌کنند، ازاین‌رو بخش‌هایی از نت‌های باستانی را با زندگی خود همراه دارند و موسیقی آن تاریخی دیرینه دارد.
این آهنگ‌ساز افزود: ایلام سرزمینی است که از دیرباز، صاحب یک فرهنگ غنی و تاریخی بوده و همین استقلال در فرهنگ باعث شده تا موسیقی‌اش منحصراً مختص خودش باشد،
در موسیقی محلی ایلام دو ساز غالب مورد استفاده در اکثر مناطق دوزله و سرنا است که معمولاً دوزله به همراه تنبک و سرنا به همراه دهل در مراسمات مختلف شادمانه و عزا نواخته می‌شود، در شهرستان‌هایی که در همسایگی استان لرستان قرار دارند کمانچه نیز نواخته می‌شود.
وی گفت: موسیقی محلی در ایلام به‌وسیله گروهی که به آنان لوطی یا مطرب اطلاق می‌شود نواخته می‌شود، لوطی‌ها هنرمندان گمنامی هستند که عموماً از لحاظ موقعیت اقتصادی اجتماعی در وضعیت مناسبی نیستند،
آن‌ها هنر موسیقی را یا از پدرانشان فراگرفته‌اند و به سبب علاقه و استعدادی که برای فراگیری موسیقی داشته‌اند به‌صورت تجربی از نسل قبل آموخته‌اند و این هنر را سینه‌به‌سینه و نسل به نسل ادامه داده‌اند.
این پژوهشگر حوزه موسیقی افزود: بر اساس شواهد و قرائن موجود موسیقی ایلام به طور رسمی در دوره ایلام قدیم، همانند میان‌رودان بیشتر در دوره سومری‌ها در راستای امور مذهبی شکل‌گرفته است، اما قبل از آن، به‌خصوص، در دوره‌ آغاز ایلامی در زندگی روزمره کاربرد داشته است و به‌نوعی می‌توان اذعان داشت که تأثیر مذهب در موسیقی جوامع ایلام و میان‌رودان مشابه هم بوده و از سازهایی که از میان‌رودان به ایلام وارد شده می‌توان به ساز چنگ و لیر و از تأثیرات موسیقی و ساز ایلام بر میان‌رودان می‌توان به ساز زهی اشاره کرد.
وی تأکید کرد: از موسیقی ایلام اسناد مکتوب باقی نمانده است؛ اما در تمدن میان‌رودان اسنادی از نگارش موسیقی یا همان نت‌نویسی کشف شده است.