آریا بانو - آخرین خبر / جلوگیری از حسادت فرزند اول یکی از چالش‌های مهم والدینی است که در آستانه تولد فرزند دوم قرار دارند. بنابراین، والدین باید از قبل برای این تغییر برنامه‌ریزی کنند و با راهکارهای عملی و عاطفی، از شکل‌گیری حسادت پیشگیری کنند.
جلوگیری از حسادت فرزند اول یکی از چالش‌های مهم والدینی است که در آستانه تولد فرزند دوم قرار دارند. زمانی که کودک اول متوجه می‌شود توجه والدین در حال تقسیم شدن است، ممکن است احساس ناامنی، بی‌ارزشی یا طردشدگی کند. این احساسات اگر به درستی مدیریت نشوند، می‌توانند زمینه‌ساز رفتارهای منفی یا آسیب زننده به رابطه بین فرزندان شوند. بنابراین، والدین باید از قبل برای این تغییر برنامه‌ریزی کنند و با راهکارهای عملی و عاطفی، از شکل‌گیری حسادت پیشگیری کنند.
چرا معمولا فرزند اول نسبت به نوزاد جدید حسادت می‌کند؟
بازار 
حسادت فرزند اول نسبت به نوزاد تازه متولدشده یک واکنش کاملاً طبیعی و قابل‌درک است و دلایل آن بیشتر به تغییرات ناگهانی در محیط روانی و عاطفی کودک بازمی‌گردد.
1. تغییر در توجه والدین
فرزند اول تا پیش از تولد نوزاد جدید، تمام توجه، محبت و زمان والدین را به‌تنهایی دریافت می‌کرد. با آمدن نوزاد، بخش قابل‌توجهی از این توجه به نوزاد منتقل می‌شود و کودک ممکن است احساس کند از نظر عاطفی کنار گذاشته شده است.
2. درک محدود نسبت به شرایط
کودکان خردسال درک کاملی از مفهوم نوزاد، نیازهایش و وابستگی شدید او به والدین ندارند. از نگاه کودک، نوزاد فقط یک رقیب کوچک است که بی‌وقفه محبت، بغل و توجه والدین را دریافت می‌کند.
3. احساس تهدید نسبت به جایگاه در خانواده
فرزند اول ممکن است نگران باشد که جایگاهش در خانواده متزلزل شده یا دیگر فرزند محبوب نیست. این احساس می‌تواند باعث بروز رفتارهای حسادت‌آمیز یا حتی پس‌رفت‌های رفتاری شود (مثلاً دوباره شب‌ها بیدار شدن، اصرار بر شیر خوردن یا لجبازی‌های شدیدتر).
4. تغییر در سبک زندگی و قوانین خانه
با آمدن نوزاد، معمولاً برنامه‌های روزمره خانه دستخوش تغییر می‌شود؛ مانند ساعت خواب، میزان بازی با کودک، یا حتی فضای خانه. این تغییرات می‌توانند برای فرزند اول، آزاردهنده یا سردرگم‌کننده باشند.
5. عدم مهارت در بیان احساسات
کودکان به خصوص در سنین پایین، هنوز مهارت کلامی و عاطفی کافی برای بیان احساساتشان را ندارند. در نتیجه، حسادت ممکن است به شکل گریه، عصبانیت، پرخاشگری نسبت به نوزاد یا حتی کناره‌گیری و سکوت بروز کند.
8 راهکار برای جلوگیری از حسادت فرزند اول
ورود نوزاد جدید به خانواده می‌تواند باعث بروز احساسات متفاوتی در فرزند اول شود؛ از شادی و هیجان گرفته تا ترس، نگرانی و حسادت. برای جلوگیری از این حسادت و ایجاد رابطه‌ای سالم و محبت آمیز بین فرزندان، والدین باید به صورت آگاهانه و هدفمند عمل کنند. در ادامه چند راهکار مهم و کاربردی را در اختیارتان قرار خواهیم داد.
1. زیاد با فرزند اول صحبت کنید
پیش از تولد نوزاد، به ویژه در هفته‌های پایانی بارداری، لازم است که والدین با فرزند اول زیاد گفت‌وگو کنند. باید برای او توضیح داده شود که نوزاد جدید به توجه و مراقبت زیادی نیاز دارد، اما این به معنای کاهش محبت والدین به او نیست. بسته به سن کودک، درک این موضوع آسان‌تر یا سخت‌تر خواهد بود؛ اما در هر صورت، باید با او صادقانه، صمیمانه و مکرر صحبت کرد. پاسخگویی صبورانه به سؤالات کودک درباره نوزاد، کمک می‌کند تا احساس امنیت بیشتری داشته باشد. کودک باید بداند که حق دارد احساساتش را بیان کند و والدین همیشه شنونده او هستند. همین ارتباط کلامی، نقش مهمی در پیشگیری از حسادت دارد و باعث می‌شود فرزند اول همچنان خودش را عزیز و مهم بداند.
2. استفاده از عروسک برای آموزش و هم‌ذات پنداری
اگر فرزند اول هنوز کوچک است، می‌توان با خرید یک عروسک مخصوص، او را در نقش «خواهر» یا «برادر بزرگ‌تر» قرار داد. با استفاده از این عروسک، والدین می‌توانند مراقبت از نوزاد را به صورت نمایشی آموزش دهند؛ مثل غذا دادن، در آغوش گرفتن یا قنداق کردن. این کار حس مشارکت و مسئولیت‌پذیری را در کودک تقویت می‌کند و از شکل‌گیری حس طردشدگی جلوگیری می‌شود.
نکته: این راهکار برای کودکان خردسال مناسب است و برای بچه‌های بزرگ‌تر توصیه نمی‌شود.
3. سپردن «نقش محافظت از نوزاد» به فرزند اول
یکی از راه‌های مؤثر برای ایجاد حس ارزشمندی در کودک، سپردن نقشی مهم به او است. به فرزند اول آموزش داده شود که وظیفه دارد از نوزاد مراقبت کند و نسبت به او مهربان باشد. این حس مسئول بودن باعث می‌شود کودک از دیدگاه متفاوت‌تری به نوزاد نگاه کند و کمتر احساس تهدید یا رقابت در او شکل گیرد.
4. تشویق به انتخاب هدیه برای نوزاد
فرزند اول را در فرایند آماده‌سازی برای ورود نوزاد مشارکت دهید؛ مثلاً می‌توان از او خواست که یک هدیه کوچک برای نوزاد انتخاب کند. این هدیه می‌تواند یک عروسک یا پتوی خاص باشد که از طرف خودش به نوزاد داده می‌شود. این عمل ساده، احساس ارتباط و محبت بین آن دو را از همان ابتدا پایه‌گذاری می‌کند. فرصت دادن به کودک برای اهدا کردن هدیه، باعث ایجاد حس افتخار، صمیمیت و نقش‌آفرینی مثبت در کودک می‌شود و همین موضوع مانع از شکل‌گیری احساس حسادت نسبت به نوزاد خواهد شد.
5. ورود به خانه را با تمرکز بر فرزند اول برنامه‌ریزی کنید
یکی از توصیه‌های ارزشمند متخصصان کودک، این است که هنگام بازگشت از بیمارستان پس از تولد نوزاد، توجه اصلی ابتدا به فرزند قبلی معطوف شود. فرزند اول ممکن است در غیاب مادر دلتنگ شده باشد یا احساس کند نادیده گرفته شده است. بهتر است هنگام ورود به خانه، نوزاد را برای لحظاتی در جای امنی قرار داده و بلافاصله با آغوش گرم، محبت و توجه کامل به سمت فرزند اول رفت. این رفتار ساده اما بسیار مؤثر، به کودک نشان می‌دهد که هنوز همان‌قدر برای والدین مهم و عزیز است. با این کار، احساس طردشدگی کاهش یافته و کودک راحت‌تر با نوزاد جدید کنار می‌آید.
6. زمان ویژه‌ای را فقط به فرزند اول اختصاص دهید
بدون شک مراقبت از نوزاد تازه متولدشده انرژی و زمان زیادی می‌طلبد؛ اما نباید این مسئله باعث شود فرزند اول احساس کند دیگر جایی در قلب والدین ندارد. باید به صورت روزانه، زمانی را به کودک اختصاص داد که در آن بدون حضور نوزاد، به فعالیت‌هایی مانند بازی، قصه‌خوانی یا گفتگو پرداخته شود. می‌توان از زمان خواب نوزاد استفاده کرد یا از یکی از اعضای خانواده خواست تا چند دقیقه از نوزاد مراقبت کند تا والدین بتوانند به طور ویژه با فرزند اول وقت بگذرانند. این لحظات اختصاصی، نقش مؤثری در تقویت حس امنیت و عشق در کودک دارند و از شکل‌گیری حسادت جلوگیری می‌کنند.
7. رفتار والدین، الگوی اصلی کودک است
نگرش و رفتار والدین نسبت به فرزندان، تأثیر مستقیمی بر احساسات کودکان دارد. اگر کودک ببیند که والدین همچنان با او مهربان و صمیمی هستند و عشقشان به او پابرجاست، کمتر دچار حسادت می‌شود. باید صبور بود و درک کرد که تولد نوزاد، تغییری بزرگ برای همه اعضای خانواده است. طبیعی است که کودک نیاز به زمان و حمایت برای تطبیق با این شرایط جدید داشته باشد. آموزش و تشویق کودک به ایفای نقش خواهر یا برادر بزرگ‌تر، در صورتی که با محبت و احترام همراه باشد، باعث افزایش اعتماد به نفس و احساس تعلق در او می‌شود.
8. اصل مهم: عشق تقسیم نمی‌شود، بلکه چند برابر می‌شود
یکی از باورهایی که می‌تواند به کودک منتقل شود، این است که خانواده می‌تواند با تولد نوزاد، عشق بیشتری تولید کند، نه اینکه آن را بین اعضا تقسیم نماید. جمله‌ای مانند «برای هر عضو جدید خانواده، همیشه جا و عشق بیشتری هست» می‌تواند به کودک کمک کرده تا درک کند که حضور نوزاد، تهدیدی برای او نیست بلکه فرصتی برای بیشتر دوست‌داشتن است.
نتیجه‌گیری
در نهایت، جلوگیری از حسادت فرزند اول نیازمند توجه آگاهانه، همدلی و برنامه‌ریزی دقیق والدین است. کودک اول باید همچنان احساس کند که جایگاهش در خانواده محکم و محبت والدین نسبت به او تغییر نکرده است. با استفاده از روش‌هایی مانند گفت‌وگوی مداوم، مشارکت دادن کودک در مراقبت از نوزاد، و اختصاص زمان ویژه به او، می‌توان این دوران گذار را با آرامش و صمیمیت طی کرد و پایه‌گذار رابطه‌ای سالم و محبت‌آمیز میان فرزندان شد.