کالبدشناسی لبخند: چگونه خنده واقعی را از ساختگی تشخیص دهیم؟

آریا بانو - زومیت / قطعا هنگام ورود به مکان‌های مختلف با شمار انبوهی از افراد خنده‌رو روبه‌رو شدید؛ اما چگونه می‌توان لبخند واقعی را از انواع ساختگی تشخیص داد؟
احتمالاً این ادعا را شنیده‌اید که اخم کردن نسبت به لبخند زدن عضلات بیشتری را درگیر می‌کند. این ادعا معمولاً با هدف ایجاد حس خوب و تشویق به لبخند مطرح می‌شود: تلاش کمتر، شادی بیشتر. اما از نظر آناتومی، این اعداد و ارقام کاملاً درست از آب در نمی‌آیند.
ما همه این صحنه را دیده‌ایم؛ لبخندی که به چشم‌های فرد نمی‌رسد. از عکس‌های خانوادگی ناخوشایند گرفته تا خوش‌آمدگویی‌های رسمی در محل کار، مغز ما معمولاً خیلی زودتر از آنکه آگاهانه متوجه شویم، حس می‌کند چیزی درست نیست؛ اما چه چیزی در یک لبخند وجود دارد که باعث می‌شود صادقانه یا ساختگی به نظر برسد؟ به‌گفته‌ی میشل اسپیر، استاد آناتومی در دانشگاه بریستول، پاسخ در ترکیبی شگفت‌انگیز از آناتومی صورت، عصب‌شناسی و اصالت احساسی نهفته است.
همه لبخندها یکسان نیستند و از نظر آناتومیک، دست‌کم دو نوع متمایز لبخند وجود دارد: لبخند دوشن که بازتاب‌دهنده شادی واقعی است و لبخند غیردوشن که معمولاً اجتماعی یا استراتژیک است.
لبخند دوشن که به نام عصب‌شناس فرانسوی قرن نوزدهم، گیوم دوشن دو بولونی نام‌گذاری شده، دو گروه عضله کلیدی را فعال می‌کند. گروه اول مربوط به گوشه‌های دهان است؛ جایی که عضله ریزیوریوس (که در لاتین به معنی «لبخند زدن» است) گوشه‌های دهان را به بیرون می‌کشد و عضله ماژور زایگوماتیکوس آن‌ها را بالا می‌برد.
هنگام لبخند زدن عضله‌ی ریزیوریوس، گوشه دهان را به بیرون می‌کشد.
دومین عضله و شاید گویاترین آن، اوربیکولاریس اکولی است که عضلات اطراف چشم را سفت می‌کند و چین‌وچروک‌های معروف به «پنجه کلاغی» و باریکی ملایمی را که با گرما و لذت در ارتباط است، به‌وجود می‌آورد.
لبخندهای ساختگی یا مؤدبانه معمولاً فقط عضلات دهان را درگیر می‌کنند. در این حالت چشمان فرد باز یا بی‌احساس باقی می‌مانند و لبخند بیشتر حالتی مکانیکی دارد تا معنا‌دار که نوعی استتار احساسی است.
لبخند چه از نوع واقعی چه ساختگی وابسته به عصب جمجمه‌ای هفتم است که با نام عصب صورت نیز شناخته می‌شود و پیام‌ها را از مغز به عضلات صورت منتقل می‌کند؛ اما یک تفاوت کلیدی از نظر عصبی وجود دارد: لبخند دوشن معمولاً توسط سیستم لیمبیک مغز (مرکز احساسات)، به‌ویژه توسط آمیگدالا تولید می‌شود که گروهی بادامی‌شکل از نورون‌هاست و به پردازش اهمیت احساسی کمک می‌کند.
در مقابل، لبخندهای غیردوشن بیشتر تحت کنترل آگاهانه قشر مغز هستند و از ناحیه قشر حرکتی منشأ می‌گیرند. این تقسیم‌بندی به این معناست که لبخندهای اصیل و احساسی معمولاً غیرارادی هستند. شما به‌راحتی نمی‌توانید عضله اوربیکولاریس اکولی را به‌گونه‌ای منقبض کنید که قانع‌کننده باشد، مگر آنکه واقعاً احساسی پشت آن لبخند وجود داشته باشد. حتی بازیگران حرفه‌ای نیز باید از خاطرات واقعی یا تکنیک‌های متود استفاده کنند تا بتوانند چنین لبخندی را به شکلی باورپذیر تولید کنند.
چرا مغز ما تفاوت را تشخیص می‌دهد؟
انسان‌ها در تشخیص اصالت احساسی مهارت چشم‌گیری دارند. مطالعات نشان داده‌اند حتی نوزادانی به سن ده‌ماهگی هم می‌توانند لبخند واقعی و ساختگی را از یکدیگر تشخیص دهند. از دیدگاه تکاملی، این توانایی احتمالاً به ما کمک کرده تا قابل اعتماد بودن دیگران را ارزیابی کنیم، متحدان واقعی را بشناسیم و از فریبکاری دوری کنیم.
ناحیه ژیروس فوزی‌فرم در مغز که در شناسایی چهره نقش دارد، با شکاف گیجگاهی فوقانی همکاری نزدیکی دارد تا حالات چهره را رمزگشایی کند؛ در نتیجه به ما کمک می‌کند نیت فرد را به اندازه احساس او درک کنیم.
برای تشخیص لبخند واقعی علاوه بر دهان باید به چشم‌ها هم نگاه کنید
در زندگی امروزی نیز این حساسیت ما نسبت به ظرافت‌های چهره همچنان اهمیت دارد. سیاستمداران، کارکنان خدمات مشتری و چهره‌های عمومی اغلب به لبخند اجتماعی تکیه می‌کنند تا با انتظارات پیچیده میان‌فردی کنار بیایند. اما ناظران، چه آگاهانه و چه ناخودآگاه، اغلب این تفاوت‌های ریز را تشخیص می‌دهند.
لبخندهای ساختگی لزوماً بدخواهانه نیستند. در واقع، آن‌ها عملکردهای اجتماعی مهمی دارند: هموارسازی تعاملات ناخوشایند، نشان دادن ادب، کاهش تنش و ابراز احترام. این‌ها بخش حیاتی از چیزی هستند که جامعه‌شناسان آن را «کار احساسی» می‌نامند که به معنی مدیریت حالت‌های چهره برای تطبیق با انتظارات اجتماعی یا حرفه‌ای است.
اما این نوع لبخند زدن، وقتی برای مدت طولانی ادامه یابد، می‌تواند از نظر احساسی خسته‌کننده باشد. مطالعات مربوط به کار احساسی نشان می‌دهد که الزام به لبخند زدن بدون احساس واقعی، به‌ویژه در نقش‌های خدماتی، با افزایش استرس، فرسودگی شغلی و حتی فشار بر سیستم قلبی عروقی مرتبط است.
با ورود بیشتر ما به عصر هوش مصنوعی، چهره‌های مصنوعی، از چت‌بات‌ها گرفته تا دستیارهای مجازی در حال برنامه‌ریزی برای تقلید حالت‌های انسانی هستند؛ اما چالش همچنان باقی است: چگونه می‌توان اصالت را جعل کرد؟ مهندسان می‌توانند یک لبخند را برنامه‌ریزی کنند، اما بدون انقباض‌های ریز اطراف چشم، بسیاری از این حالت‌ها هنوز هم غیرصادقانه به نظر می‌رسند.
بازار
کالبد ما خود استانداردی طلایی است. پس دفعه بعدی که سعی دارید حالت چهره کسی را تفسیر کنید، فقط به دهان نگاه نکنید. چشم‌ها را هم ببینید. عضله اوربیکولاریس اکولی به‌ندرت دروغ می‌گوید.