آریا بانو - ایسنا / میلیون‌ها آمریکایی به‌صورت شیفتی کار می‌کنند، اما برخی از افراد ظاهرا بهتر از دیگران با اختلالات ناشی از این نوع برنامه کاری کنار می‌آیند.
اکنون، دانشمندان دانشگاه میشیگان معتقدند همان سامانه زیستی که به ما در سازگاری با فصل‌های مختلف کمک می‌کند، ممکن است تعیین‌کننده‌ی توانایی ما در مقابله با ساعات کاری نامنظم نیز باشد.
مطالعه‌ای جدید بر روی بیش از 3000 کارورز پزشکی نشان داده است که افرادی که الگوهای فصلی قوی‌تری در فعالیت‌های روزانه خود دارند، بیشتر در معرض اختلالات ریتم شبانه‌روزی هنگام کار در شیفت شب قرار می‌گیرند. به بیان دیگر، اگر میزان قدم‌های روزانه‌تان در تابستان و زمستان تفاوت زیادی دارد، احتمال بیشتری وجود دارد که با کار شیفتی مشکل پیدا کنید، نسبت به کسی که فعالیت‌هایش در طول سال نسبتا ثابت باقی می‌ماند.
به نقل از اس‌اف، این پژوهش که در مجله npj Digital Medicine منتشر شده، نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی زیستی تکاملی ما برای سازگاری با تغییرات فصلی، ممکن است در دنیای 24 ساعته و همواره بیدار امروزی علیه ما عمل کند.
دکتر روبی کیم (Ruby Kim) نویسنده اصلی از دانشگاه میشیگان می‌گوید: انسان‌ها واقعا موجوداتی فصلی هستند، حتی اگر در دنیای مدرن حاضر نباشیم این را بپذیریم.
زیست‌شناسی باستانی در برابر برنامه‌های امروزی
دانشمندان مدت‌هاست می‌دانند که انسان‌ها مانند بسیاری از حیوانات دارای ساعت‌های داخلی بدن هستند که به تغییرات نور روز واکنش نشان می‌دهند. اما این نخستین مطالعه گسترده‌ای است که حساسیت فصلی را با میزان سازگاری افراد با برنامه‌های کاری نامنظم پیوند می‌زند.
پژوهشگران داده‌های جمع‌آوری‌شده از کارورزان پزشکی را بررسی کردند که در اولین سال سخت رزیدنتی خود، ساعت‌های متمادی بین شیفت روز و شب جابه‌جا می‌شدند و به همین دلیل گروهی ایده‌آل برای بررسی اختلالات ریتم شبانه‌روزی بودند. این افراد همچنین دستبندهای هوشمند (Fitbit) پوشیده بودند که فعالیت بدنی و ضربان قلب‌شان را ثبت می‌کرد.
نتایج نشان داد کارورزانی که فعالیت فیزیکی‌شان در فصل‌های مختلف تفاوت بیشتری داشت، بیشترین ناسازگاری بین ضربان قلب و زمان خواب را در طول شیفت‌های شب تجربه کردند. این ناهماهنگی با افزایش خطر ابتلا به افسردگی، بیماری‌های قلبی-عروقی و سایر مشکلات سلامتی مرتبط است.
دو ساعت زیستی به جای یکی
دکتر دنیل فورجر (Daniel Forger)، از نویسندگان اصلی پژوهش بسیاری از افراد فکر می‌کنند ریتم شبانه‌روزی فقط یک ساعت درونی دارد. اما ما نشان دادیم که در واقع دو ساعت هستند: یکی طلوع را ردیابی می‌کند و دیگری غروب را و این دو با هم تعامل دارند.
انسان‌ها، مانند بسیاری از موجودات زنده، دارای سیستم «نوسان‌گر دوتایی» هستند؛ یعنی دو ساعت داخلی دارند که برای پیش‌بینی طلوع و غروب طراحی شده‌اند. این ساعت‌ها فعالیت‌های بدن را با تغییرات نور در فصل‌های مختلف هماهنگ می‌کنند.
در افرادی با پاسخ فصلی قوی‌تر، این ساعت‌های داخلی نیز واکنشی‌تر عمل می‌کنند. این ویژگی شاید برای اجداد ما مفید بوده، اما در دنیای مدرن و شیفت‌های کاری ناپیوسته می‌تواند دردسرساز شود. این افراد سریع‌تر با شب‌کاری سازگاری پیدا می‌کنند، اما چون معمولا فقط یکی دو شب پشت‌سرهم شیفت شب دارند، وقتی به برنامه عادی برمی‌گردند، دچار بی‌نظمی شدیدتر می‌شوند.
نقش ژنتیک در حساسیت فصلی
پژوهشگران همچنین به دنبال کشف عوامل ژنتیکی موثر در حساسیت فصلی رفتند. تمرکز آن‌ها بر ژنی به نام SLC20A2 بود که مطالعات قبلی روی موش‌ها نشان داده بودند در رفتارهای فصلی نقش دارد.
نتایج نشان داد در میان هزاران کارورزی که نمونه‌های ژنتیکی ارائه داده بودند، آن‌هایی که انواع خاصی از این ژن را داشتند، نوسانات فصلی بیشتری در فعالیت‌ها و اختلالات شدیدتری در ریتم شبانه‌روزی تجربه کردند که به‌ویژه در ماه‌های زمستان مشهود بود.
اگرچه این اثرات ژنتیکی کوچک بودند که در خصوص اغلب صفات رفتاری معمول است، اما سرنخ‌های مهمی برای درک زیست‌شناسی واکنش افراد به شب‌کاری فراهم می‌کنند.
پیامدهای این یافته‌ها برای میلیون‌ها نفر
این یافته‌ها ممکن است بر زندگی حدود 15 میلیون آمریکایی که به‌صورت شیفتی کار می‌کنند تاثیر بگذارد. در حال حاضر، راه قابل‌اعتمادی برای پیش‌بینی اینکه چه کسی در برابر شیفت‌های شب مقاومت بیشتری دارد وجود ندارد که موضوعی است که به نرخ بالای فرسودگی شغلی و مشکلات سلامتی منجر می‌شود.
شناخت اینکه حساسیت فصلی می‌تواند پیش‌بینی‌کننده تحمل فرد در برابر شب‌کاری باشد، ممکن است در آینده به طراحی بهتر برنامه‌های کاری یا استفاده از استراتژی‌های نوری و محیطی برای بهبود شرایط کارکنان منجر شود.
دکتر فورجر می‌گوید: این یافته‌ها از نظر تکاملی منطقی‌ست زیرا مغز ما میلیون‌ها سال مشغول دنبال‌کردن طلوع و غروب بوده است. سپس، ناگهان صنعتی‌شدن از راه رسیده و حالا ما هنوز در حال تلاش هستیم تا با آن هماهنگ شویم.
اگرچه این پژوهش بر گروه خاصی از کارورزان پزشکی متمرکز بود، یافته‌ها می‌تواند برای بسیاری از مشاغل شیفتی دیگر نیز قابل تعمیم باشد. با این حال، به تحقیقات بیشتری در زمینه‌های مختلف شغلی، گروه‌های سنی، و موقعیت‌های جغرافیایی نیاز است.
نکته مهم این است که این مطالعه عملکرد شغلی یا ایمنی را مستقیما ارزیابی نکرد، بلکه صرفا به بررسی هماهنگی ضربان قلب و زمان خواب پرداخت. اما از آن‌جا که اختلال در ریتم شبانه‌روزی با مشکلات سلامتی متعدد مرتبط است، درک این تفاوت‌ها اهمیت زیادی دارد.
بازار ![]()