آریا بانو - مصوبه واردات خودرو یک فاجعه در دنیای سیاستگذاری و بسیار پوپولیستی است. این را باید در دانشگاه‌ها درس دهند که چگونه می‌توان ملتی را با حرف‌های پوپولیستی گول زد و کاری کرد که زیرپای آن خالی شود. این وسط فقط ثروتمندان هستند که سود می‌برند کمااینکه از واردات پارسال فقط ثروتمندان سود کردند.
روزنامه توسعه ایرانی نوشت: بعد از حرف و حدیث‌ها و وعده و وعیدهای بسیار، و ابلاغ آیین‌نامه‌ها و مصوبات بی‌شمار و عمدتا بی‌اثر؛ بالاخره در اول تیرماه مصوبه واردات انواع خودرو از سوی سازمان توسعه تجارت پس از 13 سال ابلاغ شد.
براساس این مصوبه واردات 13 هزار دستگاه خودروی لوکس پیش‌‌‌بینی شده و 635 میلیون یورو نیز ارز برای آن اختصاص یافت. از این بین 8 هزار دستگاه و 360میلیون یورو مربوط به خودروهای با حجم موتوری 2500 تا 3000 سیسی است که تعرفه 180 درصدی برای آن در نظر گرفته شده است. پنج هزار دستگاه و 275 میلیون یورو نیز برای واردات خودروهای با حجم موتور بالای 3000 سیسی پیش‌‌‌بینی شده که تعرفه این گروه نیز به 190 درصد میرسد.
اما روز گذشته وزارت صمت خبر داد که طرح واردات خودروی جانبازان در اولویت تخصیص ارز است. محمد اتابک در نشست با سعید اوحدی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران، اعلام کرد: «عزم ما برای خدمت‌رسانی به جانبازان و سرمایه‌های عظیم دفاع مقدس جدی است و دستور تامین ارز خودروی ویژه جانبازان با اولویت، صادر شده است و بخش‌های مسئول، به صورت مستمر با دستگاه‌های متولی برای تحقق آن در حال فعالیت هستند.» اما پیش از این، خبرهایی درباره فروش میلیاردی حواله واردات خودروی جانبازان جنجال‌آفرین شده بود و برخی تحلیل می‌کردند که این طرح‌ها تنها برای اختصاص رانت و دلالی بیشتر است. در این شرایطی که بالاخره مصوبه واردات خودرو ابلاغ شده، چرا دوباره نام این طرح بر سر زبان‌ها افتاده است؟
امیرحسن کاکایی، تحلیلگر ارشد صنعت خودرو و استاد دانشگاه علم و صنعت، در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» به تحلیل مصوبه واردات خودرو و در اولویت قرار گرفتن طرح خودروی جانبازان پرداخته است.
مصوبه وسط بمباران ابلاغ شد
این کارشناس صنعت خودرو در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، با اشاره به ابلاغ این مصوبه در اول تیرماه، اظهار کرد: خیلی جالب بود که این مصوبه دقیقا 10 روز پیش و درست وسط جنگ و بمباران ابلاغ شد.
امیرحسن کاکایی با اشاره به اینکه زمان زیادی است که روی این مصوبه کار می‌شود، درباره ارزیابی خود از آن گفت: متأسفانه مصوبه عجیب و غریبی است که قسمت‌های خوب و قسمت‌های خیلی بد هم دارد.
او افزود: از یک طرف به مردم وعده دادند که قرار است با واردات مشکلات مملکت را حل کنیم که به ظاهر شعار خیلی قشنگی است و همه هم منتظرند که واردات انجام شود و از فردای آن خوشبخت شوند و از شر 26 تا 27 میلیون خودروی تولید داخلی که عمر بعضی‌هایشان بالای سال20 است، راحت شوند.
این استاد دانشگاه با عنوان اینکه این مصوبه ظاهری خوب، اما در بطن واقعیت‌هایی بسیار دردناک دارد، بیان داشت: با ملاحظه جدول اصلی این آیین‌نامه تعجب خواهیم کرد. در یک نگاه سطحی به ظاهر مطلوب است که تعرفه 100 درصد واردات برای خودروهای زیر 1500 سیسی به 20 درصد کاهش یافته و تعرفه خودروهای زیر 2000 سیسی 40 درصد شده است. تعرفه خودروهای بالای 3000 سیسی بالا برای پولدارها هم خوشحال‌کننده است؛ یعنی یک لندکروز ناگهان قیمتش، حداقل در کوتاه‌مدت، ممکن است حتی نصف شود.
کاکایی تصریح کرد: این مصوبه ظاهر خیلی قشنگی دارد و مردم هم احتمالا جشن و پایکوبی می‌کنند چون به نظر میرسد که این تعرفه‌ها قیمت را پایین می‌آورد چون درباره خودروهای زیر 2000 سیسی که مربوط به عامه مردم است، قیمت وارداتی پایین می‌آید و از آن طرف هم درست است که برای خودروهای گران‌قیمت تعرفه سنگین گذاشته‌اند ولی سال‌هاست این خودروها وارد نشده و مصرف‌کننده آنها هم برای خود جشن می‌گیرند.
هیچکدام از وعده‌های واردات محقق نشد
او درباره ارزیابی خود از آیین‌نامه عنوان کرد: اما وقتی یک دفعه بیدار شویم و ببینیم وسط جنگیم کمی ماجرا فرق می‌کند.
این تحلیلگر حوزه خودرو ادامه داد: اولا اشاره‌ای کنیم، پارسال هم 2 میلیارد دلار خودرو وارد کردیم؛ آیا قیمت خودرو پایین آمد؟ خیر بلکه بیشتر هم شد. پس اگر خوب در جزئیات دقیق شویم می‌بینیم هیچکدام از وعده‌هایی که درباره واردات داده شده بود محقق نشده است. برای مثال آن ذهنیتی که خودروی 10 یا 5 هزار دلاری وارد کنیم محقق نشد. جالبست که بدانیم بیش از 1 میلیارد دلار خودروی کشنده دست دوم با عمر نزدیک 10 سال وارد کشور شده که معنی آن اینست که یکسری خودروی فرسوده وارد ایران شده است. وعده در ابتدا چه بود، اما چه شد!
کاکایی درباره دیگر مظاهر محقق نشدن وعده‌های واردات خودرو، مطرح کرد: در مورد خودروهای وارداتی سواری هم دیدیم که ابتدا مردم هیجان‌زده و خیلی‌ها هم برنده شدند زیرا خودرو در بازار 4 میلیارد بود اما برخی همان خودرو را 2 میلیارد و 200 خریدند. سپس دیدیم این‌ها همه چینی هستند و اصلا کیفیت لازم را ندارند و کاملا متفاوت هستند. برای مثال با اینکه خودرو با برند تویوتا است، اما با آن تویوتایی که 7 سال پیش وارد شده است، زمین تا آسمان فرق می‌کند.
تعرفه‌های مصوبه، تولید داخل را بی‌صرفه می‌کنند
این استاد دانشگاه درباره آثار جدیدی که مصوبه واردات خودرو بر صنعت می‌گذارد، اظهار داشت: وقتی عمیق‌تر به این ماجرا نگاه کنیم می‌بینیم تعرفه خودروهای زیر 1500 سیسی 20 درصد است.
کاکایی توضیح داد: خب این کاهش تعرفه یعنی چه؟ برای توضیح آن با مثالی شروع می‌کنم. سابقا تعرفه همین خودروها 55 درصد بوده اما وقتی CKD کاری را شروع می‌کردیم تعرفه 45 تا 40 درصد تعیین می‌شد و به ترتیب همان‌قدر که داخلی‌سازی بیشتر می‌شد، این تعرفه هم کاهش پیدا می‌کرد. این مکانیسم قبلی بود که قطعه‌ساز ایرانی با این مکانیسم رشد کرد.
او افزود: اما با این تعرفه 20 درصدی چه اتفاقی می‌افتد؟ تقریبا دیگر غیرممکن است که تولید داخلی صرفه کند. چرا؟ چون تورم کشور طبق اعلام مراجع رسمی مینیمم 30 درصد است، هرچند که در طول 7 سال گذشته بالای 40 درصد بوده. با تورم 40 درصدی تولید داخل مثلا با تعرفه 15 درصدی می‌صرفد؟ غیرممکن است!
این کارشناس تاکید کرد: پس حتما صنعت خودروسازی و قطعه‌سازی ما زمین می‌خورد. الان عمده خودروی تولیدی مونتاژکاران ما، که به سمت داخلی‌سازی بیشتر هل داده می‌شدند، و همینطور سایپا، زیر 2000 سیسی است. هرکس که الان روی داخلی‌سازی برای خودروهای جدید سرمایه‌گذاری کند عملا ضرر کرده است پس مونتاژکاری تعطیل می‌شود. همچنین تولید خودروهای بعدی با حجم موتور بیش از 2000 سیسی، که عمدتا تولیدات ایران‌خودروست، تعطیل می‌شود زیرا باز تولید با تعرفه 40 درصد نمی‌صرفد.
به گفته او، در ایران هزار و یک مشکل داریم و تورم فقط یکی از مشکلات ماست. کمبود برق، گاز، ارز و... از نمونه دیگر این مشکلات هستند به صورتی که تخصیص ارز برای تولید 5 تا 6 ماه طول می‌کشد که در مجموع این مشکلات بهره‌وری را پایین می‌آورد و بازار را غیرقابل رقابت می‌کند.
مصوبه جدید واردات صنعت را زمین می‌زند
کاکایی در ادامه، درباره دیگر آثار مصوبه جدید واردات خودرو، بیان کرد: خیلی‌ها روزشماری و حتی لحظه‌شماری می‌کنند که درِ ایران‌خودرو و سایپا بسته شود.
او ادامه داد: در صورت تحقق این امر، دیگر همه‌چیز را باید وارد کنیم. با این وضعیت دو پدیده همزمان اتفاق می‌افتند. یکی اینکه ارز لازم را وقتی تولید و صادرات نداریم باید از کجا بیاوریم؟ بدیهی است باید صادرات نفت، گاز و مواد پتروشیمی سطح پایین را بیشتر کنیم یعنی به عبارتی باز خام‌فروش باقی می‌مانیم. وجه دیگر این است که منابع ملی و سرمایه بین نسلی را تاراج می‌کنیم.
این استاد دانشگاه درباره اتفاق دوم نیز گفت: به هرحال به سادگی درآمد ارزی ما بالا نمی‌رود و طبق معمول قیمت ارز بالا خواهد رفت. اما اتفاق بدتر این است که وقتی اشتغال صنعتی از بین برود، بی‌عدالتی هم در جامعه بالا می‌رود. اشتغال صنعتی اگر خودش هم درآمدزا نباشد، محل بازتوزیع ثروت است. وقتی اشتغال صنعتی از بین برود شغل افراد چه می‌شود؟ دیگر همه وابسته به یارانه‌های دولت می‌شوند.
کاکایی تصریح کرد که با این مصوبه واردات جدید تلاش‌های صنعتی کردن کشور در این سال‌ها از بین می‌رود.
از چاله به چاه افتادن!
این تحلیلگر صنعت خودرو همچنین عنوان کرد: مسئولین ادعا می‌کنند که ارز موجود نیست و این بهانه بدتری است زیرا از یک طرف آیین‌نامه به مردم نشان و وعده می‌دهند که قرارست با واردات مشکلشان حل شود اما در عمل به محل رانت‌خواری تبدیل می‌شود زیرا این ارزها محدود است و به همه نمی‌رسد پس هرکس که پارتی کلفت‌تری دارد به این رانت میرسد.
کاکایی با تاکید بر آسیب‌زننده بودن این آیین‌نامه در مقطع فعلی، مطرح کرد: اگر زمانی بود که با همه کشورهای دنیا ارتباط داشتیم با این مصوبه مخالفتی نداشتیم اما اکنون ما حتی با چین هم ارتباط درست و حسابی اقتصادی نداریم.
او افزود: در این وضعیت این آیین‌نامه یعنی چه؟ این آیین‌نامه تقریبا هیچ مانع فنی جدی در مقابل واردات ندارد. همین فرآیند باعث شد که پارسال بالای 1 میلیارد دلار خودروی دست دوم سنگین وارد کشور بشود.
این استاد دانشگاه تاکید کرد که این آیین‌نامه یک فاجعه در دنیای سیاستگذاری و بسیار پوپولیستی است. این را باید در دانشگاه‌ها درس دهند که چگونه می‌توان ملتی را با حرف‌های پوپولیستی گول زد و کاری کرد که زیرپای آنها خالی شود.
کاکایی به تناقض در مصوبه واردات خودرو اشاره کرد و گفت: از طرفی ظاهر آن خوب است و به نظر میرسد با پایین آوردن تعرفه به فکر عامه مردم هستند، ولی وقتی خوب در جزئیات دقیق می‌شویم و به مقطع فعلی نگاه می‌کنیم، می‌بینیم قضیه چیز دیگری است. 40 سال است که با آمریکا می‌جنگیم و امسال هم به رویارویی مستقیم رسید، وسط این بمباران چه موقع ابلاغ این مصوبه بود؟ زمان ابلاغ آن هم خیلی جای سوال دارد در صورتی که در همین موقعیت بسیاری از صنعتگران ما مشکلات بسیار زیادی دارند. اگر واقعا الان ارز موجودست چرا مشکل صنعتگران را حل نمی‌کنند؟
او با تشبیه این مصوبه به از چاله به چاه افتادن، تصریح کرد: این آیین‌نامه یک فاجعه سیاستگذاری بود. این وسط فقط ثروتمندان هستند که سود می‌کنند کما اینکه از واردات پارسال هم فقط ثروتمندان سود کردند.
مصوبه واردات خودرو برخلاف قانون بودجه است
این کارشناس صنعت خودرو اظهار کرد: امیدوارم که شورای نگهبان جلوی مصوبه واردات خودرو را بگیرد زیرا برخلاف مصوبه قانون بودجه امسال است ولی خیلی جالبست که برای جلوگیری از رد آن توسط شورای نگهبان تکنیک جالبی به کار برده‌اند.
کاکایی توضیح داد: شورای نگهبان به این بند می‌تواند ایراد بگیرد که چرا درآمد دولت دستکاری شده در حالی که جدول جوری تنظیم شده است که به حاکمیت و شورای نگهبان بگویند درآمد دولت تغییری نمی‌کند و این موضوع رعایت و خیلی دقیق نوشته شده است. اما متاسفانه در این موقعیت که همه درگیر کارهای مهمتری هستند کسی به این موضوع توجه نمی‌کند و خیلی راحت این آیین‌نامه جاری و اجرایی می‌شود.
او تاکید کرد: با این مصوبه به پایه‌های صنعت، تولید و اقتصاد ضربه وارد می‌شود و همه هم ظاهرا خوشحال هستند اما هرچه جلوتر می‌رویم می‌بینیم که ادعا می‌شود خودروی خارجی ارزان شده است اما در عمل به دلیل پایین آمدن ارزش ریال، خودروهای خارجی گران‌تر می‌شوند. طبقاتی نظیر کارمندها هم می‌بینند که پولشان برای خرید این خودروها نمی‌رسد چون وقتی تولید صنعتی در کشور بخوابد، درآمد ما هم پایین می‌آید. بنابراین از طرفی قیمت بالا می‌رود و از طرف دیگر درآمد افراد پایین می‌آید، بنابراین این وعده‌ای که داده می‌شود، حداقل برای عامه مردم عملی نخواهد شد.
همه را می‌خواهیم تاجر کنیم
این استاد دانشگاه همچنین درباره طرح خودروی جانبازان، بیان داشت: اولا اینکه جانبازان عزیز ما حواله‌ها را می‌فروشند، حقشان است؛ همانطور که این اتفاق در طرح جوانی جمعیت هم افتاد.
کاکایی ادامه داد: این افراد می‌خواهند زود این سهمیه را نقد کنند پس نباید ایراد بگیریم به آنهایی که حقشان را می‌فروشند. این افراد می‌گویند که بنز به کارشان نمی‌آید و پول نقد می‌خواهند و آنکس که بنز می‌خواهد حواله این عزیزان را می‌خرد که کل این روند ناشی از اقتصاد خراب است.
او اظهار کرد: اقتصاد قرن بیستم و بیست و یکم بر مبنای تخصصی شدن بود یعنی هرکسی هرکاری که بهتر بلد است باید آن را انجام دهد. اما اکنون در ایران همه را می‌خواهیم تاجر کنیم. جانباز جانبازی کرده است و یک حق و حقوق مالی باید به او پرداخت شود. این کار را نمی‌توانند بکنند اما به او امتیازی می‌دهند و او را در هزارتوی واردات و گرفتن ارز می‌اندازند.
این کارشناس حوزه خودرو درباره تبعاتی که این طرح به جا می‌گذارد، گفت: در آخر هم یکسری شرکت دلالی پیدا می‌شوند و به جانبازان می‌گویند که چه کاری است که خودتان دنبال کار بروید پس مدارک را از آنها می‌گیرند و پولش را به جانبازان پرداخت می‌کنند که مکانیسم بسیار غلطی است.
کاکایی تصریح کرد: ما وظیفه خود را در قبال جانبازان و خانواده شهدا انجام نداده‌ایم اما به جای آن، مدام به آنها امتیازات غلط می‌دهیم. غلط بودنش بماند؛ مشکلات جدیدی هم مانند فروختن حواله اضافه می‌شود. خب با این فروختن یکسری دلال به وجود آمده است و این سمی‌تر از آثار دیگر است چون دلال که به وجود می‌آید مگر دیگر به سادگی ول می‌کند؟
به اعتقاد او، اکنون دلالانی که سالیان سال هزاران میلیارد سود از اختلاف قیمت خودرو در بازار و کارخانه کسب کرده‌اند، پشت پرده این واردات غیراصولی هستند که قدرتمندانه صنعت کشور را به زمین می‌زند اما در نهایت این دلالان حرف خود را به کرسی می‌نشانند.
چندبار مشکل خودروی جانبازان حل می‌شود؟
این استاد دانشگاه درباره اولویت قرار دادن طرح خودروی جانبازان در تخصیص ارز، عنوان کرد: ظاهرا چندبار تاکنون ادعا شده که مشکل خودروی جانبازان حل شده است. برای من سوال است که مگر نباید مشکلات حل شده باشد، پس چرا دوباره خودروی جانبازان را در اولویت گذاشته‌اند؟
کاکایی افزود: به جانبازان وعده‌ای می‌دهند که ظاهراً هم خوب است ولی یک منت بیخودی سرشان می‌گذارند. این طرح باید خیلی زودتر راه می‌افتاد و بیش از یکسال است که این وعده داده شده است اما باز می‌شنویم که ادعا می‌شود مشکل واردات خودروی جانبازان حل شده است. بهمن‌ماه هم ادعا کردند که مشکل خودروی جانبازان حل شده پس چرا دوباره این خبر را می‌شنویم؟
او تاکید کرد: این از همان خبرهایی است که از اصل مشکل دارد. زورمان هم نمی‌رسد مشکلات را حل کنیم پس می‌خواهیم موردی حل کنیم. این کلافی سردرگم است که سیاست‌گذار ایجاد می‌کند، زیرا واقعا دنبال حل ماجرا نیست بلکه از نظر من دنبال سرکار گذاشتن است. نمی‌تواند به مشکلات جواب دهد و فقط وعده و وعید می‌دهد و این راه‌حل‌ها اصلا درست نیست.
این تحلیلگر ارشد صنعت خودرو در پایان خاطرنشان کرد: به هرحال فعلا و ظاهراً اعلام شده است که تخصیص ارز این طرح در اولویت است اما این اولویت به این معنی نیست که جانباز فورا به پولش میرسد. این صفی است که او را جلو می‌اندازند اما وقتی در این صف پولی وجود ندارد پس باید او هم صبر کند تا پول بیاید.
رامتین موثق