زنان برای ورزش کجا بروند؟

آریا بانو - ایرنا / سرانه اماکن ورزشی برای شهروندان رقمی ناچیز و بسیار ناکافی است. ناکافی بودن این سرانه برای زنان به مراتب بیش از مردان به چشم می‌آید. وقتی این وضعیت را در کنار آمار مربوط به کم‌تحرکی زنان قرار دهیم، وظیفه و نقش دستگاه‌هایی مانند شهرداری‌ها برای توسعه ورزش همگانی و زنان، اهمیت بیشتری می‌یابد.
زنان به علل مختلف در ایران نسبت مردان تحرک بدنی کمتری دارند. بنا بر اعلان فدراسیون ورزش های همگانی در تابستان سال 1401، حدود 64 درصد زنان ایران کم تحرکند و حداقل فعالیت بدنی لازم یعنی 150 دقیقه فعالیت بدنی شدید یا 300 دقیقه فعالیت ورزشی متوسط را در هفته ندارند.
این وضعیت با توجه به آمار پایین اشتغال زنان نگران کننده‌تر است. بر اساس اعلام بانک جهانی در سال 2023، فقط حدود 14/4 درصد زنان ایران شاغل بوده‌اند و از مجموع کل زنان غیرشاغل در ایران حدود 80 درصد خانه‌دار محسوب می‌شوند. زنان خانه‌دار به علت ارتباطات کمتر ممکن است در معرض افسردگی و مشکلات روانی بیشتری نسبت به زنان شاغل باشند بنابر این ورزش نکردن آنان به جز عوارض جسمانی می‌تواند عوارض روانی بیشتری نیز به دنبال داشته باشد.
«ملیحه کیانفر» رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت در این باره گفته است: 57.7 درصد زنان ایرانی فعالیت فیزیکی کم دارند، یعنی فعالیت بدنی آنها به صورت هفتگی کمتر از 150 دقیقه است؛ 72 درصد زنان چاق هستند یا اضافه وزن دارند و فقط 28 درصد زنان ایران وزن مناسب دارند.
زنان محور سلامت خانواده هستند و مسئولیت‌های متعددی را در خانه به دوش می‌کشند. از نظافت و شست و شو و آشپزی و پخت و پز و مدیریت منزل گرفته تا رسیدگی به درس و مشق، آموزش و تربیت فرزندان و پرستاری و مراقبت از خانواده و در بسیاری موارد مدیریت پر استرس مالی خانواده نیز به عهده زنان خانواده است.
زنان خانه‌دار حق دارند، با ورزش و تحرک فیزیکی کافی بدنی سالم داشته باشند تا هم خودشان زندگی بهتری داشته باشند و بتوانند به مسئولیت‌های خود در خانه بهتر عمل کنند، زنان خانه‌دار اگر بدن سالمی نداشته باشند چگونه می‌توانند فرزندان و خانواده‌های سالمی را روانه جامعه کنند تا چرخ‌های اقتصاد، صنعت، آموزش و امنیت کشور را بچرخانند؟
بازار

چاره‌ای برای جبران فقر فضای ورزش زنان
سلامت زنان با افزایش سن دچار آسیب‌های بیشتری می‌شود، شروع دوران یائسگی، از دست دادن همسر و ازدواج فرزندان که به ایجاد پدیده آشیانه‌های خالی و زنان تنها منجر می‌شود، خطر بزرگتری را در آینده رقم خواهد زد. بنابراین اگر از هم اکنون برای سلامت زنان امروز و فردا اقدام نشود، فردای سختی در انتظار جامعه ایران است؛ به خصوص آنکه بخش بزرگی از زنان خانه‌دار، بیمه مناسبی ندارند و از حمایت‌های مالی در شرایط بیماری و بحران برخوردار نیستند و البته افزایش جمعیت سالمند ایران می‌تواند مقیاس این خطر را بزرگتر کند.
آمارهای رسمی نشان می‌دهد هم اکنون حدود 20 درصد جمعیت ایران سالمندند و این آمار تا سال 1430 به حدود 30 درصد می‌رسد.
در این میان، چاره کار توجه به ورزش همگانی و خصوصا تحرک زنان از سنین کودکی است. اما سرانه پایین فضاهای ورزشی در ایران که البته عمدتا در اختیار مردان قرار دارد خود مشکل دیگری است. به همین علت حتی زنانی که علاقه و توان ورزش کردن دارند برای پیدا کردن محل مناسبی برای ورزش دچار مشکل می‌شوند. باشگاه‌های ورزشی مختص زنان همه جا در دسترس نیست و مراکز خصوصی نیز آن قدر گران هستند که قشر متوسط به پایین توان رفتن ندارند.
سرانه ورزشی در ایران به طور کلی پایین و حدود 78 صدم متر مربع است. این میزان حتی در تهران پایتخت نیز کمتر از استاندارد 2.5متر به ازای هر نفر است و به گفته حسین اوجاقی، مدیرعامل سازمان ورزش شهرداری تهران حداکثر به یک مترمربع به ازای هر نفر می‌رسد و البته سرانه فضاهای ورزشی بسته در تهران حدود 57 صدم مترمربع است. بنابراین سرانه فضاهای ورزشی برای زنان که عمدا فضاهای بسته هستند به مراتب کمتر از مردان است.
در چنین شرایطی، شهرداری تهران با ایجاد مراکز ورزشی الزهرا در سوله‌های بحران برای بانوان، از سال‌های گذشته تلاش کرد تا فقر شدید اماکن ورزشی را برای بانوان در تهران کم کند. هدف از این اقدام به گفته مسئولان شهرداری، افزایش فضای ورزشی برای بانوان در محلات و مناطق تهران با هزینه‌های اندک بود تا همه زنان به راحتی بتوانند با هزینه مناسب از این اماکن استفاده کنند.
مدیرعامل سازمان ورزش شهرداری تهران پیش از این گفته بود: استفاده از سوله‌های مدیریت بحران برای افزایش سرانه ورزشی بانوان تصمیم مهمی در شهرداری تهران بود. قرار شد طبقات پایین سوله‌های بحران به ورزش بانوان اختصاص یابد و با این کار تعداد سوله‌های مورد استفاده برای ورزش بانوان به حدود 90 مورد می‌رسد.

وقتی دیگر اماکن ورزشی غیرخصوصی هم به صرفه نیست!
یکی از مزایای مهم این مراکز ورزشی، هزینه مناسب آن برای بانوان بود. هزینه ثبت نام این مراکز تا سال گذشته، ماهانه عددی بین 300 تا 400 هزار تومان بود اما با پیشنهاد شهرداری و تصویب شورای شهر هزینه ثبت نام در این مراکز ورزشی برای بانوان بعضا حدود 90 درصد رشد یافته است. به عنوان مثال هزینه ثبت نام ماهانه کلاس‌های آمادگی جسمانی، ایروبیک، پیلاتس یا تی آر ایکس مراکز سطح یک الزهرا وابسته به سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران از 339 هزار تومان به 650 هزار تومان افزایش یافته یا هزینه کلاس‌های بدنسازی ماهانه به 880 هزار تومان و اسکیت به یک میلیون تومان در ماه رسیده است که برای اقشار متوسط و پایین جامعه بالا است و موجب ریزش و کاهش مراجعات زنان به این مراکز ورزشی می‌شود.
اوایل پارسال نیز افزایش تعرفه‌های اماکن ورزشی شهرداری تهران انتقاداتی را به دنبال داشت. به عنوان مثال میانه اردیبهشت‌ پارسال «تسنیم» گزارش داد: با گذشت بیش از یک‌ ماه از سال 1403، بررسی‌های میدانی خبرنگار تسنیم حکایت از آن دارد که تعرفه اماکن ورزشی شهرداری تهران در برخی از مناطق تهران بیش از 100 درصد افزایش پیدا کرده است و مسئولان شهرداری تهران در بخش ورزش پاسخگویی مناسبی را نسبت به این ارقام ندارند.
با توجه به اینکه ورزش زنان در فضاهای باز هم مشکلات خاص خود را دارد، این مصوبه شورای شهر تهران نه تنها به ترویج فرهنگ ورزش و سلامت زنان کمکی نمی‌کند بلکه ممکن است مشکلات دیگری را نیز به وجود آورد که با سیاست‌های حاکم بر شهرداری تهران مغایرت دارد و از آنجا که شهرداری و شورای شهر تهران الگویی برای سایر شهرهای کشور است، این مساله ممکن است در کل کشور تعمیم یافته و پیامدهای ناگواری به همراه داشته باشد.
عضو هیات رئیسه شورای شهر تهران: شهرداری بر هزینه مراکز ورزشی پیمانکار نظارت کند
«سوده نجفی» عضو هیات رئیسه شورای اسلامی شهر تهران در این زمینه پاسخگوی پرسش‌های پژوهشگر ایرنا شد و اظهار داشت: ورزش یکی از عوامل مهم در سلامت است که می‌تواند موجب سلامت جسمی و روحی شهروندان شود. به همین منظور اهمیت ورزش در زندگی روزمره کاملا محسوس است و باید به آن توجه شود. شهرداری تهران به همین منظور و در راستای استفاده مطلوب شهروندان از خدمات ورزشی با توجه جمعیت شهر تهران از دهه‌های گذشته اقدام به ساخت و تجهیز مکان‌های ورزشی در سطح مناطق 22 گانه شهر تهران کرده است که بنابر آمار ارائه شده بالغ بر 800 مکان ورزشی وابسته به شهرداری تهران در رشته‌های مختلف در سطح شهر به شهروندان خدمت رسانی می‌کنند.
رئیس کمیته سلامت شورای اسلامی شهر تهران افزود: توزیع عادلانه تجهیزات و مکان‌های ورزشی و همچنین ارزان بودن آن همواره مورد تاکید مدیریت شهری به ویژه شورای اسلامی شهر بوده و است به همین منظور شورای اسلامی شهر در تعیین بهای خدمات مراکز ورزشی وابسته به شهرداری تلاش کرده بهای مورد نظر را نسبت به مراکز دولتی و خصوصی کاهش دهد تا امکان بهره‌مندی همه شهروندان فراهم شود. بر اساس سطح بندی صورت گرفته مجموعه های ورزشی به سه سطح درجه یک شامل مجموعه‌های فرامنطقه‌ای، درجه دو مجموعه‌های سطح منطقه‌ای و درجه سه مجموعه های سطح محله‌ای تقسیم می‌شوند که سطح بندی مجموعه‌ها در تعیین بهای خدمات تاثیرگذار است.

سوده نجفی عضو هیات رئیسه شورای اسلامی شهر تهران
به گفته نجفی، «شورای اسلامی شهر تهران در راستای ترویج ورزش همگانی به شهرداری تهران اجازه داده است تا برخی از اشخاص حقیقی و حقوقی همچون مدارس، مراکز فرهنگی و مذهبی، خانواده شهدا، افراد تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی (ره)، جانبازان، سالمندان با ضرایب تعیین شده از تخفیف در استفاده از این مراکز برخوردار باشند.»
عضو هیات رئیسه شورای اسلامی شهر تهران با انتقاد از برخی افزایش تعرفه‌ها در مراکز ورزشی وابسته به شهرداری گفت: دریافت هرگونه بهای اضافی نسبت به مصوبه شورای اسلامی شهر تهران غیرقانونی است و باید سازمان ورزش شهرداری با این موضوع برخورد کند. متاسفانه برخی از این اماکن در اختیار پیمانکار قرار گرفته و تعرفه‌های مصوبه شورای اسلامی شهر توسط پیمانکاران رعایت نمی‌شود. این موضوع طی تذکراتی از سوی اعضای شورای شهر به سازمان ورزش شهرداری تهران اعلام شده است اما کماکان این رویه اصلاح نشده و ما شاهد عدم رعایت تعرفه‌های مصوب هستیم.
وی تاکید کرد: سازمان ورزش شهرداری تهران باید نسبت به این موضوع ورود جدی داشته باشد تا شهروندان بتوانند به نحو مطلوب از این اماکن برخوردار شوند. با توجه به اینکه فصل تابستان را در پیش رو داریم این اماکن می‌تواند نقش قابل توجه‌ای در اوقات فراغت نوجوانان و جوانان شهر داشته باشد. شهرداری این اماکن را با بودجه شهروندان ساخته و تجهیز کرده است تا در اختیار مردم قرار گیرد و بتوانند از این امکانات بهره‌مند شود. عدم رعایت تعرفه‌های مصوب علاوه بر اینکه غیرقانونی است در برخی از موارد مانعی برای استفاده شهروندان از اماکن ورزشی شده است.
اگر چه این عضو شورای شهر تهران از دریافت هزینه‌های اضافه‌تر از مصوبه شورای شهر در برخی مراکز وابسته به شهرداری تهران انتقاد کرد اما توضیح نداد که چرا بر اساس مصوبه شورای شهر که با پیشنهاد شهرداری تهران بوده، هزینه ثبت نام بانوان در مراکز ورزشی الزهرا وابسته به شهرداری تهران حدود افزایشی چشمگیر یافته است؛ مصوبه‌ای که آشکارا بر خلاف اهداف اعلام شده از سوی شهرداری و شورای شهر است و عقبگردی از سیاست بهبود سلامت زنان محسوب می‌شود.