آریا بانو - آخرین خبر /گاهی هنگام انجام آزمایش خون بارداری (تست بتا HCG)، نتیجه نه کاملاً مثبت است و نه منفی، بلکه به صورت «مشکوک» گزارش میشود. نتیجهی مشکوک یعنی سطح هورمون بارداری در خون در محدودهی مرزی قرار دارد که نمیتوان با قطعیت گفت بارداری وجود دارد یا خیر. در این حالت فرد نه تأیید قطعی بارداری را دارد و نه رد شدن آن را. چنین نتیجهای میتواند موجب نگرانی و سردرگمی شود.
نتیجه مشکوک در آزمایش بارداری به چه معناست؟
نتیجهی مشکوک در آزمایش بارداری یعنی مقدار هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (β-hCG) در نمونه خون شما در محدودهای قرار گرفته که نه به اندازهی کافی پایین است تا منفی تلقی شود و نه آنقدر بالا که مثبت قطعی محسوب شود. آزمایشهای کمی بتا HCG عدد دقیق این هورمون را بر حسب واحد mIU/ml گزارش میکنند. به طور معمول:
● اگر سطح β-hCG کمتر از حدود ۵ واحد باشد، نتیجه منفی (عدم بارداری) است؛
● اگر سطح β-hCG بالاتر از حدود 30 واحد باشد، نتیجه مثبت (تأیید بارداری) است؛
● مقادیر بین این دو (مثلاً حدود ۵ تا 30 واحد) حالت مرزی یا مشکوک محسوب میشوند.
مثال: براساس یکی از دستورالعملهای آزمایشگاهی، β-hCG کمتر از ۱۰ بهمعنی منفی، بین ۱۰ تا ۳۰ بوردرلاین (مشکوک) و بیشتر از ۳۰ نشانه مثبت بودن بارداری است. این اعداد ممکن است بسته به استاندارد هر آزمایشگاه کمی متفاوت باشند، اما مفهوم کلی یکسان است. در نتیجه مشکوک، احتمال بارداری وجود دارد ولی هنوز قطعی نیست. به همین دلیل معمولاً آزمایشگاهها یا پزشکان توصیه میکنند که آزمایش بعد از چند روز تکرار شود تا وضعیت مشخصتر گردد.
نکته مهم این است که نتیجه مشکوک معادل منفی نیست. برخی افراد تصور میکنند «مشکوک» یعنی حتماً باردار نیستند، در حالی که این برداشت صحیحی نیست. مشکوک یعنی عدم اطمینان – ممکن است بارداری بسیار زودهنگام در جریان باشد یا عوامل دیگری باعث شده که سطح هورمون در این محدوده قرار بگیرد.
دلایل مشکوک شدن نتیجه آزمایش بارداری
● انجام آزمایش خیلی زودهنگام: شایعترین علت نتیجه مشکوک، زود انجام دادن آزمایش است. در روزهای ابتدای بارداری، سطح hCG هنوز پایین است و شاید به حد نصاب برای نتیجه مثبت نرسیده باشد. اگر قبل از موعد مقرر پریود یا دقیقاً در زمان عقب افتادن آن آزمایش دهید، ممکن است مقدار هورمون به قدری نباشد که تست را مثبت کند و نتیجهی بینابینی حاصل شود. به عبارت دیگر، بارداری ممکن است آغاز شده باشد اما هنوز در مراحل اولیه است و بدن به اندازه کافی هورمون تولید نکرده است . انجام آزمایش در زمان مناسب (حداقل یک هفته پس از به تعویق افتادن قاعدگی ) میتواند از این حالت پیشگیری کند .
● حاملگی خیلی زودرس یا مرحله ابتدایی بارداری: مرتبط با مورد قبل، اگر لقاح تازه صورت گرفته و هنوز مدت زیادی از لانهگزینی نگذشته است، سطح hCG در خون پایین خواهد بود. حتی اگر شما واقعاً باردار باشید ، در این مرحله اولیه ممکن است آزمایش خون عدد پایینی نشان دهد که در محدوده مشکوک است . بسیاری از زنان در هفتههای اول بارداری (پیش از مشاهده تاخیر قاعدگی یا درست همزمان با آن) اقدام به آزمایش میکنند. نتیجهی مشکوک در چنین شرایطی بسیار دیده میشود و نیازمند تکرار تست پس از چند روز است تا ببینیم هورمون افزایش یافته است یا خیر.
● حاملگی شیمیایی (سقط بسیار زودرس): گاهی یک بارداری شکل میگیرد ولی پایدار نمیماند. به این وضعیت حاملگی شیمیایی یا سقط در روزهای اولیه میگویند. در حاملگی شیمیایی، جنین در مراحل خیلی اولیه رشد متوقف میشود، اما برای مدت کوتاهی هورمون hCG ترشح شده و ممکن است نتیجه آزمایش را کمی بالا ببرد . در این حالت ممکن است شما یک نتیجه مشکوک یا حتی مثبت خفیف بگیرید، ولی پس از چند روز که جنین دفع میشود سطح هورمون افت میکند و بارداری ادامه نمییابد. به بیان ساده، نتیجه مشکوک میتواند نشاندهنده یک بارداری ناپایدار باشد که به زودی خاتمه یافته است.
● حاملگی خارج رحمی: در بارداری خارج از رحم (که در آن جنین به جای رحم در لوله فالوپ یا جای دیگر لانهگزینی میکند)، سطح hCG معمولاً آهستهتر و غیرطبیعی افزایش مییابد. ممکن است در زمانی که انتظار میرود عدد هورمون بالا باشد، همچنان پایین و در حد مرزی باقی بماند. بنابراین یکی از دلایل احتمال مشکوک ماندن نتیجه، وجود یک بارداری خارج رحمی یا غیرطبیعی است. البته این مورد نسبتاً کمتر شایع است، اما از آنجا که حاملگی خارجرحمی خطرناک بوده و نیاز به پیگیری فوری دارد، پزشکان در صورت مشاهده روند غیرعادی افزایش hCG به این احتمال توجه میکنند. اگر نتیجه مشکوک همراه با علائمی مثل درد شدید یکطرفه شکم یا خونریزی غیرعادی بود، فوراً باید به پزشک مراجعه کرد.
● مصرف برخی داروهای حاوی hCG: افرادی که درمانهای ناباروری انجام میدهند، ممکن است داروها یا آمپولهای حاوی هورمون hCG دریافت کنند. این هورمون تزریقی میتواند تا مدتی در خون باقی بماند و باعث شود آزمایش بارداری بطور کاذب مقدار کمی hCG نشان دهد. در نتیجه، ممکن است بدون باردار بودن، جواب تست مقدار مرزی داشته باشد. اگر اخیراً تزریق hCG (مثلاً برای تحریک تخمکگذاری) انجام دادهاید، حتماً پزشک یا آزمایشگاه را در جریان بگذارید .
● باقیمانده هورمون از بارداری قبلی: پس از زایمان یا سقط جنین اخیر، سطح hCG به تدریج کاهش مییابد ولی ممکن است هنوز کاملاً به صفر نرسیده باشد. در چند هفتهی نخست پس از یک بارداری ناموفق یا زایمان، آزمایش بارداری میتواند مقدار کمی hCG نشان دهد که ارتباطی به بارداری جدید ندارد . این میتواند منجر به نتیجه مشکوک یا حتی مثبت کاذب شود. به عنوان مثال، اگر مدت کوتاهی پس از یک سقط خودبهخودی آزمایش دهید، ممکن است هنوز هورمون در بدن شما باشد و نتیجه را مخدوش کند.
● خطاهای آزمایشگاهی یا نمونهگیری: هرچند نادر است، اما اشتباهات فنی نیز میتوانند نقشی داشته باشند. اگر نمونه خون به درستی گرفته یا نگهداری نشود، یا دستگاه آزمایشگاهی کالیبره نباشد، ممکن است نتیجه دقیق نبوده و عدد نامعتبری گزارش شود . همچنین گاهی آلودگی یا ناکافی بودن نمونه میتواند باعث نتایج غیرقطعی شود . البته اغلب آزمایشگاههای معتبر با دقت بالایی کار میکنند و احتمال چنین خطاهایی کم است، با این حال در موارد مشکوک همیشه تکرار آزمایش بهترین اقدام است تا هرگونه خطای احتمالی رفع شود.
● برخی شرایط پزشکی نادر: در موارد بسیار کمیاب، بیماریها یا تومورهای خاص میتوانند هورمون hCG تولید کنند. برای مثال، برخی کیستهای تخمدان یا تومورهای با منشاء جفتی (مانند مول هیداتیفرم یا برخی انواع نئوپلاسمها) ممکن است سطح اندکی hCG در خون ایجاد کنند . حتی اختلالات هورمونی شدید یا مشکلات غده هیپوفیز (در زنان نزدیک سن یائسگی) بهندرت میتواند منجر به مقادیر کم hCG شود. این موارد بسیار نادرند، اما در تشخیص افتراقی علت نتایج مشکوک مد نظر پزشکان قرار میگیرند. تأکید میکنیم که در اغلب قریب به اتفاق موارد، نتیجه مشکوک ارتباطی با بیماریهای خطرناک ندارد و بیشتر به زمان انجام آزمایش و وضعیت بارداری مربوط است.
در صورت نتیجه مشکوک چه باید کرد؟
اگر نتیجه آزمایش خون بارداری شما «مشکوک» گزارش شده است، جای نگرانی بیش از حد نیست اما باید طبق توصیهها عمل کنید تا وضعیت روشن شود. اقدامات زیر را مد نظر داشته باشید:
1- آزمایش را در زمان مناسب تکرار کنید: مهمترین کار، تکرار آزمایش پس از ۴۸ تا ۷۲ ساعت است. در یک بارداری طبیعی، سطح hCG تقریباً هر دو تا سه روز دو برابر میشود . بنابراین، اگر شما واقعاً باردار باشید، چند روز بعد عدد هورمون باید به طور قابل ملاحظهای افزایش یابد و از محدوده مشکوک خارج شود . برای آزمایش مجدد میتوانید به یک مرکز آزمایشگاهی معتبر مانند آزمایشگاه میدان کاج مراجعه کنید تا از دقت نتیجه اطمینان داشته باشید. حتماً آزمایش را در همان نوع آزمایشگاه (ترجیحاً همان آزمایشگاه قبلی) انجام دهید، زیرا ممکن است روشها و محدوده مرجع بین آزمایشگاهها کمی تفاوت داشته باشد.
2- از انجام آزمایشهای خانگی متعدد خودداری کنید: در مواجهه با نتیجه مشکوک، برخی افراد وسوسه میشوند هر روز با بیبیچک وضعیت را چک کنند. اما تستهای ادراری خانگی دقت کمتری نسبت به خون دارند و ممکن است شما را بیشتر گیج کنند. اگر هم بیبیچک انجام میدهید، به کمرنگ بودن یا پررنگ شدن خط دوم طی روزهای آتی توجه کنید. وجود یک خط دوم حتی کمرنگ نشاندهنده وجود hCG است و احتمال بارداری را مطرح میکند . با این حال، بهترین راه تأیید، آزمایش خون کمی در آزمایشگاه است.
3- به علائم جسمانی خود دقت کنید: در این مدت که منتظر تکرار تست هستید، به نشانههای احتمالی بارداری یا مشکلات توجه داشته باشید. علائمی نظیر تأخیر ادامهدار در قاعدگی، حساس شدن سینهها، تهوع صبحگاهی یا خستگی میتواند مؤید بارداری باشد. از سوی دیگر، درد شدید شکم یا خونریزی غیرعادی میتواند زنگ خطر باشد و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد. در صورت مشاهده هر علامت نگرانکننده، منتظر جواب آزمایش دوم نشوید و فوراً به پزشک مراجعه کنید.
4- مشورت با پزشک یا متخصص زنان: حتی اگر هیچ علامت خاصی ندارید، بهتر است نتیجه مشکوک را با پزشک در میان بگذارید. پزشک ممکن است بر اساس شرح حال شما تشخیص دهد که آیا احتمال بارداری هست یا خیر و آیا نیاز به بررسیهای تکمیلی وجود دارد. گاهی اوقات علاوه بر تکرار آزمایش خون، انجام سونوگرافی نیز برای بررسی وضعیت توصیه میشود (البته سونوگرافی معمولاً زمانی مفید است که سطح hCG به اندازه کافی بالا رفته باشد). پزشک همچنین میتواند درباره زمانبندی درست آزمایشها در سیکل قاعدگی راهنماییتان کند.
5- آرامش خود را حفظ کنید: میدانیم که انتظار برای مشخص شدن نتیجه نهایی سخت است، اما استرس و نگرانی میتواند شرایط را بدتر کند. نتیجه مشکوک غیرمعمول نیست و بسیاری از زنان با تکرار آزمایش به پاسخ قطعی رسیدهاند. تا زمان انجام آزمایش مجدد، سعی کنید آرامش داشته باشید. اگر احتمال بارداری میدهید، رفتارهای سالم دوران بارداری (مانند پرهیز از مصرف الکل و دخانیات، مصرف اسید فولیک، استراحت کافی) را رعایت کنید. این کار ضرری ندارد و اگر باردار باشید به نفع شماست، و اگر هم نبودید به سلامتی عمومیتان کمک میکند.
6- بررسی سایر دلایل احتمالی: در صورتی که آزمایش تکراری نیز همچنان نتیجهای نامشخص بدهد یا افزایش مورد انتظار در هورمون دیده نشود، پزشک ممکن است به دلایل دیگر فکر کند. برای مثال، اگر دو بار پشت سر هم نتیجه بتا در حد مرزی باقی بماند یا کاهش یابد، احتمال میرود بارداری وجود نداشته باشد یا یک بارداری بسیار ناپایدار (مانند سقط خیلی زودهنگام) رخ داده باشد . در چنین شرایطی معمولاً پس از یکی دو هفته وضعیت قاعدگی مشخص خواهد شد (شروع پریود نشان میدهد که بارداری منتفی است). اگر هیچ افزایشی در hCG رخ ندهد و همچنان قاعدگی هم نیامده باشد، پزشک برای یافتن علت دقیق (مانند مشکلات هورمونی دیگر) راهنمایی خواهد کرد. همچنین در موارد نادر، برای علل پزشکی نادر (مثل بررسی وجود کیست یا مسائل هورمونی) ممکن است آزمایشهای تکمیلی انجام شود.
نکاتی برای جلوگیری از نتایج مشکوک
هرچند همیشه نمیتوان از نتیجه مشکوک پیشگیری کرد، اما رعایت چند نکته ساده میتواند احتمال بروز این حالت را کاهش دهد:
● زمان مناسب آزمایش را انتخاب کنید: همانطور که گفته شد، بهترین زمان برای انجام تست خون بارداری حدود یک هفته بعد از عقب افتادن پریود یا ۱۰ روز پس از لقاح است. انجام آزمایش قبل از این زمان میتواند منجر به منفی کاذب یا نتیجه مرزی شود . صبور باشید و خیلی زود اقدام نکنید.
● دستورالعمل آزمایش را رعایت کنید: اگر از بیبیچک استفاده میکنید، حتماً طبق بروشور آن عمل کنید و در زمان مقرر نتیجه را بخوانید تا دچار خطای تبخیر ادرار نشوید. برای آزمایش خون نیز نیاز به شرایط خاصی مثل ناشتایی نیست (مگر اینکه پزشک همراه آن آزمایشهای دیگری هم خواسته باشد). اما حتماً تکنسین آزمایشگاه را از تمام داروهایی که مصرف میکنید مطلع کنید تا تأثیر احتمالی آنها در نظر گرفته شود.
● اجتناب از مایعات زیاد قبل از تست ادرار: اگرچه بحث ما درباره آزمایش خون است، ولی به طور کلی به یاد داشته باشید که برای تستهای ادراری نباید پیش از انجام تست مقدار زیادی آب بنوشید چون ادرار رقیق شده و ممکن است hCG کافی در آن نباشد و نتیجه منفی کاذب ایجاد شود. بهترین ادرار برای تست، اول صبح است که غلیظتر میباشد.
به طور خلاصه، نتیجه مشکوک در آزمایش بارداری پایان کار نیست، بلکه شروع یک دوره کوتاه انتظار و پیگیری است. بیشتر اوقات، با گذشت دو سه روز و تکرار آزمایش، وضعیت به یکی از دو حالت قطعی (مثبت یا منفی) تغییر پیدا میکند. سعی کنید خونسرد باشید و طبق توصیهی پزشک عمل کنید. تجربه نشان داده است که بسیاری از کسانی که نتیجه مشکوک داشتند، در آزمایش بعدی به پاسخ روشن رسیدهاند.
توجه: از آن جایی که مطالب حوزه پزشکی از حساسیت بالایی برخوردار هستند، همواره تلاش میکنیم محتوایی ارائه کنیم که صحیح و قابل اعتماد باشد. محتوای این مقاله برگرفته از منابع معتبر سلامت جهانی است و توسط پزشکان متخصص بررسی میشود؛ با این حال، اطلاعات دادهشده هرگز جایگزین توصیهها و معاینات تخصصی پزشک نیست. در صورت داشتن هر گونه مشکل یا سؤال پزشکی، حتماً در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید. همچنین در شرایط اضطراری یا بروز علائم نگرانکننده، تعلل نکنید و سریعاً به اورژانس یا مراکز درمانی مراجعه نمایید.